اختلاف های سرزمینی جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از جنگ ۲۰۲۰ و پیامدهای آن برای ج.ا.ایران

چکیده سخنرانی

علیرغم موضع الهام علی اف در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی «لا رپوبلیکا» در سال ۲۰۲۰ مبنی بر اینکه جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از جنگ ۲۰۲۰ به مرزهای بین المللی رسیده اند، اما تجاوز ارتش باکو به حدود ۱۴۰ کیلومتر مربع از خاک ارمنستان در سپتامبر ۲۰۲۲ از یک سو و تداوم تهدیدات سیاسی و نظامی برای اخذ کریدور فراسرزمینی از ارمنستان با برداشت غیرحقوقی یکجانبه از بند ۹ توافقتامه سه جانبه آتش بس بهمراه مساله درون بوم ها و یئرآذها، حاکی از تداوم اختلافات سرزمینی میان دو کشور است. علیرغم عقب نشینی بی سابقه پاشینیان در مذاکرات پراگ در خصوص مساله قرباغ در اکتبر ۲۰۲۲ که به امید امضای معاهده صلح براساس مرزهای دوره شوروی (ارمنستان ۲۹۸۰۰ و جمهوری آذربایجان ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع) صورت گرفت، اما انسداد ۹ ماهه کریدور لاچین  و حمله باکو به قراباغ در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳ نشان داد که دولت علی اف به همراه آنکارا بصورت نیابتی، همچنان فتنه ژئوپلیتیکی کریدور جعلی زنگزور (دالان تورانی ناتو) را با هدف استقرار نظم آنگلوساکسونی در قفقاز و آسیای مرکزی با ایده کانونی پان تورانیسم و جهان ترک و برای جلوگیری از گذار به نوین نظم نوین منطقه ای دنبال می کنند. در این روند ایجاد چالش و تهدیدات در ۴ حوزه معادلات انرژی، ترانزیتی، قومی و گسترش ناتو علیه ایران، روسیه و چین از طریق اجرای دالان تورانی ناتو هدف گذاری شده است. بر همین اساس نیز علیرغم اینکه توافقنامه ۲۰۲۰ مسکو و ایده ادعایی کریدور در مقابل کریدور، پس از پاکسازی قومی ارامنه از قراباغ فروپاشیده است اما باکو ضمن تداوم تهدید علیه ارمنستان که در سخنان علی اف در ابتدای سال ۲۰۲۴ نیز منعکس شد، تلاش دارد به موازات ارایه پیشنهاد اجرای الگوی شکست خورده حمل و نقل ریلی به منطقه کالینینگراد روسیه برای نخجوان، از کریدور ارس نیز به عنوان محرکی برای همراه کردن دولت ایروان برای واگذاری کریدور فراسرزمینی به باکو استفاده کند. در این روند اشتباهات متعدد مسکو بر پیچیدگی فرایند افزوده است. تحقق این فتنه نه تنها از وجوه چهارگانه مذکور، تبعاتی را بر ایران ایجاد می کند بلکه زمینه تشدید تشیع ستیزی و ایران ستیزی در قفقاز را بیشتر خواهد کرد.