*دکتر احمد کاظمی پژوهشگر ارشد مسایل اوراسیا
اعلام مرگ روشن نوروز اوغلو دانشمند فلسفه سیاسی در دانشگاه‌های جمهوری آذربایجان و روسیه و یکی از برجسته ترین پژوهشگران سیاسی این کشور در زندان باکو، علیرغم سیطره فضای امنیتی بر فضای عمومی جمهوری آذربایجان، گمانه زنی های زیادی را در محافل رسانه ای ایجاد کرده است.
مرحوم «روشن ولی‌اوغلو نوروز اوغلو» دانشمند فلسفه سیاسی و مولف تعدادی از کتب علمی در عرصه مسایل مهم بین المللی از جمله کتب «قرن بیست و یکم: قیامت نابودی بشریت به پا خواهد شد؟»، «غرب در پی اسلام بدون پیامبر» و «دایرهالمعارف گروه‌های تروریستی جهان» و همچنین رئیس مرکز غیردولتی مقابله بین المللی با تروریسم و فساد بود. وی در سال ۲۰۲۳ با حکم دادگاه جرایم سنگین باکو -دادگاهی که پیشتر از سوی نهادهای حقوق بشر اروپایی به عنوان دادگاه سفارشی شناخته شده است -، به اتهام کلاهبرداری با ایجاد خسارت زیاد به ۶ سال زندان محکوم شد و در حالیکه یک و نیم سال از حبس اش نگذشته بود، اعلام شد که در ۴ مارس (۱۴ اسفند ۱۴۰۳) در زندان درگذشته است.
اداره امور زندان ها و نهادهای ذیربط هیچ اطلاعاتی درباره علت مرگ این دانشمند سیاسی منتقد اعلام نکرده و مرگ وی را طبیعی بازنمایی کرده اند. این در شرایطی است که با توجه به رویه نهادهای دولتی باکو در برخورد با منتقدان و مخالفان سیاسی و همچنین افکار و اندیشه های روشنگرانه و انتقادی روشن نوروز اوغلو، و فقدان اطلاعات تایید شده درباره بیماری نامبرده، پذیرش مرگ طبیعی این چهره برجسته سیاسی جمهوری آذربایجان دشوار می باشد.
روشن نوروز اوغلو را می توان به لحاظ مدت فعالیت و تاثیرگذاری علمی، برجسته ترین منتقد صهیونیسم و رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان در پس از استقلال این کشور خطاب کرد. اگرچه وی در چارچوب طیف «فعالان اسلام گرا» در جمهوری آذربایجان تعریف نمی شود ولی مواضع روشنگرانه علمی و حقوقی دقیق و قدرت کلام نافذ وی در افشای ابعاد تحرکات و اهداف رژیم صهیونسیتی در این کشور؛ دشمنان زیادی را در نهادهای دولتی و محافل صهیون پرست در باکو ایجاد کرده بود.
روشنگری وی درباره تسلط رژیم صهیونیستی بر معادلات منابع انرژی جمهوری آذربایجان و تبدیل باکو به «چاه نفت رژیم صهیونیستی»، فعالیت های پوششی ان جی او های وابسته به رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان، ارتباط رژیم صهیونی با شبکه های قومگرای ضدایرانی در جمهوری آذربایجان، استفاده از سلاح های رژیم صهیونیستی در کشتار خوجالی و زدوبندهای داخلی در این خصوص، نقش رژیم صهیونیستی در شیعه ستیزی در جمهوری آذربایجان، فعالیت های سلفی تکفیری در قفقاز، توطئه های رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان با استفاده ابزاری از یهودیان این کشور، علل راه اندازی مهمترین مرکز باصطلاح فرهنگی و آموزشی یهودیان در اروپا در باکو با عنوان «خاباد اور آونر» با حضور شیمون پرز، و دهها فقره تبیینگری دیگر درباره ماهیت و تحرکات رژیم صهیونیستی، نقش زیادی در آگاهی عمومی و ایجاد جریان های اجتماعی ، نخبگانی و رسانه ای ضد صهیونیسم در جمهوری آذربایجان داشت.
علاوه بر آن روشن نوروزاوغلو به عنوان استاد موسسه حقوق بشر آکادمی ملی علوم آذربایجان و مدیر مرکز غیردولتی مقابله بین المللی با تروریسم و فساد، در کتب خود به صورت حقوقی و علمی به نقد پایه های تاسیس رژیم صهیونیستی و طرح های امریکا در غرب آسیا (خاورمیانه) پرداخته است. دهها مصاحبه از وی در این خصوص با رسانه های معتبر محلی، منطقه ای و بین المللی وجود دارد. در حالیکه تحت تاثیر سیطره رژیم صهیونیستی بر حاکمیت جمهوری آذربایجان، گروه های مقاومت از جمله حزب الله لبنان و حماس در این کشور به عنوان گروه های تروریستی شناخته می شوند، روشن نوروز اوغلو در آخرین کتاب ارزشمند خود با عنوان «شهادتینی گؤزله‌ین شهید» (شهیدی که منتظر شهادت اش بود)، ضمن تجلیل از مبارزات مقاومت فلسیطن و لبنان ، بارها از نقش شهید قاسم سلیمانی در مقابله با تروریسم تکفیری تجلیل کرده و با نامیدن مقاومت به عنوان حامیان حق و عدالت، سیاست های خاورمیانه ای امریکا با محوریت حمایت از رژیم یاغی صهیونی را به بوته نقد کشانده بود .
روشن نوروز اوغلو در اوج کمپیین ضد ایرانی دولت باکو در خصوص مناقشه قراباغ، بارها کمک های مستمر ایران به جمهوری آذربایجان در ابعاد سیاسی، نظامی و بشردوستانه را یادآوری و فاش ساخت در جبهه قراباغ از جمله در فاجعه خوجالی در فوریه ۱۹۹۲، ایرانی ها نیز در کنار آذربایجانی ها علیه جدایی طلبان ارمنی حضور داشتند و شهید شدند که قبر یازده نفر از آنها در خوجالی، لاچین، کلبجر، قبادلی و شوشی قرار دارد.
روشن نوروزاوغلو علاوه بر سیمای یک دانشمند سیاسی با بینش راهبردی و حقوقی، یک تحلیل گر مسایل امنیتی نیز بود. مواضع وی در خصوص: کشف باند تبهکاری حاجی محمداوف رییس سابق اداره مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان، رسوایی های امنیتی برخی از مقامات عالیرتبه، انتقاد وی در سال ۲۰۲۰ از انحلال وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان و تبدیل آن به دو بخش خدمات خدمات دولتی داخلی و خارجی و تاکید بر مغایرت این تصمیم با رویکرد حیدر علی اف، تبیین نفوذ امنیتی ترکیه در جمهوری آذربایجان و تلاش این کشور برای نابودی هویت آذربایجانی و ترویج هویت ترکی – که امروز درستی این تحلیل بیش از هر زمان دیگری مشهود است-، دشمنان زیادی برای وی در محافل امنیتی ایجاد کرده بود.
بررسی الگوی رفتاری دولهای باکو با مخالفان و منتقدان پس از استقلال جمهوری آذربایجان بویژه از سال ۱۹۹۳ نشان می دهد که در خصوص فعالان سیاسی مخالف که رویکرد ضدصهیونیستی داشته باشند، تلاش می شود در وهله اول، آنها را به اتهام جاسوسی برای ایران متهم و زندانی شوند و حلقه ای بر حلقه های خوشخدمتی به رژیم صهیونی اضافه گردد؛ و اگر این گزینه مقدور نشد، بر اساس سنت کا گ ب شوروی، آنها را با پاپوش نگهداری سلاح، مواد مخدر و یا کلاهبرداری مالی به حبس محکوم می نمایند.
در خصوص روشن نورزو اوغلو گفته می شود نهادهای امنیتی جمهوری آذربایجان تلاش فراوانی برای ایجاد بهانه ای جهت ایراد اتهام جاسوسی برای ایران به وی انجام دادند. یکی از این تلاشها، اقدام نافرجام برای دسترسی به فایل های اصلی مصاحبه های روشن نوروز اوغلو با رسانه های ایرانی و تهدید وی به دلیل انجام این مصاحبه ها بوده است. اما از آنجا که مدارکی در این خصوص نیافتند و از سوی دیگر آذربایجان دوستی و منزلت اجتماعی روشن نوروز اوغلو به عنوان یک استاد دانشگاه و فعال سیاسی آنقدر آشکار و در میان احزاب، تشکل های مردمی و رسانه ای در جمهوری آذربایجان شناخته شده بود، که اتهام جاسوسی برای وی می توانست نتیجه عکس در میان مردم داشته باشد؛ بنابراین راهکار دوم بر مبنای سنت کا گ ب شوری انتخاب و فردی که در راس مرکز مقابله بین المللی با تروریسم و فساد، پیشرو مقابله با فساد مالی از جمله در میان مقامات دولتی بود، به اتهام کلاهبرداری به زندان محکوم شد. در زندان نیز امکان هرگونه مصاحبه و دسترسی به اطلاعات برای وی قطع شد؛ بدلیل آنکه ، علت اصلی بازداشت وی نه کلاهبرداری، بلکه ترس از روشنگری های علمی، حقوقی و سیاسی وی درباره نفوذ سرطانی رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان بویژه در مقطعی بود که غرب آسیا آبستن بحران های جدید با فتنه گری رژیم صهیونیستی می باشد.
در چنین شرایطی مرگ مشکوک و سلب «حق حیات» روشن نوروز اوغلو در زندان از جهاتی متفاوت از موارد مشابه است. با تشدید فضای اختناق امنیتی در جمهوری آذربایجان پس از جنگ دوم قراباغ (۲۰۲۰) و جولان سیاستهای صهیونی و پان تورانی در باکو، حتی بسیاری از منتقدان میانه رو که اساسا گرایش اسلامگرایانه نداشته اند، مانند قباد عباداوغلو اقتصاددان و رئیس جنبش دموکراسی و رفاه آذربایجان و استاد دانشگاه LSE ، بازداشت و روانه زندان شده اند. گزارش هایی از اقدامات متعددی از قبیل پرونده سازی، ربایش، ناپدیداری اجباری، شکنجه و قتل مخالفان سیاسی از طیف های اسلامگرا و غربگرا از جمله روزنامه نگاران، بلاگرها و برخی مقامات ناراضی سابق در سالهای اخیر منتشر شده اند؛ همچنین موارد متعددی از قتل و ضرب و شتم مخالفان در خارج از کشور و شهادت محبوسان اسلامگرا یا فعالان قومی از تالشان و تات ها در زندان های باکو منتشر و تلاش شده با استفاده از دیپلماسی نفتی، خاویاری و دلاری از پیامدهای حقوق بشری آنها جلوگیری شود.
مرگ مشکوک روشن نوروز اوغلو در زندان در شرایطی است که طی هفته های اخیر با چراغ سبز باکو و متعاقب آن، ابتکار مرکز صهیونیستی «سایمون ویزنتال» امریکا، موضوع پیوستن جمهوری آذربایجان به طرح آبراهام (۲۰۲۰) و مجموعه توافقات عادی سازی روابط برخی از اعراب با رژیم صهیونیستی مطرح شده است. البته با توجه به نفوذ ساختاری رژیم صهیونیستی در ارکان حاکمیتی جمهوری آذربایجان و تبدیل آن به «لانه منطقه ای صهیونیسم» و «چاه نفت رژیم صهیونیستی»، طرح پیوستن باکو به روند عادی سازی، در ابتدای امر، مضحکانه است؛ و اساسا روابط کوه یخی باکو با تل آویو قابل مقایسه با دیگر اعضای طرح آبراهام مانند بحرین یا مراکش نیست. بنظر می رسد طرح این موضوع، علاوه بر تاثیرپذیری از موضوع همکاری های ترکیه و رژیم صهیونیستی در فروپاشی نظام سوریه، جلب توجه ترامپ، بیشتر با اهداف تبلیغاتی – خوشخدمتی و متاثر از وضعیت کنونی رژیم صهیونیستی است که بدلیل نسل کشی بی سابقه در غزه، منفور جهانیان می باشد. یکی از تعهدات در طرح آبراهام، تضعیف یا حذف تمامی چهره های مخالف صهیونیسم در کشورهای عضو یا حامی این طرح می باشد؛ از این منظر مرگ مشکوک روشن نوروز اوغلو در زندان مانند شهادت حاج طالع یوسف اف مدافع حرم در اردیبهشت ۱۴۰۳ در زندان، تحفه ای از سوی صهیون پرستها در حاکمیت جمهوری آذربایجان به رژیم صهیونیستی همزمان با تبلیغات پیوستن باکو به طرح آبراهام محسوب می شود؛ و از این منظر کاملا مکمل سایر رفتارهای جمهوری آذربایجان از جمله افزایش و تداوم تامین نفت و سوخت مورد نیاز ارتش کشتار رژیم صهیونی در غزه و ایفای نقش خیانت به جهان اسلام و آرمان فلسطین است.
دیدگاه خود را بنویسید