*دکتر احمد کاظمی استاد حقوق بین الملل دانشگاه

اقدام دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا در صدور فرمان اجرایی برای اعمال تحریم‌ها علیه دیوان بین المللی کیفری  ICC در حمایت از رژیم اسرائیل و همزمان با حضور «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر این رژیم در واشنگتن، بار دیگر ستیز امریکا با نظم حقوقی بین المللی را به نمایش گذاشت. دیوان بین‌المللی کیفری در ماه نوامبر ۲۰۲۴ حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر و یوآو گالانت وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی را به اتهام جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در نوار غزه صادر کرده بود.

اقدام سیاسی ترامپ در تحریم دیوان بین المللی کیفری از پنج بُعد قابل ارزیابی است:

اول : این دومین بار است که امریکا اقدام به تهدید و تحریم دیوان بین المللی کیفری، دادستان دیوان و قضات آن می نماید. پیش از این نیز امریکا در جریان تصمیم دیوان برای رسیدگی به جنایات جنگی امریکا در جریان اشغال افغانستان، اقدام به تهدید و تحریم دیوان بین المللی کیفری کرد. این موضوع فراتر از جوانب حقوقی، اخلاقی و عمومی آن، نشان دهنده «افول حقوقی» امریکا می باشد که بموازت «افول سیاسی» این کشور قابل طرح است. بیانیه ۷۹ کشور جهان از جمله برخی از متحدین امریکا که در رد تصمیم ترامپ تاکید کردند که این اقدام، موجب تضعیف حاکمیت بین المللی قانون و مصونیت جرایم سنگین می شود، نشان دهنده این موضوع است.

دوم : هدف دیوان بین المللی کیفری، تحقق عدالت بین المللی از طریق مقابله با «بی کیفرمانی» آمران و عاملان جنایات بین المللی (جنایت جنگی، تجاوز نظامی، نسل کشی و جنایت علیه انسانیت) می باشد که برای جلوگیری از آنارشیسم و حاکمیت قواعد جنگل بر جامعه بین المللی، این وظیفه در اساسنامه دیوان بین المللی کیفری (اساسنامه رم) پیش بینی شده است. مخالفت امریکا با این رویکرد معقول بشری، علاوه بر خوی هژمونیک این کشور، ناشی از نگرانی های واشنگتن از تقویت روزافزون دیوان بین المللی کیفری می باشد که می تواند انبوهی از پرونده های کیفری را متوجه دولتمردان امریکا نماید؛ چرا که تعداد قابل توجهی از کشورهایی مانند افغانستان که امریکا در آنها اقدام به ارتکاب تجاوز نظامی و جنایات بین المللی کرده، عضو دیوان بین المللی کیفری می باشند و دیوان می تواند بر اساس اساسنامه خود (صلاحیت رسیدگی به جرایم بین المللی در سرزمینی که عضو دیوان است) به این جنایات رسیدگی نماید.

سوم: اگرچه صدور فرمان اجرایی ترامپ همزمان به حضور بنیامین نتانیاهو در امریکا، دلالتی بر حمایت بی قید و شرط امریکا از جنایات رژیم صهیونیستی است که حتی مورد تایید اکثریت مردم آمریکا نیز نیست، اما بنظر می رسد استقبال کشورهای جهان حتی برخی از کشورهای اروپایی و متحد امریکا از صدور حکم بازداشت نخست وزیر و وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی، فراتر از تصورات کاخ سفید بوده است. این موضوع موجب نگرانی امریکا از انزوای بین المللی بیشتر رژیم صهیونیستی شده است. حدود دو دهه پیش پرونده دیوان بین المللی کیفری علیه آریل شارون نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی به دلیل نسل کشی فلسطینی ها در اردوگاه صبرا و شتیلا، تاثیر مثبتی در انعکاس چهره ای جنایت پیشه از سران رژیم صهیونیستی به جهانیان ایفاء کرد. امروزه با نسل کشی تمام عیار رژیم صهیونیستی در فلسطین و لبنان، بیش از هر زمان دیگری مطالبه جهانی برای اجرایی شدن حکم بازداشت سران رژیم صهیونیستی وجود دارد. از این منظر، اقدام ترامپ هشداری بی فرجام علیه کشورها جهت عدم استقبال و همکاری با دیوان بین المللی کیفری می باشد.

چهارم: امریکا از بررسی پرونده جنایات بین المللی رژیم صهیونیستی در دیوان بین المللی کیفری واهمه دارد. به دلیل آنکه امریکا با ارسال مستقیم انواع تسلیحات مدرن که بخش اعظم آنها مانند بمب های فسفری، تسلیحاتی هستند که از منظر کنوانسیون های چهارگانه ژنو (۱۹۴۹) و قواعد موسوم به قواعد لاهه در حقوق جنگ، سلاحهای ممنوعه هستند، نقش مستقیم در مشارکت و مباشرت در جنایات رژیم صهیونیستی دارد. بنابراین در پرونده رژیم صهیوینستی در دیوان بین المللی کیفری، امریکا خود یکی از متهمین ردیف اول پرونده می باشد و بخشی از دلایل تحریم دیوان بین المللی کیفری معطوف به این موضوع است.

پنجم : علاوه بر اقدام دیوان بین المللی کیفری در صدور حکم بازداشت فوری سران رژیم صهیونیستی، پرونده شکایت افریقایی جنوبی از رژیم صهیونیستی در دیوان بین المللی دادگستری ICJ همچنان مفتوح است. شکایت افریقای جنوبی علیه رژیم اسرائیل که بر مبنای کنوانسیون نسل کشی ۱۹۴۸ مصوب سازمان ملل و با محوریت وقوع جنایت نسل کشی در غزه، صورت گرفته است، با استقبال اغلب کشورهای جهان همراه شده و برخی از کشورها به عنوان ثالث وارد این پرونده شده اند. صدور سه دستور موقت علیه رژیم صهیونیستی توسط دیوان بین المللی دادگستری در این پرونده به همراه قراین و ادلّه حقوقی دیگر، نشان می دهد که در چشم انداز آینده یکی از سنگین ترین احکام دیوان بین المللی دادگستری در حوزه جنایت نسل کشی علیه رژیم تل آویو منتشر خواهد شد. از اینرو یکی از اهداف دولت امریکا از تحریم دیوان بین المللی کیفری، معطوف به تحت فشار گذاشتن دیوان بین المللی دادگستری و پانزده  قاضی پرونده افریقای جنوبی علیه رژیم اسرائیل می باشد که با توجه به رفتارهای حقوقی دیوان و سلف آن در یک سده اخیر بعید بنظر می رسد که رویکرد امریکا در این خصوص موفقیت آمیز باشد بلکه حمایت واشنگتن از بی کیفرمانی بین المللی، پایه های افول امریکا در حوزه حقوقی و دیگر حوزه ها را هرچه بیشتر تقویت خواهد کرد.