مقدمه :
بجرات می توان گفت که اکنون مهمترین مساله مورد توجه جامعه بین المللی در کنار موضوع فلسطین ، حمله امریکا به عراق به بهانه مبارزه با تروریسم و تبعات منطقه ای و جهانی آن می باشد. در این میان ترکیه همسایه ایران و عراق و بعنوان متحد خاورمیانه ای ، قفقازی و بالکانی امریکا یکی از بازیگران مطرح منطقه در این خصوص شناخته می شود . پس از فروپاشی شوروی با از بین رفتن بلوک شرق و نیز بهم خوردن موازانه امنیتی منطقه در قالب حمله عراق به کویت ، اهمیت امنیتی گذشته و دوران جنگ سرد ترکیه برای غرب کاهش یافت . با وجود این مقامات ترکیه کوشیدند با استفاده از موقعیت استراتژیک خود و مشارکت های باصطلاح راهبردی اهمیت خود را نزد غرب افزایش دهند . امریکا به ترکیه بعنوان یک شریک قابل اعتماد نگاه می کند . امریکا دارای چند پایگاه در ترکیه بوده که مهمترین آن انجیرلیک است . دو کشور روابط تنگاتنگ نظامی دارند و امریکا تاکنون میلیارد ها دلار تسلیحات به ترکیه فروخته شده است و دهها قرارداد نظامی میان دو کشور امضاء شده است . بحران عراق مسایل جدیدی میان ترکیه و امریکا بوجود آورده است . این موضوع ملاحظات خاص امنیتی برای ایران و سایر همسایگان ترکیه فراهم می سازد . بویژه اینکه حمله امریکا به عراق تنها بخشی از یک برنامه درازمدت خواهد بود .

مواضع ترکیه در مورد بحران عراق قبل از آغاز جنگ (موضع اولیه ) :

در مورد مواضع ترکیه در مساله عراق در قبل از آغاز جنگ در ۲۰ مارس ۲۰۰۳ مسایل متعددی مطرح است . در این مقطع مقامات ترکیه بارها با حمله امریکا به عراق مخالفت کرده اند . با وجود این ، این موضع اولیه نیز تنها در چارچوپ سیاستهای اعلام شده ترکیه بود . در حالیکه سیاستهای عملی ترکیه همان زمان نیز موضع دیگری را نشان می داد . در قبل از حمله امریکا به عراق در چارچوپ سیاستهای اعلام شده ترکیه هفت شرط برای همراهی با امریکا اعلام کرد :

۱) جنبش ، اولین درخواست ترکیه ار امریکا تشکیل یک جنبش است .
۲) مسایل مربوط به بین الملل ، امریکا بر اساس اصول سازمان ملل گام بر دارد .
۳) دولت کرد ، امریکا با تشکیل هرگونه دولت کرد درشمال عراق مخالفت کند .
۴) تضمینها ، امریکا باید تمامی زیانهای اقتصادی ترکیه را جبران کند .
۵) پناهندگان ، از پناهندگان احتمالی جنگ که به ترکیه می شود ، استقبال شود .
۶) ضرورت ایجاد محدودیتها در جنبش
۷) مناطق نفتی کرکوک و موصل تحت کنترل کردهای عراقی نباشد .
در عین حال سند سیاست ملی ترکیه که مهر ۱۳۸۱ توسط وزارت امورخارجه ، ستاد مشترک ارتش و رایزنی میت ( سازمان اطلاعات ترکیه ) تهیه شده است ، بر نه موضوع در خصوص عراق تاکید می کرد :
۱) هدف عراقی است که با سازمان ملل و همسایگانش مشکلی نداشته باشد .
۲) تمامیت ارضی عراق باید حفظ شود .
۳) حاکمیت دولت مرکزی باید در کل کشور تامین شود .
۴) ترکمن های عراق باید بعنوان شهروندان دارای حقوق مساوی باشند .
۵) باید توجه کرد که اقلیت های قومی در عراق دارای دولتی مستقل نباشند ، باید تلاش کرد که ویژگی ساختار واحد دولت در بعد از صدام حسین نیز حفظ شود . سناریویی که پذیرش آن تحت هیچ شرایطی در مورد شمال عراق ممکن نیست ، اعلام یک دولت مستقل کرد است . اگر چنین بیانیه ای صادر شود ، دلیل آغاز جنگ خواهد بود.
۶) عراق نباید تهدیدی نظامی علیه ترکیه تشکیل دهد .
۷) عراق باید تا حد ممکن از لحاظ اقتصادی به ترکیه وابسته شود .
۸) بدنبال اصلاحات لازم در مرز هابور ، مرز دوم نیز باز شود .
۹) باید از تحولات و راه حل هایکه مداخله قدرتهای خارج از منطقه در عراق را به حداقل کاهش می دهد ، حمایت شود .

 

اهداف ترکیه در مورد بحران عراق

• کنترل مناطق کرکوک و موصل
بسیاری از صاحبنظران تمامی تحرکات امریکا در افغانستان و عراق را مرتبط با مـوضوع انـــرژی می دانند .ترکیه نیزبعنوان کشوری که دچار فقر از لحاظ انرژی است از این موضوع مستثنی نیست . ترکیه از اینکه در تامین انرژی خود به ایران از طریق خط لوله کنونی و به روسیه از طریق خط لوله بلو استریم وابسته شود ، بسیار نگران است . از اینرو ترکها به منایع انرژی کرکوک و موصل چشم طمع دارند . در اولین گام قبل از آغاز جنگ عراق مقامات ترکیه ازجمله وزیر دفاع ترکیه مناطق کرکوک و موصل را ترکمن نشین عنوان کرد . در اهمیت کرکوک و موصل برای ترکیه همین بس که دو خط لوله موازی ۱۰۴۹ کیلو متری ( کرکوک ـ یومورتالیک ) بطور عادی می توانند روزانه حدود یک میلیون و یکصد هزار بشکه نفت خام عراق را از حوزه های نفتی کرکوک به بندر جیحان ترکیه انتقال کنند .

• قلع و قمع باقیمانده پ ک ک
پ ک ک ستیزی را باید مهمترین سیاست امنیتی و نظامی ترکیه در دو دهه اخیر عنوان کرد . فعالیت پ ک ک نتیجه سیاست تحقیر و کرد ستیزی است که جمهوری ترکیه از اکتبر ۱۹۹۳ آن را به ارمغان آورده است ۰در سال ۱۹۹۹با دستگیری اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک ) در کنیا و تسلیم شدن عده زیادی از نیروهای پ ک ک با اعلام طرح آشتی از سوی پ ک ک به مقامات امنیتی ترکیه و نیز انحلال پ ک ک و تاسیس کادک ( کنگره آزادی و دموکراسی کردستان ) با مشی فعالیت سیاسی تا حدودی از شدت تهدیدات پ ک ک کاسته شده است ۰ با این وجود نظر به فرار عده ای از نیروهای پ ک ک به شمال عراق و تاکید ترکیه به اینکه کادک همان پ ک ک است ، نظامیان ترکیه همچنان در پی قلع و قمع پ ک ک هستند . ترکیه در دو سال اخیر می کوشید علاوه بر اقدام نظامی خود در شمال عراق از طریق اتحادیه میهنی کردستان عراق و نیز حزب کردستان عراق برای سرکوب اعضای پ ک ک استفاده کند . قبل ار حمله امریکا به عراق ترکیه می کوشد با اغتنام فرصت پرونده پ ک ک را در شمال عراق و به بهانه مبارزه با تروریسم ببندد . در این راستا ترکیه می کوشید هزاران نفر از ارتش خود در شمال عراق مستقر کند و نیز چندین پایگاه استراتژیک منطقه از جمله پایگاه بامرنی که در دست ارتش ترکیه در شمال عراق است را تقویت کند ، اما با آغاز جنگ عراق و وقوع برخی اختلافات و نیز هوشیاری گروههای کرد عراقی ترکیه نتولنست بخوبی به این هدف خود برسد .

• تقویت ترکمنها
یکی از اهداف ترکیه مشارکت گروههای ترکمنی در نظام سیاسی آینده احتمالی عراق بعنوان طرفدران ترکیه است . در عین حال ترکیه امیدوار بود که اگر تسلط خود بر منابع کرکوک و موصل بنا بدلایلی انجام نشد ، این موضوع بوسیله ترکمنها انجام شود. در این راستا ترکمنهای عراقی مدعی اند که کرکوک و موصل شهرهای ترکمنان هستند . آنها نقشه ای مربوط به سال ۱۷۸۵ را نشان می دهند . در این نقشه منطقه ای تحت عنوان ترکمنیه وجود دارد که مرکز آن کرکوک و موصل است . ترکیه مدعی وجود دو و نیم میلیون ترکمن در عراق هستند . خود ترکمنها از جمله مصطفی ضیاء نماینده آنها در آنکارا رقم سه میلیون نفر را مطرح می کند . اما کردها ، تعداد ترکمنهای عراقی را حدود نیم میلیون نفر عنوان می کنند .در هر حال ترکیه گروههای ترکمنی را برای این اهداف سازماندهی و حتی برخی از آنها را مسلح کرده است . با وجود برغم گذشت حدود دو ماه از جنگ عراق ترکیه در تحصیل این اهداف خود نیز چندان موفق نبوده است .

 

• ایجاد یک منطقه حایل و باصطلاح امن :
ترکیه همیشه از مسایل شمال عراق و نوع فعالیت کردها نگران بوده و این منطقه را بعنوان یک منطقه توطئه علیه تمامیت ارضی اش تلقی می کنند . از اینرو از سالها پیش با تجاوزات پی در پی سعی در ایجاد یک منطقه تحت کنترل و حایل در شمال عراق داشته اند . ترکها کوشیدند چنین برنامه ای را در حمله امریکا به عراق محقق سازند . در این راستا گفته می شود بین ترکیه و امریکا توافقی مبنی بر استقرار ارتش ترکیه در عمق بیست کیلومتری شمال عراق به بهانه انجام امور بشر دوستانه انجام شده است و واحدهای ارتش ترکیه در این منطقه مستقر هستند . با وجود این چنانچه واکنش ترکیه نسبت به ورود پیشمرگان کرد به شهر کرکوک در اواخر باصطلاح جنگ عراق نشان داد ارتش ترکیه تمایل به استقرار کامل در شمال عر اق داشت که مورد موافقت امریکا قرار نگرفت .

 

 

 

 

نگرانیهای ترکیه در مورد بحران عراق :

نگرانیهای ترکیه در مورد بحران عراق طیفی از مسایل اقتصــادی ، امنیتی و سیاسی را در بر میگیرد . این نگرانیها در شروط مطرح شده از سوی ترکیه نظیر عدم تشکیل دولت کرد ، جبران زیانهای اقتصادی ، عدم تسلط کردها بر کرکوک و موصل و مقابلـــه با هجوم پناهندگان مستتر است .

• احتمال تاسیس دولت کرد
مهمترین نگرانی ترکیه از مساله عراق احتمال تشکیل یک دولت مستقل کرد است که می تواند حدود دوازده میلیون کرد ترکیه را نیز در آینده تحریک کند . «صفاگیرای» که در زمان جنگ اول خلیج فارس وزیر دفاع ترکیه بود تاکید کرده است امریکا بازی خود در خصوص کردها را تا آخر ادامه خواهد داد . وی تاکید کرد ترکیه باید با دقت با این موضوع برخورد کند . البته امریکا قبل از آغاز جنگ در این خصوص وعده های متعددی به ترکیه داد ، اما ترکیه به این وعده ها اعتماد ندارد . در واقع برخی محافل سیاسی ترکیه به این موضوع بخوبی واقف هستند که امریکا برای کنترل این منطقه که ۶۵ درصد نفت جهان را دارد ، نیاز به یک دولت دست نشانده کرد در شما ل عراق و حتی توسعه آن به ایران و ترکیه را دارد . امریکا در این خصوص از سالها پیش رفتارهای تامل برانگیزی داشته که اکنون اینگونه رفتارها افزایش یافته است . بعنوان نمونه اقدام واشنگتن در اوایل ۱۳۷۹ در برگزاری کنفرانس کردها در جستجوی هویت و نواخته شدن سرود ملی کردستان در این کنفرانس موجب تسلیم یادداشت اعتراض وزارت امورخارجه ترکیه به سفارت امریکا در آنکارا شد . آمریکا همچنین کمکهای مالی خود را به گروههای کرد شمال عراق از جمله اتحادیه میهنی و حزب کارگران کردستان عراق قطع نکرده است. تشکیل پارلمان کردستان عراق و تصویب قانون اساسی حکومت فدرال کردستان عراق در این پارلمان به مرکزیت منطقه نفت خیز کرکوک و استقبال امریکا از این موضوع و هشدارهای احزاب کرد عراقی از جمله حزب دموکرات کردستان عراق به عواقب حضور نظامیان ترکیه در شمال عراق ، مقامات آنکارا را بشدت نگران ساخته است . تحرکات امریکا پس از حمله به عراق نیز هر چه بیشتر مقامات آنکارا نگران ساخته است .
• زیانهای اقتصادی و گردشگری
یکی دیگر از نگرانی ترکیه در مساله عراق زیانهای اقتصادی است . از لحاظ اقتصادی عراق مهمترین شریک تجاری ترکیه در دهه نود بود . حجم تبادلات بازرگانی عراق و ترکیه در قبل از جنگ خلیج فارس ۵/۲ میلیارد دلار بود که پس از جنگ در سال ۱۹۹۵ به حدود دویست میلیون دلار کاهش یافت . هرگونه بحران در عراق نه تنها بر این مسایل ، بلکه صنعت توریسم ترکیه بعنوان شاهرگ اقتصادی ترکیه را بخطر خواهد انداخت . بطوریکه قبل از آغاز جنگ در عراق برخی موسسات توریستی نقشه های راهنمایشان را طوری آماده می کنند که اشاره ای به عراق نشود . چنانچه تجربیات جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ نشان داد، ترکیه در صورت تحقق حمله آمریکا به عراق از لحاظ اقتصادی متضرر خواهد شد. مقامات آنکارا مدعی اند که در طی یک دهه گذشته بر اثر تحریم عراق، بیش از ۳۵ میلیارد دلار متضرر شده اند . حتی برخی مواقع رقم ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار نیز در این خصوص از طرف مقامات ترکیه عنوان می شود . ترکیه از سال ۲۰۰۱ با تعیین سفیر در عراق، کوشیده است سطح تبادلات بازرگانی را افزایش دهد . بطوریکه از سال ۲۰۰۱ در چارچوب تمایل دو کشور برای همکاریهای اقتصادی ارتباط خط راه آهن عراق و ترکیه موسوم به خط آهن نسبین – بغداد پس از بیست سال از سرگرفته شد .البته نباید فراموش کرد که دولتمردان ترکیه در این خصوص تا حدود زیادی غلو نیز می کنند .
• انزواء منطقه ای
ترکیه قبل از آغاز جنگ در عراق نگران بود که همراهی اش با حمله امریکا به عراق با توجه به مخالفتهای جهانی با این موضوع و نیز موافقت بغداد با بازگشت بازرسان سازمان ملل موجب انزواء منطقه ای این کشور شود . در این راستا مدتی قبل از انتخابات سوم نوامبر ترکیه بلنت اجویت نخست وزیر ترکیه با ارسال این نامه تراژدیک به صدام مبنی بر اینکه با امریکا همکاری کند خواست تا با نوعی آینده نگری مانع از تخریب هر چه بیشتر روابط ترکیه با کشورهای اسلامی شود. با وجود این مواضع ترکیه تا حدودی برخی از کشورهای منطقه را رنجاند . در عین حال مشارکت ترکیه با آمریکا به عنوان کشوری که به صورت توسعه طلبانه در صدد پیشبرد نظریات تک قطبی در جهان است، هر چه بیشتر ترکیه را در نظام بین المللی بویژه در میان کشورهای اروپایی منفور ساخته و بر روابط ترکیه و اتحادیه اروپا تاثیر منفی گذشته است . در راستای خروج از همین انزواء نیز دولت آنکارا رویکرد گرایش به کشورهای منطقه و نگاه به شرق خود را تقویت کرده است .

چرخش در مواضع ترکیه در بحران عراق :

آنچه مسلم است اینکه آمریکا قبل از تهاجم به عراق خواهان ایفای مشابه نقش پاکستان در حمله آمریکا به افغانستان، توسط ترکیه در حمله آمریکا به عراق بود. حال آنکه موضع اولیه ترکیه مخالفت با جنگ بود . اما ترکیه برغم تمامی هیاهو ها خود رابرای همکاری با امریکا در حمله به عراق آماده کرده بود و در این زمینه طرح فوق العاده ای آماده و شروطی مطرح کرده و امریکا نیز وعده هایی به ترکیه داده بود . ترکیه با توجه به بحران اقتصادی شدیداً به کمک های امریکا بیش از هر زمان دیگری نیازمند بود . گفته می شود در سفر اوایل مرداد ۱۳۸۱ پل ولفوویتز معاون وزیر دفاع امریکا به ترکیه ، واشنگتن یک کمک ۳۶ میلیاردی به ترکیه شامل ده میلیارد هدیه ، پنج میلیارد دلار وام طویل المدت ، یازده میلیارد دلار بصورت بخشودگی بدهی نظامی و ده میلیارد دلار شامل واردات از ترکیه پیشنهاد داده است تا در مقابل ترکیه بطور کامل با امریکا در حمله نظامی به عراق همراهی کند . در این شرایط بود که مقامات ترکیه با نوعی چرخش مواضع بارها تاکید کرده اند آنکارا به لحاظ نگرانیهای خود تحولات شمال عراق هر گونه تدبیر نظامی که در مورد شمال عراق لازم بداند ، اتخاذ خواهد کرد . این موضع گیری پس از سفر دو مقام عالیرتبه پنتاگون یعنی ژنرال تومی فرانکس فرمانده نیروهای مرکزی امریکا و نیز ژوزف رالستون فرمانده نیروهای امریکایی در بخش اروپایی ناتو به آنکارا و نیز سفر آبانماه ۸۱ ژنرال حملی اوزکوک رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه به امریکا که به دعوت ریچارد مایرس همتای امریکایی خود یک روز پس از برگزاری انتخابات زودهنگام ترکیه ( ۳نوامبر ۲۰۰۲) صورت گرفت ، افزایش یافت.
در هرحال باید گفت ترکیه از یک سو می کوشید در مساله عراق بین سه موضوع حفظ ائتلاف سیاسی با غرب علی الخصوص امریکا ، نوع مناسبات با اعراب و نیز مسایل داخلی نوعی موازانه ایجاد کند . از سوی دیگر ترکیــه می کوشد فرمول مطلوبی بمنظور ایجاد موازنه میان نگرانیها و مطامع خود در مساله عراق ایجاد کند . واقعیت این است که از قبل قابل پیش بینی بود که ترکیه بعنوان شریک راهبردی امریکا در خاورمیانه ـ بالکان ـ قفقاز در حمله امریکا به عراق ، بمانند مساله کویت ، امریکا را همراهی خواهد کرد . از اینرو نیز بلنت اجویت در هفته های پایان نخست وزیری خود تاکید کرده بود که امریکا ترکیه را به جنگ ناخواسته ای وارد می کند . ترکیه بظاهر با انجام طنازیهای سیاسی در صدد جلوگیری از تخریب شدن بیشتر روابط اش با کشورهای عربی و منطقه بود . پس از انتخابات سوم نوامبر در ترکیه نیز اگر چه رجب طیب اردوغان رهبر حزب پیروز و اسلامخواه عدالت و توسعه با حمله امریکا به عراق مخالفت کرد ولی چنانچه تحولات بعدی نشان داد این مخالفت ها نیز در کل شبیه همان مخالفتهای اجویت بود . در همین راستا نیز ژنرال حملی اوزکوک رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه در واشنگتن از پیروز ی حزب عدالت و توسعه در انتخابات ۱۲ آبان استقبال کرد ، چرا که وی مطمئن بود که حزب عدالت و توسعه در برابر برنامه های ارتش در مورد مساله عراق مانع جدی و عملی ایجاد نخواهد کرد .در نتیجه در این مقطع و بصورت تدریجی مواضع آنکارا در قبال بحران عراق از یک کشور مخالف حمله امریکا به عراق تا مشارکت در جنگ تغییر کرد . حال آنکه حزب آک ( عدالت و توسعه ) با شعار مخالفت با حمله امریکا به عراق بر سرکار آمد .اردوغان رهبر آک اعلام کرده بود که ترکیه تنها از مصوبات سازمان ملل در خصوص عراق پیروی خواهد کرد . اوایل دسامبر ۲۰۰۲ عبدا…گل نخست وزیر وقت ترکیه اعلام کرد در خصوص عراق آنکارا هیچ تعهدی به امریکا نداده است زیرا حمله امریکا به عراق اقتصاد ، سیاست و گردشگری ترکیه را تحت تاثیر قرار می دهد . اما پس از سفر دهم دسامبر ۲۰۰۲ رجب طیب اردوغان به امریکا و دیدار با رئیس جمهور امریکا اولین نشانه های چرخش در سیاست دولت ترکیه در قبال بحران عراق بروز نمود . بگونه ای که در اواخر همان ماه عبدا… گل نخست وزیر ترکیه اعلام کرد که مسایل مربوط به عراق خارج از کنترل ترکیه است .این جمله شبیه جمله اجویت نخست وزیر سابق ترکیه است که تاکید کرده بود ترکیه بطور ناخواسته ای وارد جنگ عراق می شود . البته در این شرایط نیز دولت ترکیه کوشید با دیپلماسی فعال منطقه ای برای جلوگیری از جنگ توجه محافل سیاسی داخلی و منطقه ای را بخود مشغول شازد . در این راستا گل نخست وزیر وقت ترکیه در ژانویه ۲۰۰۳ از سوریه ، اردن ، عربستان ، مصر و جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد و از سران این کشورها برای شرکت در اجلاسی در ترکیه بمنظور یافتن راه حل سیاسی برای بحران عراق دعوت کرد . اما اجلاس مورد نظر ترکیه در سطح وزیران امورخارجه این شش کشور در استانبول برگزار شد و بیانیه پایانی آن نیز راهکاری برای حل بحران عراق نداد . پس از این اجلاس دیپلماسی فعال ترکیه فروکش کرد و در عوض رایزنیهای امریکا با ترکیه افزایش یافت . امریکا وعده کمک بلاعوض شش میلیارد دلاری و اعطای تسهیلات ده میلیارد دلاری را مطرح ساخت و در مقابل دولت ترکیه اول مارس ۲۰۰۲ لایحه پذیرش ۶۲ هزار نیروی امریکایی و اعزام نیروی نظامی به خارج را به مجلس تقدیم کرد اما این لایحه با ۲۶۲ رای موافق ، ۲۵۱ رای مخالف و ۱۹ رای ممتنع بعلت نرسیدن به حد نصاب نصف بعلاوه یک از تصویب مجلس نگذشت . بعد از آن فشارهای امریکا علیه ترکیه افزایش یافت . اما بعلت مخالف بیش از ۹۰ درصد مردم ترکیه ، در تلاشی جدید دولت ترکیه در لایحه جدید صرفاً بر گشوده شدن حریم هوایی ترکیه بر روی هواپیماهای نظامی امریکا و اعزام نیروی نظامی ترکیه به شمال عراق تاکید کرد . اما این موضوع امریکا را اقناع کرد . امریکا بیش از آن نیروهای خود را برای انتقال به عراق در بندر اسکندرون ترکیه مستقر کرده بود و در نتیجه مجبور شد نیروهای خود را به خلیج فارس گسیل دهد . در نتیجه امریکا نیز به این بهانه از عملی کردن وعده های خود به آنکارا خودداری کرد .اما در هرحال در سطح چهانی ترکیه بعنوان یک کشور همراه امریکا در بحران عراق شناخته شد . بویژه اینکه ترکیه بدرخواست امریکا اوایل آوریل ۲۰۰۳ سه دیپلمات عراقی را اخراج کرد . برغم مخالفت پارلمان ترکیه ، ارتش این کشور نیز خودسرانه اجازه عبور دهها تریلر تجهیزات نظامی امریکا به ترکیه از خاک عراق را داد .

 

 

مواضع احزاب ترکیه در بحران عراق :

بجرات می توان گفت که تمامی احزاب مطرح ترکیه با حمله امریکا به عراق به مخالفت برخاستند . احزاب دموکراتیک چپ ( بلنت اجویت )، راه راست ( تانسو چیللر ) ، مام میهن (مسعود ییلماز) ، حرکت ملی (دولت باغچه لی ) ، اتحاد بزرگ (محسن یازیجی اوغلو ) ، حزب سعادت ( رجایی کوتان ) در ماههای قبل از جنگ عراق با انتشار بیانیه هایی با حمله امریکا به عراق به مخالفت برخاستند . محمد بکار اوغلو معاون حزب سعادت تاکید کرده است که امریکا خواهان سیاست تسلیم از سوی ترکیه است ، اما باید در مقابل این خواسته مقاومت کرد . چندی پیش ۸۳ گروه در آنکارا نشستی با عنوان ” با جنگ هرگز “ برگزار کردند . حزب دموکراتیک خلق ، حزب سعادت ، سه کنفدراسیون کارگری ترکیش ، هاکیش و دیسک از جمله این گروهها بودند . با وجود این نکته مشخص اینکه برخی از این احزاب از جمله راه راست ، دموکراتیک چپ ، حرکت ملی و مام میهن اگر بجای حزب عدالت و توسعه در راس قدرت بودند بمراتب بیشتر از حزب عدالت و توسعه با امریکا همراهی می کردند و این موضوعی هست که سوابق فعالیت ها و عملکرد این احزاب آن را ثابت کرده است . در هر حال در طول بحران عراق در پارلمان ترکیه غیر از حزب حاکم عدالت و توسعه ، حزب جمهوریخواه خلق بعنوان تنها حزب مخالف دولت در پارلمان حضور داشت . حزب جمهوریخواه خلق برهبری دنیز بایکال با جنگ عراق و مشارکت نسبی آک در آن مخالفت کرد . دنیز بایکال در واکنش به اعتراض امریکا به رای پارلمان ترکیه در مخالفت با پذیرش نیروهای امریکایی در خاک ترکیه تاکید کرده است امریکا که داعیه انتقال دموکراسی به عراق را دارد ، چگونه نمی تواند نظر و رای مجلس ترکیه را تحمل کند . حزب جمهوریخواه خلق از موضع حزب آک انتقاد دارد . در همین راستا دنیز بایکال رهبر حزب جمهوریخواه خلق گفته است :« بدون وارد شدن به جنگ شکست خوردیم . » با وجود این اغلب صاحبنظران معتقدند که اگر حزب جمهوریخواه خلق در راس قدرت بود بیشتر از حزب آک با امریکا همراهی و همکاری می کرد .

 

پیامد های جنگ عراق برای ترکیه

از لحاظ داخلی :

• شکاف در آک :
مطالعه نظام سیاسی ترکیه در یک دهه اخیر بخوبی نشان می دهد که حکومت در ترکیه اغلب ائتلافی و چند حزبی بوده و به این دلیل نیز عمر آنها بسیار کوتاه بوده و اغلب آنها بمانند دولت ائتلافی اجویت قبل از پایان دوران قانونی مجبور به انتخابات زودهنگام عمومی می شوند . اما در سوم نوامبر ۲۰۰۲ حزب عدالت و توسعه در انتخابات زودهنگام شگفتی ساز شد . حزب آک با کسب ۳۶۳ کرسی در پارلمان توانست بدون ائتلاف در ترکیه دولتی یکدست را تشکیل دهد و این موضوع نوید آن را می داد که دوران دولت های ائتلافی و متزلزل در ترکیه رو به پایان است ، اما بحران عراق بطور محسوسی موجب ایجاد شکاف در حزب نوتاسیس عدالت و توسعه شد و این موضوع مارس ۲۰۰۳ در رای گیری لایحه پذیرش ۶۲ هزار نظامی امریکا در خاک ترکیه خود را نشان داد .واقعیت این است که اردوغان و همراهانش به جناح متمایل به همکاری قوی با امریکا تعلق دارند و از اینرو نیز آنها با این تصور که لایحه مذکور توسط نمایندگان حزب از تصویب خواهد گذشت ، به پارلمان تقدیم کردند ، اما نیمی دیگر از نمایندگان حزب عدالت و توسعه با این طرح مخالفت و نیمی دیگر با آن موافقت کردند ، این موضوع گویای شکاف در آک است .

• کاهش محبوبیت آک در افکار عمومی :
یکی از شعارهای انتخاباتی آک مخالفت جدی با حمله امریکا به عراق بود . شاید بسیاری به حزب عدالت و توسعه بخاطر همین شعار رای دادند . اما دولت اردوغان پس از مدتی با همراهی با امریکا، گشودن فضای ترکیه برای پرواز جنگنده های امریکایی را در راستای منافع ملی این کشور عنوان کرد . ۲۰ مارس ۲۰۰۳ پارلمان ترکیه تحت فشار ارتش با ۳۰۰ رای موافق ، ۲۰۰ رای مخالف و ۱ رای ممتنع با این موضوع موافقت کرد . اما افکار عمومی چنین دیدگاهی ندارند . البته اقدام جسورانه پارلمان ترکیه در رد لایحه پذیرش سربازان امریکایی در خاک ترکیه ، همگرایی حاکمیت و مردم نقش داشت . مقامات آک بر این نکته تاکید دارند که خودداری از همکاری کامل با امریکا توانست اقتصاد بیمار ترکیه را از یک بحران دیگر مصون نگه دارد و در عین حال اقدام پارلمان ترکیه باعث شد که کشورهای دیگر به دموکراسی ترکیه احساس احترام کنند . با وجود این شکی نیست که همراهی نسبی ترکیه با امریکا در حمله به عراق بهمراه انفعال حزب آک در مسایلی نظیر حجاب باعث شده است که محبوبیت آک نسبت به نوامبر ۲۰۰۳ کاهش یابد .

• از لحاظ اقتصادی
جنگ عراق در بعد اقتصادی زیانهایی را به بازار سهام ، تجارت خارجی ، صنعت توریسم و امور مربوط به سرمایه گذاریهای خارجی در سطح منطقه و از جمله به ترکیه وارد ساخت اگر چه مقامات ترکیه در این خصوص اغراق می کنند . راهبرد ترکیه آن بود که از طریق همکاری نسبی با امریکا و با طرح زیانهای اقتصادی کمک های قابل توجهی از امریکا بگیرد ، اما در این خصوص موفق نشده است ، حتی بحران عراق برخی از پروژه های اقتصادی ترکیه با کشورهای غربی را تحت تاثیر قرار داده است .

• تقویت ارتش و نظامیان
بعد از کودتای ۱۹۸۰ در ترکیه ارتش ترکیه به بهانه مبارزه با پ ک ک نفوذ خود را حفظ کرده است. روندی که در ترکیه قبل از مساله عراق بود و بویژه با توجه مساله همگرایی ترکیه با اتحادیه اروپا نوعی بسیج همگانی برای کاهش نقش ارتش در ترکیه بود . شروط پی در پی اتحادیه اروپا در این خصوص از یک سو و روی کار آمدن دولت مردمی اردوغان از سوی دیگر زمینه های کاهش مداخلات ارتش در امور سیاسی ترکیه را فراهم ساخته بود . اما جنگ عراق مانع تداوم و تقویت این روند شد . هشدارهای ستاد مشترک ترکیه بویژه شخص ژنرال حملی اوزکوک که همزمان با آشکار شدن علایم بحران عراق و تغییرات مشکوک در سطح نظامیان ترکیه سرکار آمد به دولت اردوغان در خصوص لزوم حفظ نظام لائیک و مساله حجاب نیز تا حدودی از این فضا متاثر شده است .در همین راستا برغم مخالفت پارلمان ترکیه ، ارتش ترکیه نیز خودسرانه اجازه عبور دهها تریلر تجهیزات نظامی امریکا به عراق از خاک ترکیه را داد .

• افزایش حساسیت به کردها
بحران عراق و نیز تحرکات امریکا باعث افزایش تحرکات گروههای کرد عراقی در شمال این کشور شده است و در روند کنونی کردها بسوی استقلال عمل بیشتر می روند . این موضوع بشدت ترکیه را نگران ساخته است . در این راستا تلاش ترکیه برای کنترل گروهها و احزاب کرد در مناطق کردنشین خود افزایش یافته است . از سال ۱۹۹۹ با دستگیری اوجالان و انحلال پ ک ک و تسلیم شدن تعدادی از آنها از یک سو و اعطاء محدود آزادیهای فرهنگی به کردها نظیر تدریس زبان در چارچوپ خواسته های اتحادیه اروپا بنظر می رسید که از شدت برخوردهای چکشی ترکیه با گروههای کرد کاسته شده است . اما جنگ عراق این روند ر ا دگرگون ساخته است . بطوریکه بتازگی صبیح کاناد اوغلو دادستان دیوانعالی قضایی ترکیه با تقدیم ادعانامه ای خواهان تعطیلی حزب دموکراتیک خلق بزرگترین و محبوب ترین حزب کرد در این کشور به بهانه تبدیل شدن این حزب به مرکز فعالیت جدایی طلبانه شد . حال اینکه این حزب برغم ائتلاف با چند حزب دیگر از جمله حزب دسترنج خلق در انمتخابات نوامبر ۲۰۰۲ نتوانست نماینده ای به پارلمان بفرستد .

 

از لحاظ خارجی

• تنش زایی در مناسبات آنکارا و واشنگتن
سیاست خارجی ترکیه پس از جنگ جهانی دوم تابعی از سیاستهای امریکا بوده است و از اینرو نیز واشنگتن قبل از حمله به عراق حساب ویژه ای روی آنکارا بازکرده بود . اما مخالفت پارلمان ترکیه با استقرار نظامیان امریکایی در این کشور شوک قوی به مقامات واشنگتن وارد ساخت . اگرچه ترکیه نهایتاً تنها حریم هوایی خود را بروی پرواز هواپیماهای جنگنده و برای مدتی نیز جهت پرتاب موشکهای «تام هاوک» بازگشود، ولی اغلب تحلیلگران بر این موضوع اتفاق نظر دارند که این موضع ترکیه موجب تغییرات اساسی در طرحهای حمله امریکا به عراق شد . دولت ترکیه با دیدن علایمی مبنی بر تصمیم تلتفی جویانه امریکا در صدد بازسازی مناسبات با امریکا درآمد . از جمله این علایم بی تفاوتی امریکا در قبال مساله قبرس و عضویت یکجانبه بخش یونانی نشین قبرس در اتحادیه اروپا بود که ضربه ای بزرگ بر ای ترکیه پس از ۲۹ سال از اشغال بخش ترک نشین قبرس بود . علامت دیگر رنگین تر برگزار شدن مراسم هشتاد و هشتمین مراسم سالگرد کشتار ارامنه در ۲۴ آوریل بودکه پیامهایی برای ترکیه داشت اگر چه جرج بوش در پیام خود همچنان از واژه قتل عام استفاده نکرد . علامت دیگر اینکه همیـــن روز ( ۲۴ آوریل ‏۲۰۰۳‏‏) ژنرال جی گارنر جانشین فرمانده غیرنظامی امریکا در عراق از شهر کرکوک بعنوان شهری کرد نشین نام برد . ترکیه با درک این موضوع تلاشهایی کرد . از جمله اردوغان نخست وزیر ترکیه بتازگی در دیدار با «واکسلر» نماینده کنگره امریکا تاکید که لایحه استقرار نظامیان امریکایی در ترکیه تنها با سه رای از تصویب مجلس نگذاشت . اما این موضع نیز جنگ سالاران کاخ سفید را قانع نساخت و آنها در موضعی تحقیر آمیز خواهان عذرخواهی ترکیه شدند . سفارت آمریکا در ترکیه، مقامات این کشور را به همکاری با رژیم سابق عراق (صدام حسین) متهم کرده بود و از ترکیه خواسته از آمریکا عذرخواهی کند. از سوی دیگر پل ولفوویتز، معاون وزیر دفاع آمریکا (۶مه ۲۰۰۳ ) نیز در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی C.N.N ترک گفت: «ما باید باب جدیدی را از تاریخ روابط مان با دولت ترکیه باز کنیم، زیرا عدم همکاری ترکیه با متحدین، مقامات آمریکا را در ادامه همکاری با این کشور ناامید کرده است و اگر ترکیه بخاطر اشتباهات خود معذرت‌خواهی نکند، روابط دو کشور تیره‌تر خواهد شد.» در واکنش به این موضوع هشتم مه ۲۰۰۳ رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه اعلام کرد ، ترکیه در جنگ علیه عراق خواسته مردم خود را اجابت کرد. اردوغان اعلام کرد، ترکیه به هیچ‌وجه حاضر نیست به‌خاطر عدم همکاری با آمریکا در جنگ علیه عراق عذرخواهی کند. نخست‌وزیر ترکیه گفت: آنکارا هیچ‌گونه خطایی مرتکب نشده که بخواهد به آمریکا باج دهد. این موضوع حاکی از تنش در مناسبات آنکارا ـ واشنگتن است . بویژه اینکه مخالفت دولتمردان امریکا با ورود ارتش ترکیه به شمال عراق نیز نارضایتی دولتمردان آنکارا را برانگیخته است . در این راستا سلیمان دمیرل رئیس جمهور سابق ترکیه بتازگی ادعا کرده است که بحران عراق و ضعف آک دوستی پنجاه ساله ترکیه و امریکا را خدشه دار کرده است و اکنون پس از فرانسه ، ترکیه دومین کشوری است که مورد تنفر امریکا قرار دارد .

• کاهش اهمیت استراتژیک ترکیه
پیش از این غرب و بالاخص امریکا بعلت تهدیدات امنیتی که از سوی رژیم صدام مطرح بود و با توجه به اهداف توسعه طلبانه ای که در خاورمیانه دنبال می کنند ، ترکیه را بعنوان نقطه اتکای خود در منطقه تلقی می کردند . بویژه پایگاههای نظامی امریکا در ترکیه نظیر اینجرلیک اهمیت این کشور نزد غرب را دوچندان می کرد . اما اکنون امریکا در صدد ایجاد پایگاههای بزرگ در عراق است . در این صورت اهمیت برخی از کشورهای منطقه نظیر ترکیه ، کویت و عربستان برای امریکا کاهش خواهد یافت . حتی بحث هایی در خصوص انتقال بخشی از تجهیزات پایگاه اینجرلیک امریکا در ترکیه به عراق مطرح شده است .پس از فروپاشی شوروی یک بار تا حدودی از موقعیت ژئو استراتژی ترکیه در نزد غرب کاسته شد . اکنون نیز دومین مرحله این روند آغاز شده است و این موضوع نگرانی های جدی در میان دولتمردان ترکیه ایجاد کرده است .

• در حاشیه قرار گرفتن مساله قبرس
ترکیه از سال ۱۹۷۴ و با تهاجم به بخش ترک نشین قبرس با موضوع پیچیده بحران قبرس روبرو شده است که اکنون ۲۹ سال از آن می گذرد . از سال ها پیش برخی از کارشناسان براین نکته تاکید می کردند که آزمون دشوار ترکیه در مساله قبرس زمانی است که مساله عضویت یکجانبه بخش یونانی نشین قبرس در اتحادیه اروپا مطرح شود . شاید بتوان گفت از بدشانسی سیاسی بود که این موضوع دقیقاً زمانی مطرح شد که ترکیه بشدت درگیر بحران عراق بود . بویژه مداخلات ارتش و محافل ذینفوذ باعث شد که دولت ترکیه نتواند آنطور که باید شاید در خصوص طرح منصفانه کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل در خصوص وحدت قبرس بر اساس الگوی نظام سیاسی سوئیس فعالیت کند . در نتیجه اروپائیان برای عضویت در آوردن یکجانبه بخش یونانی نشین قبرس در اجلاس سران این اتحادیه در بلگراد تردید نکردند . ترکیه پیش از این در چنین مواقعی معمولاً از کارت امریکا استفاده می کرد ، اما بحران عراق و توجه امریکا به این موضوع از یکسو و اختلافات ترکیه و امریکا در این بحران از سوی دیگر باعث شد که برغم سفر توماس وستون نماینده امریکا در مساله قبرس به ترکیه ، امریکا حمایتی از ترکیه نکند که حداقل این حمایت ها می توانست اتلاف زمان بسود ترکیه باشد . در نتیجه با عضویت یکجانبه بخش یونانی نشین قبرس در اتحادیه اروپا ، ترکیه در عمل بعنوان متجاوز به بخشی از خاک اروپا شناخته می شود و در نتیجه مذاکرات عضویت قطع شده و از سرگیری آن شاید از اواخر سال ۲۰۰۵ باشد از سوی دیگر مخالفت افکار عمومی بخش ترک نشین نیز با ترکیه نیز افزایش یافته است .

• پیچیده شدن روند همگرایی ترکیه با اتحادیه اروپا
بجرات میتوان گفت یکی از موانع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نوع همکاریهای این کشور با امریکا است و اساساً اتحادیه اروپا تمایل ندارد یک کشور امریکا گرا را بطور رسمی در جمع خود داشته باشد . از اینرو نیز اروپائیان برغم اصرارهای ترکیه ، این کشور را به سیستم امنیتی مستقل اروپا ( ایجاد ارتش ۶۰ هزار نفری اروپایی ) راه ندادند . همراهی ترکیه با امریکا حتی در سطح محدود حساسیت اروپائیان را بیشتر ساخت . از اینرو اتحادیه اروپا واکنش های تندی به ترکیه نشان داده است . بیستم مارس ۲۰۰۳ پارلمان ترکیه لایحه ورود نیروهای ترکیه به شمال عراق را تصویب کرد . بدنبال این تصمیم اتحادیه اروپا به ترکیه جهت انتقال نیرو به شمال عراق هشدار داد . سخنگوی کمیسیون اروپا ۲۴ مارس ۲۰۰۳ تاکید کرد که ورود نیروهای ارتش ترکیه به شمال عراق بر پیچیدگیهای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا خواهد افزود . «گونتر ورهوگن » مسئول امور توسعه اتحادیه اروپا اواخر ماه مارس ۲۰۰۳ هشدار داد ، ترکیه در صورت ورود به شمال عراق باید عضویت در اتحادیه اروپا را فراموش کند .

• تقویت سیاست نگاه به شرق آنکارا
در بحران عراق و بویژه پس از رد لایحه پذیرش سربازان امریکایی در خاک ترکیه ، ترکیه به شریکی نامطمئن برای امریکا تبدیل شد. «ویلیام شامیر» نویسنده مشهور امریکایی با اشاره به رد لایحه پذیرش نیروهای امریکایی در خاک ترکیه تاکید کرده است :« دیگر هیچ گونه اعتمادی بین ترکیه و امریکا نمانده است . » از نظر مقامات ترکیه نیز ، امریکا با اتخاذ نوعی سیاست دوگانه ضمن دادن وعده در صدد پیشبرد اهداف اعلام نشده خود در شمال عراق است . این موضوع ترکیه را ناگزیر از رویکرد به سوی کشورهای اسلامی و منطقه کرده است . دیدار عبدا… گل از سوریه نیز در این راستا صورت گرفت . گفته می شود دولت ترکیه برای نخستین بار و بمنظور جذب سرمایه از کشورهای اسلامی معادل پنج میلیارد دلار اوراق مشارکت در بازارهای سرمایه جهان بفروش خواهد رساند . بویژه اقدام اتحادیه اروپا در عضویت یکجانبه بخش یونانی نشین قبرس در اتحادیه اروپا ، هشدار اتحادیه اروپا در مورد تحرکات ترکیه در شمال عراق و پرده برداری از اولین مجسمه یادبود گرامیداشت قربانیان کشتار ۱۱۵ ارامنه در شهر پاریس مقامات ترکیه را از اروپایی ها نیز نا خرسند ساخته است . ضمن اینکه نگرانی مشترک ایران ، سوریه و عراق در مورد تشکیل هر گونه دولت کرد ، باعث همگرایی این سه کشور منطقه و همسایه با عراق نیز شده است . همگی این موضوعات رویکرد نگاه به شرق ترکیه را تقویت کرده است .

 

نگرانیهای ترکیه پس از پایان جنگ :

• عهد شکنی امریکا در مساله کردها
ترکیه انتظار داشت که با توجه به همراهی اش با امریکا ، امریکا نیز بادرک نگرانیهای ترکیه از مساله کردها اجازه استقرار تعداد بیشتری از نظامیان ترک در شمال عراق را بدهد . اما امریکا بخاطر تنبیه ترکیه در مساله رد لایحه پذیرش سربازان امریکایی و نیز بخاطر نگرانی از احتمال درگیری ترک ها و کردها با این خواسته اساسی ترکیه موافقت نکرد . در این خصوص جرج بوش رئیس جمهور امریکا ترکیه را از انجام هر گونه اقدام خودسرانه بر حذر داشت . امریکا تنها با ورود ارتش ترکیه تا عمق بیست کیلومتری شمال عراق به بهانه کمک های بشردوستانه موافقت کرد .این در شرایطی است که از دید سیاستمداران کاخ «چان کایا» روند کنونی تحولات عراق به سمتی است که نهایت آن تقویت کردها است . برغم هشدارهای قبلی ترکیه ششم آوریل ۲۰۰۳ نیروهای پیشمرگ کرد بویژه نیروهای اتحادیه میهنی بهمراه نیروهای امریکایی ؟!‌ وارد مناطق نفت خیز کرکوک و موصل شدند که منجر به احضار ریچارد سون سفیر امریکا در آنکارا در هفتم آوریل ۲۰۰۳ شد .اگرچه این نیروها از کرکوک خارج شدند ، ولی همین موضوع زنگهای خطر را برای ترکیه مبنی بر خلف وعده های امریکا بصدا در آورد . دولت آنکارا در مورد کردها در مساله عراق سه رویکرد مشخص را در پیش گرفته است :

۱) جلوگیری از تشکیل دولت مستقل کرد در شمال عراق
۲) ممانعت از کنترل و سیطره کردهای عراقی بر میادین نفتی کرکوک و موصل
۳) مهار فعالیت مخالفان کرد دولت ترکیه در شمال عراق
اما مقامات ترکیه اکنون نگرانند که با توجه رفتارهای امریکا تحصیل این اهداف برای ترکیه بسیار دشوار شده است . ژنرال جی گارنر فرمانده سابق غیرنظامی امریکا بر عراق ۲۴ آوریل ۲۰۰۳ بطور معناداری از شهر کرکوک بعنوان شهری کرد نشین نام برد که بار دیگر منجر به احضار سفیر امریکا در آنکارا شد . از اینرو باید گفت با گذشت زمان نگرانی ترکیه در مورد مساله کردها در حال افزایش است .

• عدم حضور جدی در بازسازی عراق
ترکیه خواهان مشارکت جدی در موضوع بازسازی عراق است تا ضمن بهره مندی از سود کلان اقتصادی این موضوع ، از لحاظ سیاسی نیز در مساله عراق نقش آفرینی کند . بویژه اینکه امریکا حتی با مشارکت سازمان ملل در بازسازی عراق نیز بصورت محدود موافق است . بخاط اهمیت این موضوع وزارت امورخارجه ترکیه مسئول مستقیم هماهنگی مشارکت این کشور در بازسازی عراق شده و در این خصوص جلساتی را در بخشهای دولتی و خصوصی برگزار کرده است . عبدا.. گل معاون نخست وزیر ترکیه بتازگی در دیدار با «نهاد اوزدمیر» رئیس اتحادیه پیمانکاران ساختمانی ترکیه تاکید کرده است ، بندر اسکندرون در کنار دریای مدیترانه از موقعیت بسیار مناسبی برای انتقال کالا به عراق برخوردار است و در بازسازی عراق به صورت یک خط لجستیکی مهم در می آید . اما امریکا تمایلی به مشارکت گسترده ترکیه در مساله بازسازی عراق ندارد و این موضوع دولتمردان ترکیه را هرچه بیشتر نگران ساخته است .

• عدم تقویت موضع ترکمن ها
ترکیه برای ایجاد جاپای قوی در مسایل عراق بدنبال تقویت ترکمن های عراقی بود . اما بنر می رسد در این خصوص موفق نشده است و نگرانی هایش ادامه دارد . در همین راستا دکتر ماهر نقیب ار عضای موسس جبهه ترکمنهای عراقی با چراغ سبز دولت ترکیه بتازگی خواهان استعفای دولت اردوغان بدلیل اهمال در حفظ حقوق ترکمنهای عراقی شد . وی مدعی شد که پیشمرگان کرد با ورود به کرکوک آرشیوهای موجود در ادره ثبت اسناد این شهر را به آتش کشیدند . وی گفت کردها قصد تبدیل کرکوک به اربیل دوم را دارند، چرا که اربیل نیز قبلاً ترکمن نشین بود و بعدها به شهر کردنشین تبدیل شد . وی گفت در خوشبیانه ترین حالت یک وزارتخانه به ترکمنها واگذار خواهد شد . همگی این موضوعات حاکی از آنست که سیاست ترکمنی ترکیه در عراق مورد رضایت دولتمردان این کشور نیست .

 

• فشار آشکار و پنهان امریکا برای خروج نظامیان ترکیه
ترکیه پس از جنگ اول خلیج فارس در شمال عراق و به بهانه های مختلف نیروی نظامی مستقر کرده است و بر برخی از پایگاههای این منطقه نیز «بامرنی» نیز اشراف دارد . در تهاجم امریکا به عراق نیز ترکیه با توجه به نگرانی ها و مطامع اش در شمال عراق خواهان تقویت این روند بود . اما وجود برخی اختلافات ترکیه با امریکا باعث شد که ترکیه نتواند نیروی بیشتری به منطقه گسیل دارد ، بلکه برای خارج کردن نیروهای قبلی اش در منطقه نیز تحت فشار قرار گیرد که بطور آشکار و پنهان از سوی امریکا هدایت می شود .در همین راستا پارلمان منطقه ای کردهای عراق سه شنبه ۱۶/۲/۸۲ خواستار خروج نیروهای حافظ صلح ترکیه که از سال ۱۹۹۶ در شمال عراق مستقر شده اند ، از این ناحیه شد . این واحد ۸۰۰ نفره با سلاحهای سبک و نیمه سنگین در سلیمانیه و اربیل در حد فاصل حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی و بمنظور جلوگیری از درگیری این دو گروه معارض مستقر شده اند .

• عدم امتیاز گیری برغم همکاری نسبی
قبل از تهاجم امریکا به عراق ، وعده های رنگین امریکا بسیاری از مقامات ترکیه را بخود جلب کرده بود . اما تاکنون این وعده ها عملی نشده اند . در این راستا «جمیل چیچک» سخنگوی دولت ترکیه و وزیر دادگستری این کشور بتازگی گفته است که امریکا با عمل نکردن به قولهای خود دچار خطا شده است . عظمی دوغان از نمایندگان آک گفته است که امریکا به بهانه مخالفت کنگره به بسیاری از وعده های خود عمل نکرده است . وی افزود اگر در امریکا کنگره ای است ، در ترکیه نیز مجلس هست . ترکیه بویژه نگران هست که سهم ده درصدی مورد ادعایش از نفت کرکوک تحقق نیابد . در حال حاضر انتقال نفت از دو خط لوله کرکوک – یومورتالیک ادامه دارد و تاکنون حدود نه میلیون بشکه نفت عراق در بندر جیحان ترکیه انبار شده است . بندر کرکوک حدود یک سوم از کل تولید نفت عراق را تامین می کرد .