روابط ترکیه و ارمنستان طی یک دهه گذشته به خاطر مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه توسط ترکهای عثمانی تیره بوده است. ترکیه نیز طی سالهای گذشته کوشیده است با نشان دادن این موضوع که حمایت از موضع باکو در مناقشه قره باغ عامل تیرگی روابط اش با ارمنستان است، نوعی منت سیاسی بر باکو گذاشته و زمینه های نفوذ خود در جمهوری آذربایجان را هر چه بیشتر افزایش دهد .با این وجود همواره تمایلاتی در برخی از محافل سیاسی ارمنستان و ترکیه برای عادی سازی روابط وجود داشته است که این تمایلات خود را در جارچوب فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه وارمنستان نشان داد .
فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان به منظور عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان به صورت محرمانه از مارس ۲… شروع شد. شش عضو ترکیه ای و چهار عضو ارمنی این کمیسیون همگی جزء دیپلماتهای با سابقه و بازنشسته هستند. تاکنون سه نشست کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان در ژنو، استانول و نیویورک(۲۳-۱۹ نوامبر) برگزار شده است. در این نشستها طرفین در خصوص بازگشایی قسمتی از مرزها، افزایش تبادلات بازرگانی، دیدار روزنامه نگاران و نیز دیدار هیات های سیاسی به توافق رسیده اند.
به باور کارشناسان سیاسی، ترکیه به چند دلیل از فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان و روند عادی سازی روابط اش با ایروان حمایت می کند. علاوه بر منافع اقتصادی و نیز فشار غرب به ترکیه،آنکارا امیدوار است که با عادی شدن روابط اش با ایروان، دولت ارمنستان و لابی ارمنی، دیگر برای تائید بین المللی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به عنوان یک نسل کشی تلاش نکند. ترکیه برای این منظور از اوایل سال ۲… قسمتی از مرز خود با ارمنستان را گشود.
ارمنستان نیز از فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان حمایت می کند. در واقع محافل سیاسی در ارمنستان معتقد هستند که فعالیت کمیسیون آشتی باعث تضعیف موقعیت دولت باکو در مذاکرات صلح قره باغ خواهد شد. چرا که دولت باکو همواره از آنکارا به عنوان متحد استراتژیک اش در قبال ارمسنتان نام می برد. در عین حال آمریکا نیز از عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان حمایت می کند. حضور میانجیگران آمریکایی نظیر دیود فیلیپس بعنوان رییس کمیسیون آشتی در نشستهای کمیسیون آشتی تر کیه و ارمنستان نشان دهنده این موضوع است. از نظر محافل سیاسی آمریکا، عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان، موجب کاهش نفوذ روسیه در ارمنستان خواهد شد. دقیقا همین موضوع باعث انتقاد برخی محافل روسیه گرا از فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان شده است. بطوری که اکتبر ۲..۱، هشت حزب و گروه سیاسی پارلمان ارمنستان خواهان توقف فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان شدند. در واقع برای برای کاهش این انتقادات بود که اوایل دسامبر ۲..۱ آندرانیک میهرانیان یکی از اعضای کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان خواهان حضور میانجیگران روسی در نشستهای کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان شد.
با این وجود برغم دستاوردهای چشمگیر سه نشست کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان، یازدهم دسامبر ۲..۱ آندرانیک میهرانیان، الکساندر آرزومانیان، وان گریگوریان و داویدهوانسیان چهار عضو ارمنی کمسیون آشتی ترکیه و ارمنستان با انتشار بیانیه ای اعلام کردند که از شرکت در فعالیتهای این کمسیون خودداری می کنند. در بیانیه چهار عضو ارمنی کمسیون آشتی ترکیه و ارمنستان دلیل این اقدام درخواست یکجانبه اعضای ترکیه ای کمیسیون از مرکز بین المللی عدالت انتقالی نیویورک برای عدم پیگیری مطالعه در خصوص مطابقت کشتار ۱۹۱۵ ارامنه توسط ترکهای عثمانی با کنوانسیون قتل عام مورخ ۱۹۴۸ سازمان ملل بوده است. در واقع همین موضوع نوعی شکست برای ترکیه به حساب می آید، چرا که چنانچه در بیانیه فیلیپس رییس امریکایی کمیسیون آشتی در پایان نشست نیویورک در ۲۳ نوامبر ۲..۱آمده بود هم اعضاء ارمنی و هم اعضاء ترک کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان موافقت کرده بوده اند که در خصوص این موضوع که آیا کشتار ۱۹۱۵ ارامنه توسط ترکهای عثمانی مطابق با کنوانسیون قتل عام ۱۹۴۸ سازمان ملل است یا نه؟ به مرکز بین المللی عدالت انتقالی واقع در نیویورک مراجعه کنند. ظاهرا“ اعضای ترکیهای کمیسیون دچار نوعی گاف سیاسی شده اند. چرا که پس از بازگشت به ترکیه و تحت فشار محافل لائیک و از بابت نگرانی از جواب تائید مرکز بین المللی عدالت انتقالی در خصوص درخواست شان، سراسیمه و بطور یکجانبه خواهان عدم بررسی این موضوع توسط مرکز بین المللی عدالت انتقالی شده اند . بویژه اینکه یکی از اهداف اساسی ترکیه از پیگیری فعالیت کمیسیون آشتی ترکیه و ارمنستان جلوگیری از مطرح شدن بین المللی مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بود.
با این وجود باید گفت با توجه به جبر ژئوپلتیک منطقه ، مطرح بودن ارمنستان بعنوان دروازه ورودی ترکیه به قفقاز و نیز فشار غرب و علایق اقتصادی ترکیه بهمراه علاقه ترکیه برای ایفای نقش برجسته در سیستم امنیتی قفقاز ، به احتمال زیاد توقف فعالیت کمیسیون آشتی موقتی خواهد بود. بویژه اینکه طی ماههای گذشته برغم اعتراضات باکو، ترکیه با پیگیری فعالیت کمیسیون و برگزاری دور دوم آن در استانبول نشان داد که در عزم خود مصمم است و لو اینکه این موضوع به ضرر باکو در مناقشه قره باغ تمام شود. طی هفته های گذشته وقوع برخی تحولات نظیر دیدار ماه ژانویه وزرای امورخارجه ترکیه و ارمنستان در نیویورک ، سفر تعدادی از روزنامه نگاران ترکیه برای اولین بار به ارمنستان و همچنین به قره باغ بدون دریافت روادید جمهوری آذربابجان و نهایتا شرکت قابل تامل نمایندگان ترکیه در کنفرانس دو روزه ناتو در ارمنستان در اواسط ماه فوریه جاری برغم تحریم این کنفرانس از سوی باکو نشاندهنده عزم ترکیه برای عادی ساختن روابط اش با ارمنستان است .در عین حال چنانچه اعلامیه ( ۲۲ فوریه ) شورای توسعه روابط تجاری ارمنستان نشان داد برخی محافل ارمنستان نیز خواهان گسترش روابط ترکیه و ارمنستان هستند. از نظر این محافل تدوام شرایط کنونی ضررهای زیادی متوجه جمهوری ارمنستان می کند . بعنوان مثال آنکارا اخیرا“ تلاشهای خود را برای راه اندازی خط آهن قارص ( ترکیه ) ، آخالکالاکی ( گرجستان ) و باکو ( جمهوری آذربایجان ) افزایش داده است . تحقق این طرح بمعنای نوعی کنار گذاشتن ارمنستان از طرح تراسیکا یا دالان شرق ـ غرب است . حال آنکه از نظر برخی محافل ارمنی در صورت عادی شدن روابط ارمنستان و ترکیه می توان به راه اندازی راه آهن قارص ، گیومری ( ارمنستان ) و باکو امیدوار بود .
از اینرو نیز برغم وقوع برخی تحولات تنش زا در روابط ترکیه و ارمنستان طی یک دو ماه گذشته ازجمله اعلام دستگیری مراد بوجولیا جاسوس میت ترکیه در ارمنستان و متهم شدن ارمستان به تلاش برای دستیابی به سلاحهای کشتار جمعی از سوی ترکیه، کارشناسان سیاسی معتقدند باید در ماههای آینده منتظر وقوع تحولات قابل توجه در روابط ارمنستان و ترکیه در راستای عادی شدن روابط دو کشور بود .