اقدام هیات وزیران ترکیه در ارایه لایحه صدور مجوز ورود ارتش این کشور به شمال عراق و تصویب آن توسط پارلمان، دور جدید از تنش میان ترکیه با امریکا و عراق و نیز دور جدیدی از تحرکات منطقه ای از جمله سفر رئیس جمهوری سوریه به ترکیه را ایجاد کرده است. “جمیل چیچک” سخنگوی دولت ترکیه اخیرا در گفتگو با خبرنگاران با اعلام تصویب مفاد این لایحه در جلسه هیات دولت، گفت : “لایحه صراحت دارد هدف عملیات احتمالی نظامی در شمال عراق، در صورت اجرا، صرفا سرکوبی نیروهای پ.ک.ک. خواهد بود.” بر اساس قانون اساسی ترکیه اعزام نیروی نظامی به خارج این کشور و پذیرش نیروی خارجی در خاک ترکیه، مشروط به تصویب مجلس است. از اینرو مجلس ملی ترکیه نیز چهارشنبه گذشته این لایحه را با اکثریت قاطع آرا (۵۰۷رای موافق در مقابل ۱۹رای مخالف از ۵۲۶نماینده حاضر در جلسه ) تصویب کرد. در واقع غیر از حزب کردگرای “جامعه دمکراتیک” که دارای ۲۰نماینده در مجلس ملی ۵۵۰عضوی ترکیه است، بقیه احزاب سیاسی حاضر در مجلس، از تصویب این لایحه حمایت کردند . این لایحه به ارتش ترکیه به مدت یک سال اجازه داده که در صورت لزوم و برای سرکوبی عناصر سازمان “پ.ک.ک.” وارد شمال عراق شود.
بدنبال تصویب این لایحه موجی از اعتراض ها علیه ترکیه از سوی امریکا، ناتو ، کشورهای غربی ، عراق بویژه گروههای محلی شمال عراق به راه افتاد . اهالی شمال عراق علیه مصوبه مجلس ترکیه تظاهرات کردند . جرج بوش رئیس جمهوری امریکا در اظهاراتی شدیداللحن تاکید کرد: “عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق و اعزام نیروی بیشتر به آن منطقه به نفع ترکیه نخواهد بود” بطوریکه محمد علی شاهین” وزیر دادگستری ترکیه در پاسخ به سخنان “جرج بوش” گفت: “آنانی که با مصوبه مجلس ترکیه مخالفت می‌کنند، در افغانستان چه کار دارند؟”
دولت عراق نیز اعتراض به این لایحه ، طارق الهاشمی” معاون رییس جمهوری این کشور را برای حل بحران پیش آمده و مجاب ساختن ترکیه به عدم اجرای این تصمیم و قطع بمبارن روستاهای مرزی کردنشین که در حال حاضر ادامه دارد، به آنکارا اعزام کرد . الهاشمی هم در پایان سفرش به ترکیه در فرودگاه آنکارا گفت: “از مذاکرات خود در آنکارا نتیجه‌ای را که می‌خواستیم، به دست آمد. گفته می شود با توجه به امضای تفاهمنامه امنیتی سه هفته پیش میان وزرای کشور عراق و ترکیه، طارق الهاشمی از مقامات ترکیه خواسته است که برای اجرای این تفاهمنامه به بغداد فرصت داده شود. اما وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کرد که دولت این کشور در مورد خویشتنداری از اجرای مصوبه عملیات نظامی در شمال عراق به هیچ کسی تضمین نداده است.
ترکیه بیش از سه دو دهه است که با گروه پ ک ک که بدنبال تجزیه جنوب شرق این کشور است مبارزه می کند و در این خصوص هزینه های فراوانی داده است. پس از اشغال عراق توسط امریکا و نیز سیاست های تاکتیکی پ ک ک نظیر اعلام آتش بس و اتخاذ راهکار سیاسی ، پ ک ک هر چه بیشتر به تقویت قدرت نظامی خود پرداخته است و آنکارا معتقد است که فعالیت آزادانه پ ک ک در شمال عراق و بویژه کوههای قندیل مهمترین عامل این شرایط است. البته ترکیه پیش از این بارها برای تعقیب عناصر پ ک ک وارد شمال عراق شده است اما بعد از اشغال عراق شرایط برای تکرار این اقدامات برای ترکیه دشوار شده است . طی شش ماه اخیر مساله ورود ارتش ترکیه به شمال عراق هموار مطرح شده است اما بدلایل مختلفی تحقق نیافت ، اما اکنون مجموع تحولات دست بدست هم داده تا حداقل دولت و پارلمان ترکیه لایحه مجوز ورود ارتش ترکیه به شمال عراق را صادر کنند.
از جمله عواملی که باعث افزایش تحرکات ترکیه برای عملیات نظامی در شمال عراق شده است ، فاش شدن ابعادی از روابط پنهانی امریکا با پ ک ک می باشد . اعترافات چهار عضو تسلیم شده “پ.ک.ک.” در دو ماه پیش به اینکه آمریکا نیروهای “پ.ک.ک.” در شمال عراق را مسلح می‌کند و خود آنان دیده‌اند که دو تانک زرهی آمریکایی سلاح‌ها را در کوه قندیل (شمال عراق) تسلیم نیروهای “پ.ک.ک.” کرده‌اند، حمایت نظامی امریکا از پ ک ک را آشکار ساخت. بر این اساس نیز ژنرال “ایلکر باش بوغ” فرمانده نیروی زمینی ترکیه نیز در سخنرانی اخیر خود در دانشگاه جنگ از سیاست‌های آمریکا در چشم پوشی به حضور عناصر “پ.ک.ک.” در شمال عراق بشدت انتقاد کرد. در واقع مقامات ترکیه به این نتیجه رسیدند که امریکا به دنبال اتلاف زمان و فریب ترکیه برای تقویت پ ک ک است و از این رو نیز آنها با تصویب لایجه مجوز ورود ارتش ترکیه به شمال عراق کوشیدند نشان دهندآنکارا در مقابل این روند سکوت نخواهد کرد .
عامل دیگر در واقع پایان بحران سیاسی انتخاب رئیس جمهوری در ترکیه و ثبات سیاسی در این کشور بدنبال موفقیت حزب عدالت وتوسعه در تصاحب پارلمان ، نخست وزیری و ریاست جمهوری است و این موضوع زمینه را برای تصمیم گیری قاطعی که موجب سوء استفاده احزاب یا ارتش نشود، فراهم ساخته است .
عامل دیگر که در ارایه و تصویب لایحه مجوز ورود ترکیه به شمال عراق موثر بوده است در واقع افزایش نگرانی ها ترکیه از سیاست امریکا برای تجزیه عراق است . این نگرانی ها بدنبال مصوبه مجلس سنای امریکا برای تقسیم عراق به سه بخش سنی نشین ، شیعه نشین و کرد نشین می باشد. تجزیه عراق باعث فلاکت های فراوان در منطقه خواهد شد و مستقیما بر امنیت ملی ترکیه تاثیر منفی خواهد گذاشت .
در عین حال این لایحه برای کاهش انتقادات افکار عمومی ترکیه از عدم اقدام قاطع دولت درمقابله با اقدامات پ ک ک از یکسو و نیز برای ازبین بردن بهانه جویی های ارتش ترکیه از سوی دیگر به تصویب رسیده است . از ین دیدگاه اساسا این لایحه مصرف داخلی دارد . طی سه هفته اخیر در پی چندین عملیات تروریستی در جنوب و جنوب شرقی ترکیه که به کشته شدن بیش از ۳۰ نظامی و غیر نظامی ترکیه انجامیده، انتقادات از دولت افزایش یافته است. ارتش نیز بارها برای فرار مسئولیت مدعی شده بود که دولت باید مجوز لازم برای عملیات برون مرزی بدهد . بدین ترتیب با این لایحه دولت ترکیه توپ را به میدان ارتش این کشور انداخته است .
در این میان بنظر می رسد یکی ازمهمترین علل اقدام دولت و پارلمان ترکیه در تصویب لایجه ورود ارتش ترکیه به شمال عراق، مساله کرکوک می باشد. بر اساس قانون اساسی ترکیه تا پایان سالجاری میلادی در مورد سرنوشت کرکوک همه پرسی خواهد شد. ترکیه خواهان لغو این همه پرسی است. این در حالیست که واشنگتن تمایلی به همکاری با آنکارا در این موارد از خود نشان نمی‌دهد. مقام‌های ترکیه با عنوان این که گروههای کرد عراقی در صدد تصاحب منابع نفتی کرکوک هستند گفته‌اند که بافت قومی ترکمن با مهاجرت کردها به این شهر تغییر یافته و در صورت برگزاری همه پرسی در اواخر سال جاری میلادی ، این شهر به دست اقلیم کردستان عراق خواهد افتاد. در این راستا مصطفی ضیا کارشناس موسسه “گلوبال” گفته است: در سال ۲۰۰۳ میلادی جمعیت کرکوک ۸۶۰ هزار نفر بود که با ورود کردها به این شهر، اکنون جمعیت کرکوک به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده و کنترل این شهر به عهده پیشمرگان کرد گذاشته شده است. شکی نیست که الحاق کرکوک به کردستان عراق بعنوان یک شهر استراتژیک و نفت خیز که ۴۰ درصد نفت عراق و چهار درصد نفت دنیا در آنجا قراردارد ، زمینه را برای استقلال کردستان عراق و تجزیه عراق و سرایت آن به داخل ترکیه فراهم خواهد ساخت و این مساله بشدت ترکیه را نگران ساخته است. ترکیه تلاش دارد باتحرکات در شمال عراق ، همه پرسی کرکوک را به تعویق بیندازد و زمینه لغو آن را فراهم سازد .
درواقع بنظر می رسد که دولت ترکیه زمان حاضر را بهترین موعد برای طرح چنین لایحه ای می داند. بویژه اینکه در حال حاضر امریکا با توجه به وضعیت نامساعد خود در عراق به ترکیه نیاز دارد. همچنین اقدام کمیته روابط خارجی کنگره امریکا درشناسایی نسل کشی ارامنه موجب افزایش بیشتر نفرت از این کشور در میان مردم ترکیه شده است . البته این احتمال نیز از سوی برخی از کارشناسان داده می شود که نوعی معامله پنهانی میان امریکا و ترکیه صورت می گیرد . بدین معنا که در قبال عدم اقدام عملی دولت ترکیه در صورت تصویب لایحه شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در کنگره امریکا ، واشنگتن نیز در قبال عملیات برونمرزی ترکیه در شمال عراق در عمل دخالت نکند و طرفین تنها در موضع گیری واکنش نشان دهند. واشنگتن از اقدامات تلافی جویانه ترکیه نظیر محدودیت دراستفاه امریکا از پایگاه اینجرلیک نگران است. البته احتمال این معامله پنهانی ضعیف است . اما آنچه در این میان برای افکار عمومی مهم است اینکه واقعا ارتش ترکیه و دولت این کشور تا چه حد برای انجام عملیات در شمال عراق مصم است؟ برخی از کارشناسان معتقدند که این اقدام پارلمان ترکیه در واقع برای افزایش قدرت مانور دولت آنکارا صورت گرفته است. هدف آنکارا این است که با چنین مصوبه ای دولت عراق و امریکا را وادار به مقابله با پ ک ک بکند. البته تماس تلفنی نوری المالکی نخست وزیر عراق با “رجب طیب اردوغان و دادن قول همکاری در مبارزه با “پ.ک.ک” نشان میدهد که آنکارا تا حدودی در تحصیل به این هدف موفق بوده است . نوری المالکی گفته است: “باید فرصت دیگری به عراق داده شود تا با همکاری ترکیه مشترکا علیه پ.ک.ک. اقدام شود.
ارزیابی لایحه مجوز ورود ارتش ترکیه به شمال عراق نشان می دهد که ترکیه در این لایحه در بین سطرها، مفاهیمی را گنجانده و به رهبران شمال عراق و آمریکا پیام‌هایی را داده است. در بخش اول این لایحه به آمریکا و عراق پیام داده شده است در صورتی که آمریکا و عراق برای سرکوب “پ.ک.ک.” در شمال عراق خود وارد عمل شوند، ترکیه از اجرای لایحه می‌تواند صرف نظر کند.دومین پیام اینست که در صورت اجرای لایحه، ترکیه قصد حمله به نیروهای بارزانی و طالبانی را ندارد و از آنان خواسته شده است که از مداخله در جنگ بین ترکیه و پ.ک.ک. خودداری کنند. این موضوع از اینجهت اهمیت دارد که گروههای کرد عراقی بویژه حزب دموکرات کردستان عراق به ترکیه هشدار دادند که در صورت ورود به شمال عراق برخورد نظامی خواهند کرد و از اینرو ایده ال ترکیه از لایحه مجوز ورود ارتش ترکیه به شمال عراق این است که گزینه اول تحقق پیدا کند. بنظر می رسد با توجه به درپیش بودن اجلاس وزرای خارجه کشورهای همسایه عراق در ترکیه که وزیر امورخارجه امریکا نیز به آن دعوت شده است، ترکیه تلاش دارد ، با ارایه یک لایحه هشدار آمیز تضمین های جدی و عملی از عراق و امریکا برای سرکوب پ ک ک بگیرد. این در شرایطی است که تجربه نشان داده است که دولت عراق برای سرکوب گروههای تروریستی با مانع آفرینی های امریکا مواجه است . امریکا در حال حاضر سیاست تقویت پ ک ک در راستای طرح باصطلاح خاورمیانه جدید و تجزیه کشورهای منطقه را دنبال می کند و واکنش تند امریکا به مصوبه مجلس ترکیه نیز از این موضوع ناشی می شود. بر این اساس نیز امریکا برغم اینکه که پ ک ک را گروه تروریستی شناخته است ، سابقه طولانی در همکاری با پ . ک . ک دارد و با بستن قراردادهای مختلف از پ. ک . ک در راستای اهداف منطقه ای خود استفاده می کند. آمریکا در دهه ۹۰ میلادی دوبار و قبل از اشغال عراق یکبار با پ . ک . ک قرارداد همکاری دوجانبه امضاء کرد.حتی ارتشبد اشرف بیتلیس فرمانده نیروهای ژاندارمری ترکیه بخاطر تهیه گزارش مربوط به کمکهای لجستیک امریکابه پ . ک . ک وارسال آن به تورگوت اوزال رئیس جمهوری ترکیه در ۱۷ فوریه سال ۱۹۹۳ کشته شد. سومین قرارداد همکاری امریکا و پ. ک. ک قبل از اشغال عراق امضاء شد. امریکا بخشی از سلاحهای ضد هوایی وضد تانک و سایرادوات سنگین نظامی رابه پ . ک . ک تحویل داد. امریکا همچنین درتاریخ ۲۲ دسامبر سال ۲۰۰۲ به پ . ک . ک ۱۲۵ میلیون دلارکمک مالی پرداخت کرد .پس از اشغال عراق توسط امریکا در سال ۲۰۰۳ , امریکا و رژیم صهیونیستی حمایت های پنهانی خود از پ ک ک را افزایش دادند و تجهیز پ ک ک و تعلیم نیروهای پ ک ک هرچه بیشتر در دستور کار امریکا قرار گرفته است. در چنین شرایطی نیز بشار اسد رییس جمهوری سوریه در دیدار اخیرا از آنکارا گفت که نیروهای اشغالگر، ریشه تروریسم و تداوم آن در عراق هستند.
بر این اساس انتظار می رود دولت ترکیه به جای اقدامات یکجانبه در شمال عراق که می تواند به تشنج و تشدید اوضاع منطقه منجر شود از یک سو با کشورهای منطقه برای مجبور ساختن اشغالگران به خروج از عراق همکاری جدی کند و از سوی دیگر نیز از ابزارهای خودنظیر تعطیلی پایگاه اینجرلیک جهت تحت فشار قرار دادن امریکا استفاده کند .
دیدگاه خود را بنویسید