کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیرا به رغم اعتراض‌های تند رییس جمهوری، نخست وزیر و وزیر دفاع ترکیه، “طرح شناسایی آنچه کشتار ارامنه در دوران عثمانی” نامیده می شود را با ‪ ۲۷‬رای موافق در مقابل ‪ ۲۱‬رای مخالف به تصویب رساند. بدین ترتیب تاپایان ماه جاری میلادی مجلس نمایندگان آمریکا در مورد این طرح که به پیش نویس قطعنامه ۱۰۶ معروف شده است ، رای‌گیری خواهد کرد و با توجه به به اینکه بیش از ۲۳۰ نماینده مجلس نمایندگان امریکا عضو مجمع ارمنی هستند در صورت رای گیری احتمال تصویب این طرح زیاد است . این اقدام کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا در شرایطی صورت می گیرد که ترکیه کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را رد کرده و تاکید دارد “ارامنه صرفا در شرایط جنگی آن زمان به کوچ اجباری وادار شده‌اند و در جریان کوچ، عده‌ای از آنان جان خود را از دست داده‌اند.” ترکیه همچنین تاکید دارد “گروه‌های مسلح ارامنه در زمان جنگ، از پشت به دولت عثمانی خنجر زده و با نیروهای خارجی تبانی کرده و هزاران تن از روستائیان ترک را به قتل رسانده‌اند.” این در شرایطی است که ارمنستان مدعی کشتار ۵/۱ میلیون ارمنی توسط ترکهای عثمانی است و بسیار از کشورهای اروپایی تاکنون در پارلمان های خود این موضوع را به عنوان نسل کشی منطبق بر کنوانسیون ۱۹۴۸ سازمان ملل پذیرفته اند .
در واقع مساله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به عنوان نسل کشی به یکی از چالش های عمده سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده است و این مساله نه تنها تاکنون باعث عدم روابط دیپلماتیک میان ارمنستان و ترکیه شده است ، بلکه بر مناسبات ترکیه با بسیاری از کشورهای غربی تاثیر منفی گذاشته است . بویژه اینکه برخی از کشورهیا غربی نظیر فرانسه و سوئیس پس از شناسایی این کشتار به عنوان نسل کشی ، لایحه ای برای مجازات منکران این کشتار آماده کردند . نکته بسیار مهم اینکه بنظر می رسد برخی از کشورهای غربی بیش از ارمنستان و لابی ارامنه در کشورهای مختلف جهان (دیاسپورا)، برای طرح این موضوع مشتاق هستند . بطوریکه در شرایطی که در قانون اساسی ارمنستان شناساندن این کشتار به عنوان نسل کشی تاکید شده است ، اما این عمدتا کشورهای غربی هستند که پیگیر این موضوع می باشند . در این راستا سال گذشته برخی ازمقامات فرانسه تلاش داشتند پذیرش مسئولیت کشتار ۱۹۱۵ ارامنه از سوی آنکارا را بعنوان یکی از پیش شرط های عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا قرار دهند . جالب اینکه برخلاف تحرکات کشورهای غربی، ارمنستان از اقدام اخیر کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا به صورت محتاطانه استقبال کرده است چرا که در حال حاضر ایروان بیشتر به دنبال عاذی سازی مناسبات با ترکه است تا علم کردن مساله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه . در واقع جدا از صحت و سقم مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه که تشخیص آن بعهده تاریخ دانان مستقل است، بنظر می رسد کشورهای غربی از این مساله به عنوان یک ابزار فشار و اهرم امتیاز گیری علیه ترکیه استفاده می کنند .
امریکا از جمله کشورهایی است که همواره طی یک دهه اخیر از مساله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بعنوان یک ابزار سیاسی اسفاده کرده است . معمولا اغلب روسای جمهوری امریکا قبل از رسیدن به قدرت ، در سخنرانی های انتخاباتی خود و بمنظور جلب حمایت لابی قدرتمند ارامنه در امریکا وعده برسمیت شناختن کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را می دهند ، اما آنها بعد از به قدرت رسیدن به این وعده خود آنچنانچه ارامنه می خواهند ، عمل نکرده اند. یکی از علل اینکه امریکائیها تاکنون اقدام به شناسایی نهایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به عنوان نسل کشی نکردند ، این است که همواره کوشیدند مسیر برای امتیاز گیری از ترکیه از قبل این موضوع فراهم باشد . بعنوان نمونه هفت سال پیش نیز طرح شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون در کمیته فرعی حقوق بشر و کمیته روابط خارجی(بین الملل) مجلس نمایندگان امریکا به تصویب رسید ، اما به دنبال اعتراض ترکیه و در اصل به دنیال امتیاز گیری امریکا از ترکیه در مساله عراق و تضمین توسعه مناسبات آنکارا با رژیم صهیونیستی، از طرح این موضوع در مجلس نمایندگان جلوگیری شد . در واقع امریکا با ترکیه بویژه از زمان عضویت این کشور در ناتو در سال ۱۹۵۲ روابط ویژه ای دارد و نمی تواند به یکباره به اقدامی دست زند که به تضعیف حضور خود در این کشور استراتژیک بینجامد .
با وجود این بنظر می رسد در بازی جدیدی که امریکا این بار در خصوص مساله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه شروع کرده است ، تفاوت هایی با دوره های قبل وجود دارد و همین موضوع هر چ بیشتر موجب نگرانی ترکیه شده است . اول اینکه با توجه در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری امریکا ، دموکراتها تلاش دارند با این اقدام ، رضایت لابی قدرتمند ارمنی را درقبال جمهوریخواهان د رانتخابات بدست آورند و برای آنها تا میزان زیادی مهم نیست که واکنش ترکیه تا چه میزان به سیاست های دولت بوش ضربه خواهد زد. دوم اینکه بنظر می رسد لابی صهیونیستی نیز که تاکنون در خصوص مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه موضع دوگانه ای داشت ، این بار به حمایت از شناسایی کشتار۱۹۱۵ ارامنه تمایل پیدا کرده است که این موضوع نیز دلایل خاص خود را دارد و برخی از صهیونیستها برخلاف گذشته معتقدند مطرح شدن کشتار ۱۹۱۵ ارامنه می تواند به واقعی جلوه دادن نسل کشی یهودیان (هولوکاست) کمک کند، موضوعی که هوشیاری ارامنه را می طلبد. در این راستا برخی از لابی های قدرتمند صهیونیستی نظیر اتحادیه مبارزه با افترا و اتهام طی هفته های اخیر رسما از شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به عنوان حمایت کرده اند. اگر چه بدنبال مذاکرات رجب طیب اردوغان با نخست وزیر رژیم صهونیستی رهبر این لابی از موضع خود عقب نشینی کرد اما عملا در مجلس نمایندگان امریکا در این خصوص بین دو لابی یهودی و ارمنی همکاری وجود دارد .
مجموع این عوامل موجب نگرانی شدید ترکیه شده است . چرا که این امکان وجود دارد که با ادامه روند فعلی قطعنامه ۱۰۶ در مجلس نمایندگان به تصویب برسد و درنتیجه حزب عدالت وتوسعه با اولین نمره منفی در کارنامه دولت دوم خود مواجه شود .موضوعی که می تواند موضع ملی گرایان در مقابل حزب عدالت و توسعه که به اسلامگرای اشتهار دارد ، تقویت کند. ضمن اینکه تصویب این قطعنامه راه را برای مسایل دیگر نظیر مطرح شدن مجازات انکارنسل کشی ارامنه ، مطرح شدن درخواست غرامت مالی و حقوقی و در نهایت مسایل ارضی از سوی ارمنستان را باز می کند . بویژه اینکه ارمنستان تاکنون قرارداد قارص ۱۹۲۱ (مابین شوروی و ترکیه ) که مرزهای این جمهوری با ترکیه را مشخص کرده برسمیت نشناخته و در بیانیه استقلال ارمنستان نیز از عبارت ارمنستان غربی برای اراضی جنوب شرق ترکیه استفاده شده است. در چنین شرایطی نیز تصویب قطعنامه ۱۰۶ در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا با واکنش بسار تند ترکیه مواجه شده است. در این راستا عبدا.. گل رییس جمهوری ترکیه گفته است که مصوبه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا درشناسایی نسل کشی ارامنه در دوران عثمانی ازنظر ترکیه بی اعتبار است. عبدالله گل با ابراز تاسف از این مصوبه گفت: “برخی سیاستمداران آمریکایی با این گونه اقدام‌های غیر مسئولانه، منافع بزرگ در مناسبات دو کشور را فدای بازی‌های سیاسی کم اهمیت می‌کنند.” رییس جمهوری ترکیه ابراز امیدواری کرد که نشست عمومی مجلس نمایندگان آمریکا، این مصوبه را به تصویب نرساند. دولت ترکیه نیز در اطلاعیه ، با ابراز تاسف از این مصوبه، هشدار داده شده که “این گونه اقدام‌ها موجب بروز مشکلاتی در مناسبات آنکارا با واشنگتن خواهد شد.” وزارت امور خارجه ترکیه هم در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است تصویب این طرح در مجلس نمایندگان آمریکا، موجب خدشه دار شدن مناسبات آنکارا با واشنگتن می‌شود. همچنین آنکارا به بهانه برخی از مشورتها ، سفیر خود در واشنگتن را به آنکارا فرا خوانده است . آنکار همچنین با احضار سفیر امریکا در ترکیه مراتب اعتراض خود را به اقدام کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا اعلام کرده است . شورای “همکاری‌های ترکیه و آمریکا” نیز در اعتراض به این مصوبه، نشست این شورا در آمریکا را لغو کرد. در عین حال سفر فرمانده نیروی دریایی ترکیه به آمریکا نیز لغو شده است.” بولنت دنیز” رییس اتحادیه مصرف‌کنندگان ترکیه نیز از مصرف‌کنندگان این کشور خواسته است که از خرید کالاهای آمریکایی خودداری کنند.
تمام این واکنش های تند ترکیه یک هدف عده دارد و آن اینکه دولت بوش با ورود جدی به موضوع مانع طرح قطعنامه ۱۰۶ در صحن مجلس نمایندگان شود و بمانند هفت سال پیش پرونده فعلا بسته شود . البته این گونه سیاستهای ترکیه قبلا در قبال فرانسه و سوئیس و یا کانادا و آرژانتین نتیجه نداده و پیروزی با ارامنه بوده است ، اما درخصوص امریکا و با توجه به نیازمندی که امریکا به ویژه به موقعیت استراتژیک ترکیه دارد ، مقامات آنکار امیدوارند این رویکردشان تاثیر گذار باشد . در این راستا اگمن باغش” مشاور سیاسی “رجب طیب اردوغان” نخست وزیر ترکیه نیز با عنوان این که مصوبه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، زخم عمیقی در مناسبات دو کشور ایجاد کرده است، گفته است : “در صورت تصویب نهایی این مصوبه در مجلس نمایندگان آمریکا، احتمال بسته شدن پایگاه اینجرلیک به روی نیروهای آمریکایی وجود خواهد داشت.” این در شرایطی است که آنکار حتی مجوز استفاده ویژه (فوق العاده ) امریکا را از اینجرلیک را چند ماه پیش تصویب کرد . در واقع بنظر می رسد مقامات ترکیه در این خصوص مسیر چندان صحیحی را انتخاب نکردند . با توجه به اینکه ترکیه همواره در این گونه موارد از برداشتن گامهای عملی خودداری کرده است ، این برداشت درمحافل امریکا وجود دارد که تصویب قعطنامه ۱۰۶ بجز پیامدهای مقطی پیامدهای میان مدت و دراز مدت بر نفوذ و حضور امریکا در ترکیه نخواهد داشت . موضوعی که اشتباه محاسباتی مقامات ترکیه را هر چه بیشتر نمایان می کند ،اسمتداد ترکها از رژیم و لابی صهیونیستی است . رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اخیر طی تماس تلفنی با شیمون پرز نخست وزیر این رژیم خواست تا لابی صهیونیستی درامریکا در مقابل قطعنامه ۱۰۶ موضع گیری کند . این در شرایطی است که اساسا لابی صهیونیستی بشدت در عمل از این موضوع حمایت می کند . بطوریکه از سال ۱۹۹۷ مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بعه عنوان نسل کشی در کتب درسی رژیم صهیونیستی تدریس می شود و ارمنستان نیز سال گذشته بنای یادبود هولوکاست را در میدان حلقه ای ایروان احداث کرده است . درواقع این اشتباه ترکیه دقیقه همان اشتباهی است که جمهوری آذربایجان در خصوص مصوبه ۹۰۷ کنگره امریکا مرتکب شده است .در شرایطی که مصوبه ۹۰۷ در سال ۱۹۹۲ با حمایت لابی ارمنی و لابی صهیونیستی برای ممنوع کردن کمک های مالی بلاعوض امریکا به جمهوری آذربایجان تصویب شد ، باکو همواره با دادن امتیاز به لابی صهیونیستی امیدوار بوده است که این مصوبه لغو شود اما با گذشت پانزده سال این مصوبه لغو نشده است .
با توجه به موضع گیری انفعالی ترکیه ، بنظر می رسد امریکا نیز با جدیت سیاست فریب و توجیه تراشی را در این خصوص در قبال ترکیه اتخاذ کرده است. در این راستا بدنبال اعتراض های ترکیه ، “کاندولیزا رایس” وزیر خارجه آمریکا در تماس تلفنی با “رجب طیب اردوغان” نخست وزیر ترکیه مراتب تاسف خود از تصویب “طرح نسل کشی ارامنه به دست ترک‌های عثمانی” در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا را اعلام کرد. راس ویلسون سفیر آمریکا در آنکارا نیز با صدور اطلاعیه‌ای با اشاره به تلاش مسئولان دولت بوش برای جلوگیری از تصویب این طرح در مجلس نمایندگان گفته است : “این تلاش‌ها همچنان ادامه خواهد یافت.” در ادامه این فریبکاری های نیز اریک ادلمان معاون وزیر دفاع آمریکا روز شنبه از آنکارا دیدار کرد تا ضمن بازداشتن ترکیه از هرگونه اقدام جدی نظامی در شمال عراق علیه پ ک ک ، مانع اقدام احتمالی جدی ترکیه در تلافی اقدام کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا شود . این در شرایطی است که جرج بوش هموار با به کاربردن عبارت نسل کشی در مورد کشتار ۱۹۱۵ در سخنرانی های ۲۴ آوریل ، نشان داده است که عملا از قطعنامه های نظیر قطعنامه ۱۰۶ حمایت می کند . در حال حاضر نیز اینگونه موضع گیریهای دولت بوش برای فریب افکار عمومی ترکیه و همچنین برای امتیاز گیری از ترکیه در مسایل مهم منطقه ای در قبال خارج شدن احتمالی این قطعنامه از دستور کار مجلس نمایندگان اتخاذ می شود . در شرایطی که ترکیه سال گذشته پیشنهاد باز کردن آرشیوهای دولتی و تشکیل کمیته‌ای از کارشناسان و مورخان مستقل برای بررسی ادعاهای کشتار ارامنه و انتشار نتایج آن را داده بود ، اقدام اخیر امریکا نشان داد که واشنگتن از این موضع ترکیه استقبال نمی کند. این موضوعات بهمراه حمایت های امریکا از پ ک ک که اخیرا ابعاد تکاندهنده ای از آن بویژه در زمینه تجهیز نظامی پ ک ک منتشر شده است ، نشان می دهد که برداشت بیش از ۸۲ در صد مردم ترکیه که براساس نظرسنجی ها امریکا را دوست این کشور نمی دانند، درست بوده است و امریکا و رژیم صهیونیستی دشمنان واقعی منافع ملت ترکیه محسوب می شوند و از اینرو انتظار مردم ترکیه آن است که دولت این کشور بجای موضع گیریهای محدود به صدور اطلاعیه، بیانیه و اعتراض ، به اقدامات عملی در زمینه تجدید نظر در برخی از قراردادهای اقتصادی سیاسی و نظامی دست زند و حداقل پیشنهاد دنیز بایکال رهبر حزب جمهوریخواه خلق که از قضا از چهره های مطرح غربگرا در ترکیه است، مبنی بر تعطیلی موقت ،پایگاه اینجرلیک تحقق یابد .