از قبل از محرم که خبر پخش نشدن سریال فاخر مختارنامه در محرم امسال مسجّل شد، برای نگارش دلنوشتهای انتقادی عزم داشتم اگرچه در آن مقطع فرصت نشد .
امسال اولین سال محرم بود که پس از تولید و آغاز پخش سریال فاخر مختارنامه (از سال ۱۳۸۹)، این سریال از صداوسیما پخش نشد و تنها به پخش دو فیلم سینمایی از آن در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی از شبکه یک و سینمایی «کودکان آب» از آی فیلم بسنده شد. بدین ترتیب پس از دوره ای که در رقابت درونی شبکه های صداوسیما گاه مختارنامه در محرم همزمان از دو شبکه پخش می شد، دوره ای آغاز شده است که سریال مختارنامه در هیچ شبکه رسانه ملی پخش نشد. اولین سوالی که برای اذهان عمومی ایجاد می شود این است که دلیل بازپخش نشدن سریال هویت محور شیعی مختارنامه، آنهم در مقطعی که صداوسیما شعار «هویت محوری و عدالت گستری» را در دوره جدید تحولی خود مطرح می کند، چیست؟ صداوسیما پاسخ رسمی در این خصوص نداده است اما ظنّ غالب این است که احتمالا مطالب و پُست های باصطلاح انتقادی، سیاه نمایانه و طنزگونه ای که اغلب در فضای مجازی به بهانه بازپخش مختارنامه، دستمایه نقد سیاه صداوسیما می شد، در این تصمیم موثر بوده است. اما سوالی مهمتری که پیش می آید این است که با توجه به کینه و حِقدی که دشمنان گفتمان عدالت محور اسلامی از مضامین گفتمانی سریال مختارنامه دارند، تا چه میزان از این پُست ها و سیاهه نمایی ها در فضای مجازی واقعی و تا چه میزان متعلق به ارتش سایبری ناتوی فرهنگی و بازوهای آن بوده است؟
درک تاثیرات گفتمانی سریال هایی مانند مختارنامه و یوسف پیامبر دشوار نیست؛ مشخص است که تخریب آنها بویژه در ایام مناسبتی در دستور کار ارتش سایبری ناتوی فرهنگی قرار دارد؛ اما آنچه جای تعجب است اینکه صداوسیما به عنوان یک اداره عریض و طویل رسانه ای، به جای اینکه در این عرصه، در فضای مجازی جریان ساز و سکاندار باشد، ظاهرا مقهور این جریان سازی تصنعی مجازی شده است که نتیجه آن، تصمیم اشتباه عدم پخش سریال مختارنامه در محرم امسال است.
می توان از متولیان این موضوع پرسید که آیا بازپخش سریال مختارنامه در این سالها از یکی از شبکه های صداوسیما که عمدتا آی فیلم فارسی بوده، منجر به کاهش مخاطبان این شبکه ها شده است یا افزایش آنها؟ اساساً یکی از دلایل محبوبیت شبکه آی فیلم که در نظرسنجی های مرکز تحقیقات صداوسیما مشهود است، بازپخش سریال های فاخر یا خاطره ساز برای مخاطبان است. آیا بهتر نبود قبل از تصمیم به عدم پخش سریال مختارنامه، نظرسنجی انجام و پس از آن تصمیم گیری می شد؟ البته که در صورت پیوستگی صداوسیما با بدنه مردمی، درک این موضوع که پخش مختارنامه در محرم موردخواست اکثریت مخاطبان رسانه ملی است، دشوار نبود، کما اینکه آقای جبلّی رئیس سازمان صداوسیما پس از تشدید انتقادها، در مصاحبه شان اذعان کرد که «تکرار پخش مختارنامه مورد خواست بسیاری از مخاطبان بوده و این سریال پس از گذشت (حدود) ۱۵ سال، همچنان محل مراجعه و مطالبه و مورد توجه مردم است». در این صورت با توجه به وجود این تعداد شبکه های سراسری پرمخاطب و کم مخاطب، بازپخش مختارنامه از یکی از آنها چه ضرری می توانست داشته باشد؟ آیا در راستای شعارهای تعاملی با مخاطب، حداقل نمی شد در محرم امسال تیزر تبلیغی برای مراجعه علاقمندان این سریال به «تلوبیون» برای بارگیری قسمت های این سریال تولید و پخش کرد؟
اگر بازپخش شدن هر ساله یک سریال تاریخی – مذهبی، دلیلی برای عدم ادامه باز پخش آن می باشد، سوالی که مطرح می شود این است که پس چرا بسیاری از سریال ها، سالیان متمادی و هرساله از شبکه های صداوسیما بازپخش شده اند؟ آیا سریال اثرگذار «شب دهم» که برای چندمین بار امسال نیز (از شبکه تماشا) پخش شد، موجب اعتراض مخاطبان گردید؟ چگونه است که علیرغم رویکرد غیردوستانه کره جنوبی، سریال های با محتوا یا بی محتوای کره ای از «جواهری در قصر» که بازپخش چندمین باره آن قبل از محرم امسال پایان یافت تا «افسانه جومونگ» و «جونگ میونگ» که «بازنمایی برساخته» از تاریخ فرهنگی آن کشور ارایه می کنند؛ هر ساله به کرات از شبکه های صداوسیما پخش می شوند؟ چرا بازوان سایبری ناتوی فرهنگی به صداوسیما در خصوص تکرار ظاهرپایان ناپذیر سریال های کره ای، بر صداوسیما به صورت سیستماتیک، خرده نمی گیرند؟
واقعیت این است که مختارنامه صرفا یک سریال نیست، روایت فاخر و اثرگذار یک «گفتمان» و «آرمان» است. مضامین اصلی و فرعی آن همچون «منظومه ای اعتقادی، فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی» می باشد. داستان و سناریو تحقیقی و موثر این سریال، بگونه است که مخاطب بسته به سن و سوادش هر بار با دیدن این سریال به لایه های جدیدی از پیام و مضامین این سریال در ترویج عدالت طلبی، ظلم ستیزی، هویت محوری، حضور تاریخی ایرانیان در مبارزه با ستم، بصیرت افزایی و امید آفرینی می رسد و این روند ممکن است تا سه چهار مرحله تداوم یابد. به همین دلیل است که هر سال طیف جدیدی، به جرگه مخاطبان عام و اولیه و همچنین مخاطبان خاص و عمیق سریال مختارنامه می پیوندند؛ این دلیلی است که تکرار پخش مختارنامه را در قالب «احترام به مخاطبان، ذائقه شناسی مخاطب، حق دسترسی آنها به محتوای فاخر برای بصیرت افزایی» قرار می دهد.
نهایت اینکه کلیت و ماهیت قیام مختار و مضامین عالی سریال مختارنامه را می توان در دو کلمه «هویت محوری و عدالت گستری» قرار داد که شعار آقای جبلّی در دوره جدید تحولی صداوسیماست. از اینرو می توان گفت که صداوسیمای آقای جبلی در پخش نشدن مختارنامه در محرم امسال، «مختاری گونه» عمل نکرده است.
پایان
سلام
آقای دکتر بسیار عالی و منطقی نوشته اید