پژوهش «کارکردهای رسانه های روسیه برای اقناع افکار عمومی این کشور در جنگ اوکراین با تمرکز بر تکنیک های رسانه‌ای» در آذر ۱۴۰۲ توسط پژوهش های کاربردی معاونت برون مرزی صدا و سیما منتشر شد.
مروری مختصر بر رسانه های روسیه (رادیوها، تلویزیونها، خبرگزاریها، مطبوعات، فضای مجازی)؛ تبیین سیاستگذاری و اقدامات مسکو در حوزه رسانه ای قبل و در حین جنگ اوکراین؛ تکنیک های «سنتی» مورد استفاده رسانه های دولتی روسیه جهت اقناع افکار عمومی در جنگ اوکراین در مراحل «کاشت، تثبیت پیام و تغییر ذهن مخاطب»؛ تکنیک های «مدرن» رسانه ای مورد استفاده روسیه برای اقناع افکار عمومی در جنگ اوکراین از جمله «تکنیک های مرتبط با محتوای پیام، نحوه ارائه و انتشار پیام»؛ بهره گیری از ظرفیت فضای مجازی برای تاثیرگذاری بر پذیرش مخاطب و مولفه های موثر در آن؛ نقش و جایگاه اوسینت در اجرای تکنیک های رسانه ای مورد نظر روسیه برای اقناع افکار عمومی این کشور؛ نگاه افکار عمومی روسیه به جنگ اوکراین و نقش رسانه ها در آن؛ تکنیک های رسانه ای روسیه جهت اقناع افکار عمومی در جنگ اوکراین از منظر اندیشکده های بین المللی؛ به همراه پیشنهادات رسانه ای از جمله ارکان اصلی این پژوهش است.
پژوهش «کارکردهای رسانه های روسیه برای اقناع افکار عمومی این کشور در جنگ اوکراین با تمرکز بر تکنیک های رسانه‌ای» به اهتمام واحد پژوهش های کاربردی، کاربست مصاحبه با بیش از ده نفر از صاحبنظران، توسط رویا موفق (دانشجوی دکترا ارتباطات)، و با نظارت علمی دکتر احمد کاظمی، نگاشته شده است.
در بخش چکیده این پژوهش می خوانیم :
روسیه در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲، به‌طور رسمی و پس از برنامه ریزی های گسترده، استقلال دو جمهوری (خودخوانده) دونتسک و لوهانسک، در منطقه دونباس در شرق اوکراین را به‌رسمیت شناخت و نیروهای خود را به این مناطق اعزام کرد. روز بعد، شورای فدراسیون روسیه به‌اتفاق آرا به ولادیمیر پوتین مجوز استفاده از نیروی نظامی در خارج از مرزهای روسیه را صادر کرد. حدود ساعت ۰۵:۰۰ صبح (به‌وقت اروپای شرقی) در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، پوتین از آغاز یک عملیات نظامی ویژه در شرق اوکراین خبر داد. دقایقی بعد، شلیک موشک به مناطقی در سراسر اوکراین، از جمله پایتخت این کشور، کی‌یف شروع شد. همچنین، سرویس مرزی اوکراین اعلام کرد پست‌های مرزی این کشور با روسیه و بلاروس مورد حمله قرار گرفتند. دو ساعت بعد، نیروی زمینی روسیه وارد اوکراین شد. پاسخ ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به این حمله، اعلام حکومت نظامی، قطع روابط دیپلماتیک با روسیه و دستور بسیج عمومی بود.
در این پژوهش تلاش شده است تکنیک هایی که رسانه های دولتی و همسو با روسیه برای اقناع افکار عمومی در خصوص جنگ اوکراین به کار گرفتند، تبیین شود. به نظر می رسد رسانه های اصلی روسیه قبل از شروع جنگ کم و بیش در جریان برنامه ریزی دولتی قرار گرفته و دولت نیز زیرساختهای مناسب را برای تقویت پلتفرم های اجتماعی بومی فراهم کرده بود. اقداماتی نظیر تصویب قوانین سخت گیرانه، فیلتر تلگرام، اینستاگرام، محدود یا تعطیل کردن دفاتر رسانه های خارجی مخالف، تعیین مجازات های شفاف برای رسانه ها و خبرنگاران در داخل و خارج از مرزهای روسیه، در قبل از شروع عملیات نظامی و پس از آن، به تقویت و موفقیت سیاستهای رسانه ای این کشور کمک شایانی نموده است. در کنار این موارد انتشار سریع و مستمر اخبار، تکیه بر پیروزی نیروهای نظامی، تغییر الفاظ و کلمات که دارای بار معنایی منفی دارند، دستکاری کردن حساسیت های افکار عمومی نسبت به برخی از موضوعات مهم، جلوگیری از انتشار و رسوب شایعات در بستر جامعه، تکیه بر ارزشها و هنجارها و بکارگیری دهها تکنیک سنتی و مدرن رسانه ای، در همراهی و اقناع افکار عمومی موثر بوده است. بطوریکه براساس نظرسنجی مرکز تحقیقات افکار عمومی روسیه در آوریل ۲۰۲۲ ، ۶۸ درصد از مردم روسیه از تصمیم ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور برای آغاز عملیات نظامی در اوکراین حمایت می‌کنند، ۲۲ درصد از آن حمایت نمی‌کنند و ۱۰ درصد نیز تصمیم گیری در مورد این مسئله را دشوار می‌دانند. در نظرسنجی مشابهی که توسط مرکز لوادا انجام شد ۷۴ درصد از پاسخ دهندگان از اقدامات نیروهای مسلح روسیه در اوکراین حمایت کردند و فقط ۱۹ درصد حمایت نکردند. ضمن اینکه اکثر پاسخ دهندگان (۷۳ درصد) معتقدند که «عملیات نظامی ویژه» با پیروزی روسیه به پایان می‌رسد.
همانند همه دولتها که برای پیشبرد اهداف خود و هدایت افکار عمومی از تکنیک های اقناع سازی بهره می برند. روسیه نیز برای شروع جنگ علیه اوکراین از ابزارهای رسانه ای خود استفاده و محتوای تولیدی مناسب با عملیات نظامی را تدارک و پیامهای تحریک آمیز و جهت دار تدارک دیده و منتشر می کرد. بدیهی است که توسعه اینترنت، شبکه های اجتماعی و پدیده اوسینت نیز کمک شایانی به سرعت بخشیدن به انتشار محتوا داشته و در اقناع سازی اذهان و تغییر نظر مخالفین جنگ اثرگذار بود.
رسانه های روسیه همچنین باید برای آنچه که «پرلوف» آن را واکسیناسیون نامیده، افکار عمومی را نسبت به دادن پیش زمینه در مورد برخی از سیاست های دولت مصون سازی کرده و در برابر تفاسیر مغایر و یا معاندانه، آماده می کردند. واکسیناسیون افکار عمومی و ایجاد آمادگی ذهنی، در نهایت در اقناع اجتماعی برای شروع عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین، با بکارگیری تکنیک های رسانه ای در کاهش هزینه های ورود به جنگ و افزایش همراهی مردم با دولت تاثیر گذار بوده است.
رسانه های روسیه برای همراهی و اقناع اذهان عمومی علاوه بر استفاده از تکنیک های سنتی، تکنیک های مدرن رسانه ای را نیز بکار بستند. مهمترین ویژگی استفاده از تکنیک های مدرن، توجه توامان به پیشرفتهای فناورانه، بهره گیری از ابزارهای نوین ارتباطی، ظرفیت ارتباطی تعاملی مردم محور در هماهنگی با تکنیک های سنتی می باشد. به کار گیری تکنیک های مدرن بویژه بعد از حادثه یازدهم سپتامبر در کانون توجه رسانه ها قرار گرفت. بکارگیری تکنیک های مدرن و سنتی در کاشت و تثبیت «روایت روسی» در مورد جنگ با اوکراین در بین مردم این کشور موثر بوده است. البته وضعیت در خارج از روسیه متفاوت بوده است و رسانه های روسیه در اقناع افکار عمومی جهانیان بویژه غرب در خصوص جنگ اوکراین ناکام بوده اند اگرچه دستاوردهایی در حوزه های عربی و اسپانیایی زبانان مشهود است.
عناوین تعدادی از تکنیک های «سنتی» مورد استفاده رسانه های دولتی روسیه جهت اقناع افکار عمومی در جنگ اوکراین، که در این پژوهش بررسی شده اند، عبارتند از:
ارائه اولین روایت، ایجاد لنگرهای ذهنی، تکنیک پیوند با دغدغه های اصلی مخاطب، تکنیک شایعه پراکنی، تکنیک جعل محتوا، تکنیک مرجعیت سازی، تکنیک استفاده از چشم و هم چشمی، تکنیک گفتمان تغییر، تکنیک ایجاد ابهام، تکنیک انتشار پر حجم و تکراری پیام، تکنیک سوء استفاده از عواطف، تکنیک اثر حقیقت توهم آمیز، تکنیک پیشینه نویسی، تکنیک نشت هدایت شونده، تکنیک ماساژ پیام، تکنیک بازگشتی، تکنیک دروغ بزرگ، تکنیک درشت نمایی، تکنیک جعل اخبار، تکنیک مبالغه یا دستکاری آماری، تکنیک اعلام اخبار دروغ و کشف آن توسط خود منبع، تکنیک پاره حقیقت گویی، تکنیک پیشگویی‌های مغرضانه، تکنیک القاء نظر با استفاده از چیدمان عکس، تکنیک تثبیت بینش رایج تاریخی، همچنین استفاده از عوامل و تکنیک های تاثیر گذار در پذیرش حداکثری مخاطب شامل :
نیابتی نشان دادن جنگ اوکراین به عنوان جنگ ناتو با روسیه، بکار گیری رویکرد تاریخی و هویتی کردن جنگ اوکراین در قالب ملت واحد تاریخی، دفاعی نشان دادن جنگ اوکراین و استفاده از دکترین های حمایت و حمله پیشدستانه، القای جلوگیری از انتشار نازیسم، القای جنگ به عنوان مبارزه با تروریسم، القاء جنگ اوکراین به عنوان مبارزه با جبهه استکبار غرب، القاء جنگ اوکراین به عنوان مبارزه با جریان وهابیت و تکفیر، حقوقی نشان دادن جنگ مواضع روسیه در جنگ اوکراین، بازنمایی جنگ اوکراین به عنوان مقابله با سلاح های بیولوژیک، بازنمایی جنگ به عنوان اقدامی برای جلوگیری از تجزیه فدراسیون روسیه، استفاده از ظرفیت های ایدئولوژی و اعتقادات مذهبی در جریان جنگ اوکراین.
همچنین در این پژوهش به تکنیک های «مدرن» رسانه ای مورداستفاده روسیه برای اقناع افکار عمومی در جنگ اوکراین پرداخته شده است که عناوین تعدادی از آنها عبارتند از :
تکنیک نادیده گرفتن تعمدی کلان رویداد، تکنیک انکار واقعیت‌های نامطلوب، تکنیک تاکید بر واقعیت نسبی در فرآیند نبرد ادراکی، جذب سلبریتی ها برای اقناع افکار عمومی، تکنیک بکارگیری هوش مصنوعی در پدافند و آفندهای خبری، سردرگم کردن مخاطبان از طریق شبکه های اجتماعی، تکنیک ایجاد فضای وحشت و ارعاب هسته ای، تکنیک اهریمن سازی از دشمن، تکنیک «اثر ارّابه‌ی موسیقی»، تکنیک به کارگیری ظرفیت های ناشی از سواد رسانه ای و سواد اجتماعی، تکنیک جنگ روایت ها، تکنیک های بکارگیری اوسینت.
لینک مطلب: http://arc.irib.ir/%DA%86%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D9%87%D8%A7-i1618
دیدگاه خود را بنویسید