طی روزهای اخیر مساله مطرح شدن طرح شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به یک جنجال بزرگ در مناسبات ترکیه و امریکا تبدیل شده است. پس از آن که در روز ۵ اکتبر استنی هویر رهبر اکثریت دمکرات کاخ نمایندگان کنگره آمریکا اعلام کرد که طرح ۱۰۶ مربوط به شناسایی کشتار ارامنه تا ۲۵ نوامبر “روز قدردانی” در آمریکا به تأیید خواهد رسید، ترکیه همه امکانات دیپلماسی خود را بسیج کرده است تا مانع تصویب نهایی طرح کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در صحن کنگره شود . در این راستا عبدالله گل” رییس جمهوری ترکیه اخیرا با ارسال نامهای به “جورج بوش” رییس جمهوری آمریکا خواهان باز پسگیری طرح کشتار ارامنه در دوران عثمانی، از کنگره آمریکا شد. گل در نامه خود اعلام کرده تصویب این طرح موجب خدشه دار شدن روابط دو کشور خواهد شد. “رجب طیب اردوغان” نخست وزیر ترکیه نیز در تماس تلفنی با “جورج بوش” گفته بود: “تصویب طرح نسل کشی ارامنه در کنگره آمریکا، روابط دو کشور را خدشهدار خواهد کرد.” اردوغان با اظهار امیدواری به این که دولت آمریکا با حسن نیت از تصویب این طرح جلوگیری خواهد کرد، افزوده است: تصویب این طرح به روابط راهبردی دو کشور صدمات عمیقی وارد خواهد کرد. “کوکسال توپتان” رییس مجلس ملی ترکیه نیز با ارسال نامهای به خانم “نانسی پلوسی” رییس کنگره آمریکا خواهان ممانعت وی از تصویب این طرح شده بود. همچنین “وجدی گونول” وزیر دفاع ترکیه با ارسال نامهای به “رابرت گیتس” وزیر دفاع آمریکا خواهان جلوگیری از تصویب طرح ۱۰۶ شد. یک هیات مجلس ملی ترکیه به ریاست “اگمن باغیش” نماینده حزب حاکم “عدالت و توسعه” با سفر به امریکا و دیدار با مسئولان کنگره آمریکا، خواهان خودداری کنگره از تصویب این طرح شدند .
واقعیت این است که مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه تبدیل به چالشی در زمینه سیاست خارجی برای ترکیه شده است . تنها در دو سه سال اخیر به خاطر این موضوع مناسبات ترکیه با کانادا ، سوئیس ، آرژانتین و فرانسه تا آستانه بحران پیش رفته است . در شرایطی که ارمنستان بر کشتار ۱۹۱۵ ارامنه تاکید می کند ، اما ترکیه با رد این موضوع تاکید دارد “ارامنه صرفا در شرایط جنگی آن زمان به کوچ اجباری وادار شدهاند و در جریان کوچ، عدهای از آنان جان خود را از دست دادهاند.” ترکیه همچنین تاکید دارد “گروههای مسلح ارامنه در زمان جنگ، از پشت به دولت عثمانی خنجر زده و با نیروهای خارجی تبانی کرده و هزاران تن از روستائیان ترک را به قتل رساندهاند.” سال گذشته با اوج گیری این مساله و فشارهای اتحادیه اروپا ، ترکیه پیشنهاد باز کردن آرشیوهای دولتی و تشکیل کمیتهای حقیقت یاب از کارشناسان و مورخان مستقل برای بررسی ادعاهای کشتار ارامنه و انتشار نتایج آن را داد ، اما ارمنستان و ارامنه خارج از آن کشور، این پیشنهاد را رد کردهاند.
با وجود این مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بارها در کشورهای مختلف غربی مطرح شده و نهایتا توسط پارلمان آن کشورها تائید شده است . اما این موضوع در امریکا شرایط متفاوتی دارد . بطوریکه بعنوان نمونه هفت سال پیش نیز بطور جدی مساله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در کنگره مطرح شد اما به یکباره جلوی آن توسط دولت وقت امریکا گرفته شد . نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا نیز معمولا در سخنان انتخاباتی خود وعده شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را میدهند اما بعد از پیروزی از اجرای آن وعده خودداری می کنند . در واقع محافلی در آمریکا گهگاه موضوع شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در دوران عثمانی را در مجلس نمایندگان آمریکا مطرح میکنند. ولی تاکنون دولتهای آمریکا از تصویب این طرح در دقایق آخر جلوگیری کردهاند بطوریکه بنظر می رسد که محافلی در آمریکا این طرح را مطرح میسازند و سپس دولت آمریکا در قبال دریافت امتیازی از ترکیه از تصویب آن جلوگیری میکند. در واقع دولت امریکا از مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بعنوان ابزاری برای فشار به ترکیه در مسایلی نظیر عراق استفاده می کند . همانطوریکه از مساله پ ک ک نیز علیه ترکیه استفاده می کند . با وجود این با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری امریکا ه بنظر می رسد این بار دموکراتها انگیزه بیشتری برای تصویب این طرح دارند تا بتواند حمایت لابی ارمنی در انتخابات آتی را بدست آوردند . حال آنکه دولت بوش از نتیجه این اقدام نگران است. چرا که ترکیه تهدیداتی نظیر تعطیلی پایگاه اینجرلیک را مطرح کرده است. در این راستا دانیل فرید دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا تاکید کرده است: «پذیرش قطعنامه به نیروهای ما مستقر در عراق که به مسیر نقل و انتقالی ترکیه امید بسته اند، صدمه وارد خواهد ساخت. پذیرش قطعنامه بیشتر زیان ببار خواهد آورد تا سودآور. » در واقع دولت امریکا این بار نیز تمایل دارد با کسب امتیازاتی از ترکیه مانع تصویب این طرح شود. در این میان دولت اردوغان بشدت نگران تصویب چنین طرحی است چرا که تصویب آن نه تنها نمره منفی در کارنامه حزب عدالت و توسعه بوده و موجب اعتراض ملی گرایان ترکیه به این حزب خواهد شد ، بلکه این موضوع زمینه را برای طرح مسایلی نظیر غرامت مالی از سوی لابی ارامنه امریکا فراهم خواهد ساخت . از این روز نیز ترکیه تمامی امکانات خود را بسیج کرده است که از تصویب لایجه در صحن کنگره جلوگیری کند . البته پیش از این کمیته روابط خارجی و کمیته فرعی حقوق بشر کنگره امریکا این طرح را تصویب کردند. در این میان نکته جالب توجه نوعی برخورد حمایتی اما احتیاط آمیز و توام با سکوت مقامات ارمنستان بااین موضوع است. علت این موضوع آن است که ارمنستان در حال حال حاضر مساله عادی سازی مناسبات با ترکیه را در اولویت قرارداده است و نگران است که هر گونه موضع گیری تند بر این روند تاثیر منفی بگذارد .بویژه اینکه ترکیه معتقد است که لابی ارامنه امریکا به دستور ارمنستان به چنین اقدامی دست زده است .
دیدگاه خود را بنویسید