انتخابات ترکیه صف آرایی جدی اسلام گرایان و لائیک ها بود / حزب عدالت و توسعه بدنبال احیای هویت تاریخی ترکیه است

روز گذشته جمعی از کارشناسان مسائل ترکیه در نشستی در خبرگزاری “مهر”، انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ( ۳۱ تیر ) ترکیه و پیروزی حزب عدالت و توسعه را مورد بررسی قرار دادند.
انتخابات پارلمانی ترکیه روز یکشنبه ( ۳۱ تیر ) برگزار شد که حزب عدالت وتوسعه توانست با ۶/۴۷ درصد آراء به پیروزی برسد که تاثیرات این پیروزی از ابعاد مختلف مهم و قابل بررسی است. در همین راستا در نشست خبری ” انتخابات ترکیه ” که روز گذشته در خبرگزاری مهر برگزار شد این موضوع مورد تحلیل و کارشناسی تحلیلگران امور ترکیه قرار گرفت.
“داوود وفایی” از تحلیلگران مرکز مطالعات فرهنگی در سازمان فرهنگ و ارتباطات درباره انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ( ۳۱ تیر ) ترکیه و دلیل اصلی افزایش شمار آرای حزب عدالت و توسعه در این انتخابات گفت : انتخابات اخیر ترکیه را می توان به نوعی جدی ترین صف آرایی انجام گرفته میان مسلمانان ترکیه و لائیک های این کشور دانست زیرا در یک سو مسلمانان متشکل از تمام طیف ها و قشرها و در سوی دیگر لائیک ها با استفاده از تمام قدرت خود قرار گرفته بودند. وفایی از دلایل اصلی تاثیرگذار در پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه را در مرحله اول بحران به وجود آمده در جریان انتخابات ریاست جمهوری و فشار ارتش بر دولت و در مرحله بعد صدور اطلاعیه از سوی ارتش مبنی بر در خطر بودن اصول و ارزش های ملی و لائیکی دانست.

وفایی معتقد است : نتیجه این اقدامات بر خلاف آنچه لائیک ها و نظامیان انتظار داشتند رقم خورد. وفایی دیگر عامل تاثیرگذار در افزایش آراء حزب عدالت و توسعه را رشد اقتصادی ترکیه و وجود برنامه در حزب عدالت و توسعه دانست که این مورد دوم یکی از تاثیرگذارترین عوامل در افزایش آراء بود زیرا احزاب دیگر ازجمله حزب جمهوری خواه خلق و حرکت ملی برنامه خاصی را برای اداره کشور ارائه نداده بودند.
وی پیروزی حزب عدالت و توسعه را در انتخابات اخیر یک اتفاق کم نظیر در تاریخ ترکیه دانسته و گفت : بعد از روی کار آمدن “عدنان مندرس” رهبر حزب دموکرات ها در سال ۱۹۵۰ در ترکیه که با رای مستقیم مردم روی کار آمد این برای اولین بار است که حزبی روی کار بوده و در دور بعدی انتخابات آرا خود را افزایش داده است.

“کاظمی” مدیر رادیو آذری معاونت برون مرزی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز در پاسخ به این سؤال گفت : در انتخابات اخیر هرچند شاهد افزایش تعداد آرای حزب عدالت و توسعه بودیم اما تعداد کرسی های این حزب در مجلس در مقایسه با دور قبل کاهش یافت و این به دلیل ورود دیگر جریان های سیاسی ترکیه به مجلس بود.
کاظمی تصریح کرد: پس از انتخابات ریاست جمهوری در اردیبهشت ماه، ارتش و لائیک ها تلاش کردند که با ترویج احساسات ملی گرایانه و ایجاد بحران های کاذب شرایط کشور را همانند سال ۱۹۹۹ کرده و از آن استفاده سیاسی کرده و میزان آرا حزب عدالت و توسعه را کاهش دهند.

وی افزود : اما به رغم تمام این بحران آفرینی ها مهمترین عاملی که باعث مقبولیت حزب عدالت و توسعه در میان مردم ترکیه شد. برنامه های اقتصادی و رشد اقتصادی این کشور بود زیرا اردوغان توانسته پس از روی کار آمدن در سال ۲۰۰۲، کشور را از بحران اقتصادی آن روزها خارج کرده و به یک وضعیت با ثبات اقتصادی برساند.
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: ازدیگر دلایل تاثیرگذار می توان به بعد سیاسی اشاره کرد برای مثال در بعد پیوستن به اتحادیه اروپا، دولت اردوغان قدم های بسیار مثبتی را در این مسیر برداشته که در تاریخ ترکیه بی سابقه بوده است.
در مورد مسئله کردها و بحران به وجود آمده نیز دولت بسیار هوشمندانه برخورد کرد زیرا همگی شاهد بودند که ارتش قصد داشت از مسئله کردها استفاده ابزاری کند اما دولت اردوغان نشان داد که قصد دارد بحث کردها را به یک روش جدید که به نوعی بی سابقه بوده حل کند. برای مثال سخنرانی سال گذشته اردوغان در منطقه “دیاربکر” کمک زیادی به کاهش تنش های میان پ.ک.ک و دولت کرد.
وی عامل دیگر پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه را درانتخابات را ضعف سایر احزاب سیاسی ترکیه دانسته و گفت: حزب عدالت و توسعه در۵ سال گذشته کارنامه بسیار موفقی را داشته در حالی که سایر احزاب این کارنامه را نداشته و به نوعی در اداره کشور سابقه درخشانی نداشتند.
کاظمی همچنین اقدامات ارتش در جریان انتخابات ریاست جمهوری و تصمیم دادگاه قانون اساسی مبنی بر اینکه انتخاب رئیس جمهور باید با رای مثبت ۳۶۷ نماینده مجلس همراه باشد را از عوامل پیروزی اسلامگرایان دانست و گفت: این تصمیم دادگاه قانون اساسی در واقع یک ظلم به حزب عدالت و توسعه بود و این حزب توانست با استفاده از مجموع این حوادث جایگاه خود را در میان مردم تقویت کرده و از آن بهره برداری کند.
“سیامک کاکایی” از تحلیلگران گروه تفسیروتحقیق سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز با طبقه بندی کردن دلایل پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر، دلایل پیروزی را به صورت زیر بیان کرد:
– پایگاه اجتماعی حزب عدالت و توسعه یعنی این حزب برگرفته از گروه ها و طیف های مختلف اجتماعی و سیاسی است زیرا دراین حزب هم شاهد حضور گونه های مختلف ملی گراو گروه های مختلف مذهبی ازجمله میانه روها هستیم با این حساب حزب عدالت و توسعه یک حزب کاملا قوی است که با تفکرات جدید منشعب شده از تفکرات اسلامی توانست جایگاه اجتماعی مناسبی را کسب کند و انتخابات ۲۰۰۲ نشان داد که گروه اردوغان و عبدالله گل می توانند به عنوان رهبران جدید ترکیه مطرح باشند.
– عملکرد دولت در سال های گذشته، که این عملکرد به کمک جایگاه اجتماعی آمد برای مثال در بعد اقتصادی اصلاحات انجام شده بسیار مثبت بود و در بعد سیاست خارجی نیز ترکیه در مسائل اتحادیه اروپا، قبرس، عراق و روابط با کشورهای همسایه و مسلمان عملکرد مثبتی داشت؛ هر چند که عراق به عنوان پاشنه آشیل عملکرد اردوغان مطرح است اما در مجموع دولت اردوغان در سال های گذشته عملکرد مثبتی داشته است.
وی ازدیگر نکات قابل توجه در پیروزی حزب عدالت وتوسعه را، بحران سازی های لائیک ها پس ازانتخابات ریاست جمهوری ، ارتش و موضع ارتش پس از انتخابات ریاست جمهوری و خط مشی و یا برنامه های دولت برشمرد.
همچنین دراین نشست “صادق ملکی” کرشناس مسائل ترکیه در وزارت امورخارجه درتشریح عوامل تاثیرگذار درپیروزی حزب عدالت و توسعه اظهارداشت : انتخابات ترکیه را می توان در دو سطح ارزیابی کرد: سطح اول سطحی است که در رسانه ها نمود بیشتری دارد و آن موفقیت های اقتصادی دولت از سال ۲۰۰۲ به بعد بود.
سطح دوم که رسانه ها کمتر به آن پرداخته اند این است که حزب عدالت و توسعه در تلاش است تا به ترکیه جایگاهی را بدهد که این کشور با هویت گذشته خود آشتی کند. زیرا ترکیه وارث امپراطوری عثمانی است و امپراطوری عثمانی سابقه اسلامی دارد، نظامی ها در تاریخ ترکیه جایگاه خاصی داشته اند و بر خلاف آنچه ما تصور می کنیم در ترکیه به ارتشی ها به عنوان افراد ضد اسلام نگریسته نمی شود زیرا بدنه ارتش ترکیه اسلامی است. حال اگر این موارد را کنار هم بگذاریم متوجه می شویم که انتخاب استراتژی سکولار از سوی “آتاتورک” به جبر بوده؛ زیرا هدف آتاتورک از انتخاب استراتژی سکولارو نزدیک شدن به غرب جلوگیری از تجزیه ترکیه بود.
وی در ادامه افزود که حزب عدالت و توسعه در چهار سال گذشته تلاش کرده تا با گذشته تاریخی ترکیه آشتی کند و در این راه خواهان همکاری با تمام گروه های و به عبارت دیگر به آغوش کشیدن تمام ترکیه است. برای مثال شعار معروف این حزب «همه چیز برای ترکیه»، ما را به یاد جریان اصلاح طلبی ایران می اندازد و باید گفت حزب عدالت و توسعه طرح خود را از جریان اصلاح طلبی ایران الگو برداری کرده است. پیامی که اردوغان بعد از انتخابات اعلام می کند که “من در چارچوب نظام سکولار حرکت می کنم” و این به معنای دور شدن از ارزش های اسلامی نیست بلکه به معنای بالا بردن تحمل پذیری دیگر جریان های سیاسی ترکیه است و برای این کار از وجود وزیران سکولار در دولت استفاده کرده است.
ملکی در تشریح بهبود وضعیت حزب عدالت و توسع گفت : اردوغان توانست با همسوکردن جریان های میانه روی اسلام گرا جریانی به نام “موسیاد” را درمقابل “سیاتل” که به سرمایه داران ترکیه مربوط می شود ایجاد کند ودرعمل شاهد هستیم که موسیاد برگرفته از متن جامعه و حاشیه نشین ها و سیاتل برگرفته از مرفه ترین قشرهای ترکیه هستند و اردوغان توانسته از هر دوی این جریان ها آرایی را نصیب حزب عدالت و توسعه کند.

 

نشست خبری انتخابات ترکیه -۱ ۰۳/۰۵/۱۳۸۶ خبرگزاری مهر