بلنت اجویت نخست وزیر ترکیه روز دوشنبه ۲۴ دی ماه به منظور سفر رسمی ۵ روزه ای عازم آمریکا شد. در این سفر وزاری امور خارجه، انرژی، اقتصاد و بازرگانی، نخست وزیر ترکیه را همراهی می کنند. اجویت در این سفر علاوه بر رئیس جمهور با وزیر دفاع، قائم مقام وزارت امور خارجه و وزیر خزانه داری آمریکا دیدار خواهد کرد.
به باور کارشناسان سیاسی علاوه بر بسط همکاریهای اقتصادی و سیاسی، نخست وزیر ترکیه از سفر به آمریکا اهداف متعددی را دنبال می کند. مهمترین هدف، بررسی حمله احتمالی آمریکا به عراق به بهانه مبارزه با تروریسم است. این موضوع مقامات ترکیه را نگران ساخته است. چرا که چنانچه تجربیات جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ نشان داد، ترکیه در صورت تحقق حمله آمریکا به عراق از لحاظ اقتصادی متضرر خواهد شد. مقامات آنکارا مدعی اند که در طی یک دهه گذشته بر اثر تحریم عراق، ‌بیش از ۳۵ میلیارد دلار متضرر شده اند و بر همین اساس نیز از سال گذشته ترکیه با تعیین سفیر در عراق، کوشیده است سطح تبادلات بازرگانی را افزایش دهد. در عین حال مقامات ترکیه از احتمال تجزیه عراق و تشکیل دولت کرد در شمال عراق نگران هستند. بویژه اینکه آمریکا کمکهای مالی خود را به گروههای کرد شمال عراق از جمله اتحادیه میهنی و حزب کارگران کردستان عراق قطع کرده است. بر این اساس نیز یک ماه پیش با تشدید احتمال حمله آمریکا به عراق، ترکیه با این موضوع مخالفت کرد. اما پس از سفر چند هیات سیاسی و نظامی آمریکا به ترکیه و انجام مذاکرات محرمانه، مقامات ترکیه در این خصوص نرمش نشان داده اند. به نظر می رسد آمریکا خواهان ایفای ماشبه نقش پاکستان در حمله آمریکا به افغانستان، توسط ترکیه در حمله آمریکا به عراق است. کارشناسان سیاسی معتقدند در صورت قطعی شدن حمله آمریکا به عراق، ترکیه به مانند سال ۱۹۹۱ با آمریکا همراهی خواهد کرد. اظهار نگرانی از سوی ترکیه در این مورد نیز تنها تلاش برای گرفتن امتیازات از آمریکا و نیز تضمین واشنگتن مبنی بر حفظ منافع ترکیه در عراق است. در این راستا بلنت اجویت در آستانه سفر خواهان بخشودگی بدهی شش میلیارد دلاری ترکیه به آمریکا، که از بابت خرید تجهیزات نظامی ایجاد شده است، شد. ضمن اینکه برخی محافل سیاسی در ترکیه همواره به چاههای نفت عراق در کرکوک و موصل چشم طمع دارند. از اینرو کارشناسان سیاسی معتقدند احتمالا مذاکرات اجویت با رئیس جمهور آمریکا نقش تعیین کننده در خصوص حمله آمریکا به عراق خواهد داشت.
از جمله محورهای دیگر سفر نخست وزیر ترکیه به آمریکا، تلاش برای افزایش نقش آنکارا در بحران افغانستان است. برغم گذشت بیش از سه ماه از آغاز حملات آمریکا به افغانستان و مشارکت کامل ترکیه در آن از جمله در اختیار قرار دادن پایگاه اینجرلیک، برخی مقامات آنکارا معتقدند که ترکیه نقش بسزایی در مسائل افغانستان ایفاء ندارد. ترکیه در این راستا آمادگی خود را برای مشارکت در نیروهای بین المللی حافظ صلح در افغانستان اعلام کرده است. در واقع ترکیه به خوبی آگاه است که یکی از اهداف مهم تحرکات نظامی در افغانستان، نفوذ در دو سوی خزر و ایجاد پایگاه بزرگ نظامی در این منطقه به منظور تسلط بیشتر بر منافع انرژی این منطقه است. آنکارا نیز در راستای سیاست نقش بازوری منطقه ای غرب می کوشد بیشترین سهم را در این سیاست آمریکا داشته باشد. در عین حال آنکارا امیدوار است به بهانه مشارکت کامل با آمریکا در مبارزه با تروریسم، واشنگتن کمکهای مالی و امنیتی خود به آنکارا برای آن دسته از گروههای داخلی که آنکارا آنها را تروریست می خواند، افزایش دهد. در همین راستا هفته گذشته وزارت کشور ترکیه با تهیه یک فهرست، اعلام کرد که چهارده گروه تروریستی در ترکیه فعالیت می کنند. در این فهرست گروههای کرد، کمونیست و چند گروه اسلامگرا نیز دیده می شوند، که به احتمال زیاد اجویت لیست آنها را تحویل مقامات آمریکایی خواهد داد.
به باور کارشناسان یکی دیگر از اهداف سفر نخست وزیر ترکیه به آمریکا جلب حمایت آمریکا برای اعطاء وام بیشتر به ترکیه از سوی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول است. در این خصوص اجویت و کمال درویش وزیر مشاور در امور اقتصادی ترکیه در طول سفر ۵ روزه اش به آمریکا با مقامات بانک جهانی و صندوق بین المللی پول نیز دیدار خواهد کرد. مهار نشدن بحران اقتصادی فوریه ۲۰۰۱ ترکیه، وقوع بحران در آرژانتین و تشدید فشار افکار عمومی، دولت ترکیه را برغم دریافت وامهای مضاعف از صندوق بین المللی پول، همچنان نیازمند به دریافت وامهای جدید کرده است. در این راستا اجویت امیدوار است با توجه به جایگاه ترکیه پس از تحولات یازدهم سپتامبر، آمریکا و صندوق بین المللی پول کمکهای جدیدی در اختیار ترکیه قرار دهند.
یکی از دیگر محورهای مذاکرات نخست وزیر ترکیه با مقامات کاخ سفید در خصوص خطوط انتقال انرژی باکو – جیحان است. ترکیه امیدوار است که با تحقق طرحهای آمریکایی لوله باکو – جیحان و باکو – نفلیس – ارزروم، ترکیه به چهار راه انتقال انرژی در منطقه تبدیل شود. اما برغم گذشت سه سال از امضاء اسناد این خطوط لوله به علت مشکلات مالی، فنی، زیست محیطی و امنیتی خط لوله ترانس خزر عملا شکست خورد و خط لوله باکو – تفلیس – ارزروم جایگزین آن شد. خط لوله باکو – جیحان نیز برغم آن همه تبلیغات پیشرفتی نداشته است. براساس اسناد امضاء شده باید دو سوم هزینه این خط لوله را شرکتهای معتبر مالی تامین کنند که تاکنون این امر تحقق نیافته است. با وقوع بحران اقتصادی در ترکیه و حوادث یازدهم سپتامبر عملا این طرحها در حاشیه قرار گرفته اند. حال آنکه ماه گذشته آغاز بهره برداری از خط لوله تنگیز – نووروسیسک نشان داد که روسیه هر چه بیشتر به اهداف خود در انتقال انرژی منطقه می رسد، در چنین شرایطی اجویت خواهان توجه آمریکا برای تحرک دادن به این خطوط لوله است.
به باور کارشناسان سیاسی اظهار نگرانی از احتمال تائید لایحه شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه توسط ترکهای عثمانی به عنوان یک نسل کشی در مجلس نمایندگان آمریکا از جمله، دیگر اهداف سفر اجویت به آمریکا است. تائید این موضوع در کمیسیون روابط بین الملل و کمیته حقوق بشر مجلس نمایندگان آمریکا در سال گذشته و مجالس چند کشور اروپایی، ترکیه را با فشار افکار عمومی در جهان مواجه ساخت. به نظر می رسد مساله قبرس و نیز ارتش مستقل اروپایی از دیگر محورهای مذاکرات نخست وزیر ترکیه در آمریکا خواهد بود. از لحاظ اقتصادی نخست وزیر ترکیه خواهد کوشید تا نظر مقامات واشنگتن برای لغو محدودیتهای تعرفه ای و غیر تعرفه ای را به دست آورد. آمریکا پس از آلمان دومین شریک تجاری ترکیه محسوب می شود و حجم تبادلات بازرگانی دو کشور حدود ۶ میلیارد دلار در سال است.
در مجموع باید گفت سفر نخست وزیر ترکیه به آمریکا به معنای تقویت سطحی از روابط میان دو کشور است که طی آن ترکیه عملا تبدیل به آلت دست سیاستهای منطقه ای آمریکا می شود.