حیدرعلی اف رییس جمهور آذربایجان امروز پنجشنبه بمنظور دیداررسمی در راس هیات عالیرتبه ای عازم مسکو پایتخت روسیه می شود . اقای علی اف در این سفر چهارروزه با مقامات عالیرتبه روسیه از جمله ”ولادیمیر پوتین“ رییس جمهور این کشور دیدار و درمورد مسایل دوجانبه و منطقه ای بحث و تبادل نظر خواهد کرد .
روابط روسیه و جمهوری آذربایجان طی یک دهه گذشته دارای فراز و نشیب های بسیاری بوده است . پس از دیدار ۱۷ ژانویه ۲..۱ ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه از باکو روابط دو کشور سیر صعودی داشته است . با وجود این ، هنوز دو کشور دارای مسایل حل نشده ای عدیده ای هستند که تدوام آنها می تواند موجب تیرگی روابط دوکشور شود . حل و فصل این اختلافات مهمترین محور سفر رییس جمهور آذربایجان به روسیه است .
از جمله اختلافات دوکشور مربوط به فعالیت پایگاه رهگیری موشکی روسیه موسوم به قبله (gabale) در شمالغربی باکو است . این پایگاه استراتژیک قادر به رهگیری موشکی از فاصله ۲۷.. کیلومتری است .جمهوری آذربایجان سالیانه دو میلیون دلار از بابت اجاره این پایگاه دریافت می کند . اهمیت این پایگاه برای روسیه در مقطع کنونی با توجه به تحرکات امریکا در افغانستان و عراق افزایش یافته است . در چنین شرایطی طی هفته های گذشته برخی محافل سیاسی جمهوری آذربایجان مساله تخلیه این پایگاه را مطرح کرده اند تا از اینطریق ضمن خوش خدمتی به غرب ، لااقل زمینه را برای افزایش اجاره این پایگاه فراهم سازد . مویه های باکو در مورد تاثیر منفی فعالیت این پایگاه بر امنیت منطقه دارای اغراض سیاسی است . چرا که این ادعا در شرایطی صورت می گیرد که طی روزهای گذشته همزمان با مطرح شدن تاسیس اتحاد نظامی سه جانبه ترکیه ، گرجستان و جمهوری آذربایجان ، مساله تاسیس پایگاه ترکیه در جمهوری آذربایجان بشدت مطرح می شود. بی شک آقای علی اف با طر ح بی میلی باکو نسبت به فعالیت این پایگاه در شرایط حساس خواهد کوشید به امتیازاتی از روسیه ، نظیر بخشودگی بدهی های باکو به مسکو فراهم سازد.
از جمله دیگر اهداف سفر رییس جمهور آذربایجان به روسیه بحث در مورد تعیین وضعیت حقوقی رودخانه مرزی سامور است . این رودخانه از کوههای قوتون واقع در داغستان روسیه سرچشمه می گیرد و در تامین انرژی الکتریسته جمهوری آذربایجان سهم بسزایی دارد .روسیه خواهان تقسیم پنجاه پنجاه این رودخانه است . اما باکو با استناد به اسناد امضاء شده سال ۱۹۶۷ دوران شوروی خواهان ۷۵ درصد این رودخانه است . مذاکرات سال گذشته پوتین و علی اف در این خصوص در باکو به نتیجه نرسید . با وجو این ، علی اف امیدوار است که در سفر اش به مسکو گام ارزنده ای در این خصوص بردارد.
به باور ناظران سیاسی یکی دیگر از اهداف سفر رییس جمهور آذربایجان به مسکو بررسی های همکاریهای امنیتی و مرزی دو کشور است . برغم دستگیری چندین جنگجوی چچنی توسط باکو و تحویل آنها به مسکو در سال ۲..۱ ، روسیه همچنان معتقد است که جنگجویان چچنی آزادانه برای تامین آذوقه و سلاح از جمهوری آذربایجان تردد می کنند . باکو این ادعا را رد می کند .در این خصوص گرجستان تجربه تلخی دارد. چرا که تشدید اختلافات روسیه و گرجستان در این خصوص باعث شد که روسیه از پنجم دسامبر ۲… بطور یکجانبه رژیم روادید را برای اتباع گرجستان جاری سازد که باتوجه حضور نزدیک به ششصد هزار گرحستانی در روسیه ضرر اقتصادی قابل توجهی متوجه تفلیس کرده است . باتوجه به حضور بیش از یک میلیون از اتباع جمهوری آذربایجان در روسیه ، باکو بشدت نسبت به اعمال رژیم روادید از سوی روسیه نگران است . بویژه اینکه روسیه طی هفته های گذشته برخی محدودیت های کاری برای اتباع جمهوری آذربایجان جاری ساخته است . بی شک بحث پیرامون این موضوع و وضعیت شهروندان جمهوری آذربایجان در روسیه از جمله دیگر محورهای مذاکرات آقای علی اف در مسکو خواهد بود.
به باور کارشناسان سیاسی بحث در زمینه همکاریهای مربوط به انرژی و انتقال آن یکی دیگر از محورهای سفر رییس جمهور آذربایجان به روسیه است . مسکو اخیرا خواهان افزایش انتقال انرژی از مسیر خط لوله باکو – نووروسیسک و قطع بهانه های بنی اسراییلی باکو در این رابطه شده است . در مقابل باکو نیز مدعی است که شرکت لوک اویل روسیه خواهان خردید ۵/۷ درصد سهم جمهوری آذربایجان در خط لوله سیاسی باکو – جیحان است ولی دولت روسیه مخالفت می کند . در هر حال باتوجه به پیروی باکو از طرحهای امریکایی در انتقال انرژی که اهداف سیاسی دور نگه داشتن ایران و روسیه از طرحهای کلان منطقه را دنبال می کنند ، بنظر نمی رسد که آقای علی اف به دستاوردهای چشمگیری در سفراش به مسکو در این خصوص برسد .
بحث پیرامون مناقشه قره باغ یکی دیگر از محورهای مهم سفر رییس جمهور آذربایجان به مسکو را تشکیل می دهد . آقای علی اف در این خصوص بیش از همه نارضایتی باکو از اقدام روسیه در دادن رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در رای گیری ۲۱ دسامبر ۲..۱ مجمع عمومی سازمان ملل را به اطلاع مقامات کرملین خواهد رساند. با توجه به بن بست مذاکرات قره باغ و آشکار شدن هرچه بیشتر عدم قطعیت کشورهای غربی در حل و فصل عادلانه مناقشه قره باغ ، باکو خواهان تحرک روسیه در حل و فصل این مناقشه است . اما شکی نیست که تحرک مثبت روسیه در این خصوص و بطور کلی تعمیق واقعی روابط باکو – مسکو بستگی تام به نزدیکی دیدگاههای دو کشور در مسایل کلان امنیتی نظیر حرکت ناتو بسوی شرق دارد .موضوعی که با گذشت زمان و بویژه پس از حادثه یازدهم سپتامبر و سفر دونالد رامسفلد وزیر دفاع امریکا به جمهوری آذربایجان شکاف دیدگاههای دو کشور در این خصوص بسیار زیاد شده است . چنانچه باکو بموازت تقویت پیمان نظامی و غربگرای پنج کشور گرجستان ، ازبکستان ، جمهوری آذربایجان ، اوکراین و مولداوی موسوم به گوام ، با طرح روسیه مبنی بر تاسیس مرکز ضد ترور در جامعه کشور های مشتر ک المنافع مخالفت کرده است .