دیدار اخیر ”میرا ریکاردل“ معاون وزیر دفاع آمریکا در راس یک هیأت نظامی با مقامات عالیرتبه جمهوری آذربایجان ازجمله صفر ابی اف وزیر دفاع این کشور در باکو بار دیگر مساله همکاریهای سیاسی و نظامی باکو و اشنگتن را مور توه محال سیاسی قرر داده است ۰ پیش از این نیز ، فوریه گذشته ” دونالد رامسفلد“ وزیر دفاع امریکا در سفر به منطقه قفقاز جنوبی از جمهوری آذربایجان دیدارکرد۰ این موضوع نشاندهنده افزایش تحرکات کاخ سفید در قفقاز جنوبی بویژه در جمهوری آذربایجان پس از حادثه یازدهم سپتامبر است ۰
به باور کارشناسان سیاسی آمریکا در چارچوب دیدگاه سلطه جویانه اش بر جهان، بی شک از کنار منطقه قفقاز نیز به آسانی نخواهد گذشت. همین دیدگاه توسعه طلبانه ایجاب می کند که آمریکا در استراتژی جهانی اش نسبت به منطقه ای که قلب اورآسیا را تشکیل می دهد، بی اعتنا نباشد. علاوه بر اهمیت ژئو اکونومیک قفقاز بو یژه جمهوری آذربایجان به خاطر داشتن ذخایر قابل توجه انرژی ، قفقاز به عنوان دروازه ای برای روسیه، شرق و غرب و جنوب آسیا است ۰
به باور کارشناسان امریکا اهداف متعدد و توسعه طلبانه ای در قفقاز دنبال می کند وطی سالهای گذشته کوشیده است از جمهوری آذربایجان و امکانات این کشور برای رسیدن به این علایق اش استفاده کند ۰
سیاست انزواء یا مهار ایران و بطور دقیق تر اجرای سیاست همه چیز بدون ایــــران Anything but Iran: policy یکی از اهداف اساسی امریکا در منطقه قفقاز است. سیاست مهار ایران است که به همراه سیاست آمریکا برای مهار عراق، تشکیل دهنده دو پایه سیاست مهار دوگانه آمریکا در منطقه می باشد. . از جمله تلاشهایی که آمریکا برای به انزواء کشاندن ایران و روسیه در منطقه قفقاز انجام می دهد، مساله دور نگه داشتن ایران و روسیه از طرحهای کلان اقتصادی در منطقه نظیر انتقال انرژی و ایجاد دالان حمل و نقل شرق و غرب موسوم به تراسیکا است. در این راستا تاکنون جمهوری آذر بایجان با تبعیت از طرحهای سیاسی انتقال انرژی جمهوری آذربایجان نظیـر طرح باکو – جیحان ، طرح ترانس خزر که در عمل شکست خورده است ، کمک شایانی به پیشبرد علایق امریکا در قفقاز جنوبی کرده است ۰ البته در عمل این سیاست انفعالی جمهوری آذربایجان موجب تضرر مردم این کشور شده است که سالها در انتظار نصیب بردن از درآمدهای ارزی حاصل از انتقال انرژی هستند ۰
امریکا برای رسیدن به اهداف اش در قفقاز و بویژه بخاطر نگرانی از ازاحتمال گسترش اسلام سیاسی در جمهوری آذربایجان طی سالهای گذشته کوشیده است تا حد ممکن در روند روابط ایران و جمهوری آذربایجان خلل ایجاد کند ۰ امریکا طی سالهای گذشته کوشیده است با تشویق سیاست یکجانبه گرایانه جمهوری آذربایجان در خزر ، مانع تدوین یک سیستم همکاری جمعی منطقه گرا بشود ۰ امریکا می کوشد با نظامی کردن منطقه زمینه را برای گسترش نفوذ خود و رژیم صهیونیستی فراهم سازد ۰ در این راستا در حالیکه گفته می شود ماه آینده نیروهای نظامی امریکا به بهانه مبارزه با تروریسم وارد گرجستان خواهند شد ، معاون وزیر دفاع امریکا در دیدار با مقامات باکو ، بر آمادگی واشنگتن برای کمک نظامی به جمهو.ری آذربایجان برای حمایت از آنچه که بخش آذری خزر نامیده می شود، اعلام کرده است ۰ در واقع باید گفت سیاست ایالات متحده آمریکا در قبال تعیین وضعیت حقوقی دریای خزر بر دو محور است، ایالات متحده با هرنتیجه ای که اولا“ ایران را منتفع سازد، مخالف است و در درجه دوم هر نتیجه ای که موجب نفع روسیه شود را رد می کند. آمریکا در این راستا از اقدامات یکجانبه کشورهای ساحلی دریای خزر بویژه جمهوری آذربایجان حمایت می کند. اظهارات اخیر معاون وزیر دفاع امریکا در خصوص خزر در این راستا صورت گرفته است ۰
در عین حال امریکا بویژه پس از حادثه یازدهم سپتامبر هرچه بیشتر می کوشد از پیمانهای غربگرای قفقاز نظیر پیمان گوام حمایت کند ۰ پیمان گوام از جمله پیمانهای غربگرای نظامی در منطقه قفقاز است که در رویکرد امنیتی آمریکا در منطقه قفقاز ، جایگاه خاصی دارد. پیمان گوام در سال ۱۹۹۷ ظاهرا“ به منظور فعالیتهای اقتصادی میان جمهوری آذربایجان، گرجستان، اوکراین و مولداوی تاسیس یافت. اما از سال ۱۹۹۷ با خروج گرجستان، ازبکستان و جمهوری آذربایجان از پیمان دسته جمعی جامعه کشورهای مشترک المنافع و پیوستن ازبکستان به آن، بعدی کاملا “ نظامی یافته است. آمریکا شدیدا“ از این پیمان حمایت می کند و به یکایک کشورهای عضو گوام، بارها کمک نظامی اعطاء کرده است ۰ چرا که معتقد است تقویت این پیمان باعث تضعیف CIS و روسیه و تسهیل حضور ناتو در منطقه خواهد شد. بویژه اینکه موفقیت روسیه در ژانویه ۲۰۰۲ در به اجاره گرفتن پایگاه استراتژیکی رهگیری موشکی قبله جمهوری آذربایجان برای مدت ده سال بشدت امریکا و متحدان منطقه ای آن نظیر ترکیه را نگران ساخته است ۰
در کنار این موضوع بنظر می رسد بحث در خصوص تاسیس اتحاد نظامی سه جانبه جمهوری آذربایجان ، گرجستان و ترکیه یکی از محور های مهم سفر معاون وزیر دفاع امریکا به جمهوری آذربایجان را تشکیل می دهد ۰
در یک ارزیابی فشرده علایق آمریکا در مورد قفقاز به شرح زیر است و سفر مقامات امریکایی به باکو نیز تلاشی برای همسو کردن جمهوری آذربایجان برای تحصیل این اهداف است :
ـ منزوی کردن ایران و روسیه در منطقه.
ـ جلوگیری از نفوذ اسلام سیاسی در منطقه.
ـ جلوگیری از مشارکت ایران و روسیه در طرحهای انتقال انرژی و تراسیکا.
ـ تلاش برای جلوگیری از همکاریهای ایران و روسیه.
ـ حمایت از گسترش ناتو به سوی قفقاز.
ـ تلاش برای تقویت گوام و کشورهای غربگرا نظیر جمهوری آذربایجان و گرجستان.
ـ تلاش برای لاینحل گذاشتن رژیم حقوقی دریای خزر.
ـ تلاش برای تضعیف جامعه کشورهای مشترک المنافع CIS.
ـ تلاش برای جلوگیری از نقش آفرینی ایران و روسیه در مناقشات منطقه قفقاز بویژه قره باغ و آبخازیا.
ـ تلاش برای تشکیل محور آذربایجان، ترکیه و رژیم صهیونیستی در چارچوب طرح به اصطلاح خاورمیانه بزرگ و همچنین محور جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه.
ـ ارائه چهره مخدوش و توسعه طلبانه از ایران در قفقاز.
ـ اتخاذ سیاست اغراق در مورد میزان ذخایر انرژی خزر بمنظور سوق دادن شرکت ها ی غربی بمنطقه و توجیه حضور امنیتی خود در منطقه .
ـ جلوگیری از روی کار آمدن چهره های مستقل در منطقه قفقاز.
باید گفت طی سالهای گذشته بویژه پس از حادثه یازدهم سپتامبر امریکا و رژیم صهیونیستی کوشیده اند با نفوذ در جمهوری آذربایجان و دادن وعدهایی ، باکو را به ملعبه ای برای پیشبرد اهداف خود در قفقاز تبدیل کنند ۰در این میان اعلام لغو ممنوعیت فروش تسلیحات به جمهوری آذربایجان و ارمنستان از سوی امریکا نشاندهند این است که امریکا بجد هدف تشدید ناامنی در منطقه رادنبال می کند ۰ این در شرایطی است که سیاست باکو در استقبال از حضور امریکا و ناتو در منطقه طی سالهای گذشته با پیچیده کردن معضلات امنیتی منطقه در عمل موجب لاینحل ماندن معضلات امنیتی این کشور نظیر مناقشه قـره باغ شده است ۰ در عین حال همکاریهای نظامی امریکا و جمهوری آذربایجان که پیش از این عمدتا“ در چارچوب برنامه مشارکت برای صلح ناتو برگزار می شد ، غیر از تشیدی وابستگی جمهوری آذربایجان به امریکا تاثیر خاصی بنفع باکو در مناقشه قره باغ نداشته است ۰ چرا که همین همکاریها را امریکا با ارمنستان نیزدارد که مدعای امضای توافقنامه همکاری نظامی امریکا و ارمنستان در اواخر ماه گذشته در سفر معاون وزیر دفاع ارمنستان به واشنکتن است ۰ در واقع نگاهی به عملکرد امریکا امریکا در قفقاز از جمله عملکرد این کشور در گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برای حل و فصل مناقشه قره باغ از سال ۱۹۹۲ نظیر دادن رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان یا تلاش برای تحمیل طرحهای غیرعادلانه برای حل و فصل مناقشه قره باغ و یا تحریم کمک های مالی جمهوری آذربایجان از می سال ۱۹۹۲ تا دسامبر ۲۰۰۱ نشاندهنده سیاست واقعی و غیر دوستانه امریکا در خصوص جمهوری آذربایجان است ۰ در همین راستا هفته گذشته دیوید مرکلیه رئیس کمیته روابط خارجی سنای امریکا در دیدار با مقامات جمهوری خودخوانده قره باغ از جمله نائیرا ملکومیان وزیر امورخارجه خودخوانده قره باغ از اضهارات تجزیه طلبان آن استقبل کرد ۰ در چنین شرایطی ضرورت هوشیاری دولتمردان باکو در خصوص اهداف جدید تحرکات امریکا در قفقاز که با سفر وزیر دفاع و معاون وزیر دفاع امریکا در طی یک ماه گذشته تشدید یافته است ، دو چندان می شود چرا که تداوم این سیاست انفعالی می تواند جمهوری آذربایجان را با مشکلا ت جدی روبرو سازد.