ترکیه در آستانه انتخابات (۳)

در تر کیه دو حزب راست گرا هستند که شاید بیشتر از دو حزب دیگر با یددیگر اختلاف دارند . این دو حزب یکی راه راست به رهبری تانسو چیللر و مام میهن برهبری مسعو د یلماز هستند . هر دو حزب و رهبران آنا طی یک دهه اخیر حضور در دولتهای مختلاف را تجربه کردند ، اما اکنون دو حزب اقبال متفاوتی برای انتخابات ۱۲ آبان دارند .

گفتنی است حزب راه راست (DYP)در۲۳ ژوئن ۱۹۸۳ توسط ” حسام الدین جین دوروک “ با هدایت سلیمان دمیرل تاسیس شد۰ گفتنی است جین دورک از ۱۶ نوامبر ۱۹۹۱ رییس پارلمان ترکیه بود ۰بعد از رفع ممنوعیت فعالیت سیاسی حزب دموکرات پس از کودتای ۱۹۶۰ نظامیان و حزب عدالت پس از کودتای ۱۹۸۰ نظامیان ترکیه منحل شد.

اوج پیروزی حزب راه راست در انتخابات پارلمانی زود رس در ۲۰ اکتبر ۱۹۹۰ بود ۰ در این انتخابات حزب راه راست دمیرل با کسب ۰۳/۲۷ درصد آراء پس از حزب سوسیالیست بعنوان دومین حزب پیروز وارد پارلمان شد. دمیرل پس از این پیروزی توانست بسیاری از اعضاء حزب سوسیالیست را نیز جذب کند ۰ بطوریکه در ژانویه ۱۹۹۳ حزب راه راست ۱۸۲ نماینده در پارلمان داشت و در واقع اولین و قدرتمندترین حزب پارلمان بود. تا اینکه در سال ۱۹۹۳ با در گذشت تورگوت اوزال رییس جمهورترکیه ، سلیمان دمیرل که نخست وزیر بود ،بعنوان رییس جمهور ترکیه از حزب راه راست انتخاب شد ۰ همان سال خانم تانسو چیللر چیللر تحصیل کرده امریکا در رشته اقتصاد برهبری حزب راه راست برگزیده شد ۰ تانسو چیللر توانست از سال ۱۹۹۳ بعنوان اولین زن در طول تاریخ جمهوری ترکیه اقدام به تشکیل کابینه بکند ۰ وی تا سال ۱۹۹۶ در پست نخست وزیری باقی ماند ۰ در این مقطع از تاریخ ترکیه هم رییس جمهور و هم نخست وزیر و مدتی نیز رییس پارلمان ترکیه نیز از حزب راه راست بودند ۰ اما بعلت عدم تحقق وعده های اقتصادی و سیاسی داده شده حزب راه راست ، این حزب در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۹۵ تنها ۲/۱۹ درصد آراء را بدست آورد و پس از احزاب رفاه (۴/۲۱ % ) ، مام میهن ( ۶/۱۹ % ) قرار گرفت ۰ در نتیجه حزب راه راست در سال ۱۹۹۶ درخواست حزب رفاه را برای ائتلاف پذیرفت . با روی دادن این اتفاق انتقادها بشدت از حزب راه راست و نحوه رهبری خانم چیللر افزایش یافت و متعاقب آن استعفاء بویژه در آن عده از نمایندگانی که از ابتدا مخالف ائتلاف یک حزب دست راستی لاییک با حزب اسلامگرای رفاه بودند ، افزایش یافت ۰ نتیجه اینکه حزب راه راست در انتخابات پارلمانی آوریل ۱۹۹۹ تنها ۱۲% آراء ( ۸۵ کرسی پارلمان از پارلمان ۵۵۰ نفری ترکیه ) را بدست آورده و بعنوان پنجمین و آخرین حزب وارد پارلمان شد ۰ بدین ترتیب سیر نزولی حزب راه راست بنوعی آغاز شد . از اینرو این سوال مطر می شود که آیا حزب راه راست می تواند همچنان به دوران اوج خود برگردد ؟ واقعیت این است که حزب راه راست در آن زمانی که در حاکمیت هم بود نتوانست به وعده های خود بویژه در مورد حجاب عمل کند و این تایر منفی بر اذهان عمومی گذشته است . منتها ائتلاف چیللر با اربکان انتقادات تند حزب راه راست از دولت اجویت و از سال ۱۹۹۹ موقعیت این حزب نسبت به حزب مام میهن که اکنون در درون حاکمیت است ، افزایش داده است .

از اوا سط سال ۲۰۰۰ با تشدید بحرانهای دولت ائتلافی ترکیه بویژه با وقوع بحران اقتصادی ـ مالی حزب را ه راست به شدت انتقادات خود را از دولت ائتلافی افزایش داد و با خواهان استعفاء و عذر خواهی دولت ائتلافی از مردم شد ۰ بطوریکه ” فوضی شیهان لی اوغلو“ یکی از نمایندگان حزب راه راست در درگیری فیزیکی با نمایندگان دولت ائتلافی دچار سکته قلبی شدذه و درگذشت .

آنچه مسلم است اینکه اختلافات عمیق شخصی چیللر با مسعود ییلماز رهبر حزب مام میهن است ۰ این دو بارها یکدیگررا متهم به فساد مالی و ارتباط با گروههای مافیایی کرده اند. همین اختلافات مانع همکاری دو حزب راستگرا و تقریبا“ هم مرام راه راست و مام میهن شده است ۰ این موضوع باعث شده است که تا حدودی از قدرت مانور احزاب راستگرا در برابر سایر احزاب کاسته شو د ۰ با وجود این حزب راه راست برنامه هایی برای انتخابات آینده در خصوص اتحاد با احزاب راستگرا داشته است ۰ چنانچه در همین راستا نوامبر ۲۰۰۱ چیللر در دیدار با ” محسن یازیجی اوغلو “ رهبر حزب اتحاد بزرگ تاکید کرد در صورت تغییر قانون انتخابات ، حزب راه راست آماده اتحاد انتخاباتی با حزب اتحاد بزرگ است.

در هر حال باید گفت برغم تضعیف احزاب دولت ائتلافی ترکیه ونیز برغم انتقادهای آتشین حزب راه راست از دولت و دادن وعده هایی نظیر حل بحرانهای ترکیه در عرض شش ماه در صورت بقدرت رسیدن ، این موضوعات چندان موجب افزایش محبوبیت حزب راه راست نشده است. چنانچه نظر سنجی موسسه تحقیقات اجتماعی آنکار موسوم به ” آنار“ در آوریل ۲۰۰۱ نشان داد در صورت برگزاری انتخابات پارلمانی حزب راه راست تنها حدود ۱۰ درصد آراء را بدست خواهد آورد تا تنها در پارلمان حاضر شود .

حزب راستگرای مهم دیگر در ترکیه حزب مام میهن است که از سال ۱۹۹۹ در دولت بحران زده اجویت حضور داشته است . این حزب در سال ۱۹۸۳ توسط تورگوت اوزال تا سیس شد . حزب مام میهن را پایه گذاری کرد و در انتخابات پارلمانی نوامبر ۱۹۸۳ با کسب ۴۵ درصد آراء و با اکثریت قاطع آراء‌ با کسب ۲۱۱ کرسی، اولین حکومت بعد از کودتای ارتش را تشکیل داد. به باور کارشناسان پیروزی قابل توجه حزب مام میهن در این مقطع ناشی از ممنوعیت فعالیت رهبران مهم سیاسی آن زمان نظیر سلیمان دمیرل، بلنت اجویت، نجم الدین اربکان و آلب ارسلان ترکش، بود . در پی این پیروزی در ۷ دسامبر ۱۹۸۳ اوزال را به عنوان نخست رسید .

اوزال در سال ۱۹۸۹ نیز به مقام ریاست جمهوری رسید . با مرگی اوزال در سال ۱۹۹۳ ، ییلماز برهبری این حزب برگزیده شد . در انتخابات پارلمانی حزب مام میهن سال ۱۹۹۵ با کسب ۶/۱۹ درصد آراء ۱۳۲ کرسی پارلمان را بدست آورد و با توجه به تشکیل دولت ائتلافی اربکان – چیللر(رفاه – راه راست) در حاشیه قرار گرفت. اما پس از سقوط دولت اربکان – چیللر توسط کودتای سفید نظامیان وی به عنوان نخست وزیر منصوب شد. رسیدن وی به نخست وزیری با حمایتهای سلیمان دمیرل رئیس جمهور وقت از حزب راه راست و محافل نظامی ممکن شد. ولی وی در سال ۱۹۹۹ جای خود را به بلنت اجویت داد. در انتخابات پارلمانی ۱۸ آوریل ۱۹۹۹ حزب مام میهن با کسب ۸۶ کرسی به عنوان حزب چهارم وارد شد. در سال ۱۹۹۹ بلنت اجویت نخست وزیر ترکیه با ائتلاف با دو حزب مام میهن و حرکت ملی، پنجاه و هفتمین دولت جمهوری ترکیه را تاسیس کرد و مسعود ییلماز نیز به عنوان معاون نسخت وزیر منصوب شد. بدین ترتیب دوره جدیدی در حیات سیاسی حزب مام میهن آغاز شد.

دوران حضور حزب مام میهن در دولت ائتلافی اجویت را دوران دشواری برای این حزب خواند. درگیری دولت ائتلافی با بحرانهای عدیده باعث اختلافات حزب مام میهن با سایر احزاب دولت ائتلافی از یکسو و نیز تشدید و دودستگی در داخل حزب مام میهن شده است.

در کنار این موضوعات به جرات میتوان گفت از اواسط سال ۲۰۰۱ دو دستگی در حزب مام میهن شدت گرفت۰ این موضوع از دلایل متفاوتی نظیر نارضایتی برخی از اعضا از مشارکت حزب مام میهن با دولت بحران زده اجویت و نیز انتقاد به نحوه رهبری قلدر مابانه مسعود ییلماز در داخل حزب مام میهن شدت گرفت ۰ از نظر مخالفان ییلماز از یک سو به عنوان سیاستمداری شناخته میشود که همواره نامش به عنوان شخصی که به دهها فساد مالی آلوده است ؛ مطرح می باشد ۰ دیگر اینکه از نظر آنها نحوه رهبری ییلماز و از جمله اختلافات شخصی وی یا چیلر رهبر حرب راه راست ؛ عملا موجب تضعیف حزب مام میهن میشود۰ بطوریکه تعداد استعفاء ها از این حزب بسیار افزایش یافته است . مجموع این عوامل باعث شد افت شدید محبوبیت حزب مام میهن شده است ۰ بطوریکه بر اساس نظرسنجی در صورت برگزاری انتخابات پارلمانی حزب مام میهن احتمال دارد که حتی حد نصاب لازم را برای ورود به پارلمان بدست نیاورد ، اگر چه محافل لائیک تمامی تلاش خود را بکار خواهند بست تا این حزب حداقل در پارلمان حضور داشته باشد . در این راستا خود حزب مام میهن در حال حاضر با اتخاذ تجاهل سیاسی بشدت از عملکرد دولتی که خود شریک آن است ، انتقاد می کند . د کارشناسان سیاسی معتقدند در صورت ادامه روند کنونی بویژه ادامه برنامه کنونی ییلماز ، ماههای سختی در انتظار حزب مام میهن است و بعید بنظر می رسد حتی بافرض حمایت نظامیان و محافل لاییک ، این حزب بتواند موقعیت سال ۱۹۸۵ را بدست آورد.

ادامه دارد