سفر الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان به ایران ، بدنبال دیدار سال گذشته سید محمد خاتمی رئیس جمهوری ایران از جمهوری آذربایجان حاکی از آن است که مناسبات دو کشور وارد مرحله جدیدی شده است که ادامه آن منجر به راهبردی شدن مناسبات دو کشور همسایه خواهد بود . ایران و جمهوری آذربایجان صدها سال تاریخ مشترک داشته و از اشتراکات فرهنگی ، دینی و نژادی برخوردار هستند و برغم داشتن مرز آبی و خاکی و داشتن پشتوانه تاریخی ، تاکنون روابط استراتژیک نداشته اند . مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان پس از استقلال جمهوری آذربایجان همواره دارای فراز و نشیب های فراوانی بوده است . عوامل مختلفی کوشیده اند که همواره در مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان مانع آفرینی کنند ، اما مهمترین فاکتور ، دخالت بیگانگان بوده است که حتی موافق همکاریهای اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان نبوده و نیستند . اذهان افکار عمومی جمهوری آذربایجان طی یک دهه اخیر نسبت به ایران با مسایلی بی اساس نظیر کمک ایران به ارمنستان پرشده است . حتی برخی از کتابهای درسی در جمهوری آذربایجان بکار گرفته شد تا با تحریف تاریخ ، ذهنیت نسل جدید ج . آذربایجان به ایران منفی شود . در این سالها رسانه های غربگرا و وابسته به صهیونیستها تمامی تلاش خود را کردند . بنیادهای مارشال ، نید و سوروس هزینه کردند تا در تمامی زمینه ها مانع گسترش همکاریهای ایران و جمهوری آذربایجان شوند . آنها همواره از تعمیق مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان که دو کشور شیعه مذهب همسایه هستند ، در هراسند . اگر چه این سیاست های مزورانه در مقاطعی به بنفع بیگانگان نتیجه داشت و بویژه در زمینه طرحهای انرژی و تا حدودی مسایل خزر آنها خواست خود را به جمهوری آذربایجان تحمیل کردند ، اما با گذشت زمان بسیاری از واقعیت ها برای جمهوری آذربایجان محرز شد . حجم کمک های اقتصادی ایران به جمهوری آذربایجان از کمک های بشردوستانه گرفته تا سرمایه گذاریهای بی نظیر در طرحهای زیر بنایی جمهوری آذربایجان .، کمک های سیاسی ایران از جمله تاکید آشکار بر تعلق قره باغ به جمهوری آذربایجان بحدی رسیده است که دیگر محافل مغرض در جمهوری آذربایجان یارای سرپوش گذاشتن بر آن را ندارند . در این میان تیرهای زهر آلود غرب بویژه امریکا طی سالهای اخیر پشت سر هم به جمهوری آذربایجان بویژه در مساله قره باغ اصابت کرده است ، بطوریکه امریکا عملاً ضمن سرمایه گذاری در قره باغ به قره باغ بعنوان یک کشور مستقل نگاه می کند و اجازه داده است تا قره باغ در امریکا نمایندگی سیاسی داشته باشد . در این میان بلایی که توسط امریکا بر سر شواردنادزه غربگرا در سال ۲۰۰۳ اورده شد ، برای غربگرایان جمهوری آذربایجان نیز نشان داد که تبعیت از غرب و ابراز دوستی نیز مانع از آن نخواهد شد که امریکا در موقع لزوم خیانت نکند . این موضوع بهمراه تحرکات دوستانه برخی از کشورهای باصطلاح متحد جمهوری آذربایجان به ارمنستان نشان داد که معیارهای قومی نیز نمی توانند عامل اتکاء در مناسبات باشند . در چنین فضایی حیدرعلی اف رئیس جمهوری فقید و کهنه کار جمهوری آذربایجان یک سال قبل از فوت اش ، با سفر به ایران کوشید تا با سرعت بخشیدن به همکاریها ، بسیاری از کمیودهای گذشته را جبران کند . سفر آقای الهام علی اف به ایران را نیز باید از این زاویه مورد ارزیابی قرار داد . همسایگی ایران و جمهوری آذربایجان ابدی است و باید کوشید این همسایگی با حسن همجواری و روابط راهبردی همراه باشد . امضای ده سند همکاری میان ایران و جمهوری آذربایجان بهراه اجرای کامل قراردادهای گذشته می تواند ، بویژه در زمینه اقتصادی ، به مناسبات دو کشور تحرک بخشد و حجم مبادلات تجاری آنها را در میان مدت به یک میلیارد دلار برساند . بویژه اینکه علاوه بر مشارکت دو کشور در دالان شمال ـ جنوب ، دو کشور در زمینه احداث خط لوله انتقال گاز به نخجوان ، تبادل برق ، ساخت بزرگراه آستارا ـ باکو ، اتصال خط آهن ایران و جمهوری آذربایجان و ساخت سد و نیروگاه روی ارس طرحهای دارند . به باورکارشناسان در صورت تاثیر نپذیرفتن از القائات بیگانگان ، درونمای روشنی برای مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد . در ماههای اخیر گشایش کنسولگری جمهوری آذربایجان در تبریز ، تصویب قانون منع استقرار دائمی پایگاههای بیگانه در جمهوری آذربایجان ، برخی از گره های موجود در مناسبات دو کشور را از میان برداشته است و امید است که با تقویت فضای دوستانه در مسایل دیگر بویژه رژیم حقوقی دریای خزر نیز گامهای جدی برداشته شود .