مساله انتقال گاز ایران از تبریز به جمهوری آذربایجان ، نخجوان ، ترکیه و ارمنستان طی یک دهه اخیر مطرح بوده است . در این میان انتقال گاز به ترکیه آغاز شده است و به نخوام از سال آینده آغاز خواهد شد . کارهای اجرایی طرح انتقال گاز به ارمنستان نیز در حال انجام است . در سال ۱۹۹۲ یک توافقنامه کلى در این خصوص بین شرکت ملى گاز ایران و وزارت انرژى جمهورى ارمنستان به امضاء رسید که در سال ۱۹۹۳ به یک یادداشت تفاهم و در سال ۱۹۹۵ به موافقتنامه فروش منجر شد. ارمنستان فاقد هر گونه تولید نفت ، ذخایر شناخته شده، یا پالایشگاه است و کاملاً وابسته به واردات فرآورده هاى پالایشى است. از آنجایى که هیچگونه خط لوله فرآورده هاى نفتى به ارمنستان کشیده نشده است، کلیه واردات این کشور مى بایست از طریق خط آهن یا جاده انجام شود. واردات فرآورده هاى نفتى ارمنستان که روزانه در حدود ۵۰۰۰ بشکه برآورد مى شود اغلب از پالایشگاه باتومى در جنوب گرجستان تأمین مى شود.هر چند اواسط دهه ۱۹۹۰ مقدار کمى نفت توسط شرکتهاى امریکایى و یونانى در ارمنستان اکتشاف شد ولى مقامات این کشور در سال ۱۹۹۹ اعلام کردند که بعلت تنگناهاى مالى فعالیت‌هاى اکتشاف در این کشور متوقف شده است.
ارمنستان هم اکنون گاز طبیعى خود را از کشور ترکمنستان و از طریق شبکه خط لوله روسیه و گرجستان تأمین مى نماید. در طى سالهاى گذشته عرضه گاز ترکمنستان به ارمنستان گاهگاهى به علل ناآرامى در قفقاز، حوادث خط لوله، و اختلافات مالى بین دو کشور قطع شده است. گاز طبیعى منبع مهمى در تراز انرژى این کشور محسوب مى شود و پیش بینى مى شود مصرف آن در آینده همچنان افزایش یابد، به نظر مى رسد تأمین انواع انرژى به صورت مطمئن (شامل گاز طبیعی، نفت کوره، LPG، و انرژى هسته ای) یکى از مهمترین دغدغه هاى دولت ارمنستان را تشکیل مى دهد. در خصوص مسیرهاى واردات سوخت (خطوط انتقال نفت و گاز) دولت ارمنستان نه تنها مسیرهاى شمالى بلکه خطوط لوله گاز جنوبى را نیز مورد ملاحظه قرار داده است. آنها تنوع بخشى به مسیرهاى انتقال انرژى به این کشور را بسیار مهم تلقى مى نمایند و خط لوله ایران ـ ارمنستان نیز در همن راستا مورد عنایت مقامات انرژى این کشور قرار گرفته است. بعلاوه ، با توجه به طولانى بودن مسیر انتقال گاز ترکمنستان به ارمنستان که هم اکنون مورد استفاده قرار مى گیرد، مى توان دریافت که خط لوله ایران ـ ارمنستان از چه اهمیت ویژه اى برخوردار است.
از سوى دیگر ایران نیز از سالها قبل ارمنستان را مسیر مناسبى جهت انتقال گاز خود به اروپا ارزیابى کرده است. بازار بزرگ مصرف گاز در اروپا یک بازار مناسب براى صادرات گاز ایران محسوب مى شود که با رقابت چندانى نیز از سوى سایر عرضه کنندگان گاز طبیعى مواجه نیست. از این روست که در پروژه اینوگیت، یعنى پروژه اتحادیه اروپا جهت احداث مسیرهاى جدید نفت و گاز به اروپا، ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است. از نظر ایران، ارمنستان نه تنها یک هدف مستقیم براى صادرات گاز طبیعى است بلکه بخشى از مسیر ترانزینت گاز ایران به اتحادیه اروپا محسوب مى شود. بعلاوه، ایران علاقمند است علاوه بر ارمنستان، به کشور گرجستان نیز گاز صادر نماید. چنانچه در آینده گرجستان علاقه مند باشد گاز ایران را خریدارى نماید و یا بعنوان مسیر ترانزیت گاز ایران مورد استفاده قرار گیرد، خط لوله گاز ایران ـ ارمنستان را به گرجستان نیز مى توان امتداد داد.
طول خط لوله ایران ـ ترکمنستان ۱۴۱ کیلومتر است که ۱۰۰ کیلومتر آن در داخل خاک ایران و ۴۱ کیلومتر دیگر در خاک ارمنستان کشیده مى شود. هزینه احداث خط لوله در مناطق کوهستانى ارمنستان ۲/۷۸ میلیون دلار و هزینه کل احداث آن ۱۲۰ میلیون دلار پیش بینى شده است. خط لوله در داخل خاک ایران از نزدیکى شهر تبریز آغاز مى شود و به نقطه اى در مرز دو کشور منتهى مى شود. در داخل ارمنستان خط لوله از یک نقطه مرزى نزدیک شهر مگرى آغاز مى شود و در آرارات به شبکه گاز طبیعى ارمنستان مى پیوندد. ارمنستان در فاز اول عملیات خود خط لوله اى را که شهرهاى جنوبى مگرى و کاجاران را به یکدیگر متصل مى نماید احداث خواهد کرد.احتمالاً یک کنسوسیوم بین المللى متشکل از گاز پروم ، شرکت گاز فرانسه ، شرکت ملى گاز ایران ، و وزارت انرژى ارمنستان براى احداث این خط لوله ایجاد خواهد شد.انتظار مى رود پس ازاتمام فاز اول خط لوله بتوان روزانه ۵/۱ میلیون متر مکعب گاز طبیعى به ارمنستان صادر کرد و در صورت تکمیل هر سه فاز ظرفیت آن روزانه ۵/۵ میلیون مترمکعب و سالانه حدود یک میلیارد مترمکعب خواهد بود.
اگفتنی است اتحادیه اروپا از جهت دیگرى نیز براى این خط لوله اهمیت قائل است. آنها امیدوارند با صادرات گاز طبیعى ایران به ارمنستان این کشور بتواند نیروگاه هسته اى متزامور را تعطیل نماید.از سوى دیگر روسیه نیز از احداث این خط لوله حمایت مى کند. برخى علت حمایت روسیه را نگرانى این کشور از انباشت بدهیهاى ارمنستان به آن کشور مى دانند. به علاوه، در صورت تعطیل شدن متزامور روسیه مجبور خواهد بود گاز بیشترى به ارمنستان عرضه کند، مگر آن که بخشى از تأمین گاز مورد نیاز ارمنستان بر عهده ایران گذارده شود. بنابراین با ید گفتاحداث خط لوله ایران ـ ارمنستان یک ضرورت و الزام منطقى در منطقه به شمار مى رود. این خط لوله نه تنها منافع مستقیم ایران و ارمنستان را تأمین مى نماید بلکه مى تواند بعنوان مسیر انتقال گاز ایران و ترکمنستان به اروپا نیز مورد استفاده قرار گیرد.