بررسی موقعیت احزاب جمهوریخواه خلق ، دموکراتیک چپ و اتحاد بزرگ :

• حزب جمهوریخواه خلق :

ترکیه اگر چه بعنوان یک کشور تکثر گرا با انواعی از احزاب شناخته می شود ، منتها تعداد احزاب مطرح این کشور شاید از ده حزب تجاوز نکند . بویژه اینکه قراردادن حد نصاب ده درصدی مانع حضور بسیاری از احزاب در پارلمان می شود . در این دوره از انتخابات ترکیه یکی از احزاب مطرح حزب جمهوریخواه خلق است . حزب جمهوریخواه خلق ( حزب خلق ) قدیمی ترین حزب ترکیه است که بهنگام تاسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ توسط آتاترک بنیانگذار جمهوری ترکیه بنیان گذاشته شد ۰ این حزب برغم الگو گرفتن از غرب و تاکید بر جمهوری خواهی ، ناسیونالیسم .حمایت از مردم و ارتش ، لائیسم و اصلاح طلبی (کمالیسم ) با پیروی از اندیشه های سوسیالیستی خصوصا“ در زمینه های اقتصادی ، گرایشات چپ گرایانه از خو.د نشان داد و در طول مدت ۲۳ سال بدون اینکه رقیبی داشته باشد، اداره کشور را در دست داشت ۰ در دو سال اول تاسیس حزب جمهوریخواه خلق نیز تحت تاثیر اختلافات درونی ، دو حزب ترقی خواه جمهوری و حزب جمهوری آزاد از آن جدا شدند .تا اینکه پس از دهم نوامبر سال ۱۹۳۸ با در گذشت آتاترک و انتخاب عصمت اینونو به عنوان دومین رییس جمهور ترکیه توسط مجلس ملی کبیر ترکیه و نیز بعنوان رهبر حزب جمهوریخواه خلق و در پی تشدید اختلافات داخلی ، تعدادی از اعضاء مخالف سیاستهای تندرویانه آتاترک از این جدا شده و در ژانویه ۱۹۴۶ در دوره دوم ریاست جمهور ی عصمت اینونو که ترکیه وارد سیستم چند حزبی شد ،حزب دموکرات را بعنوان اولین حزب مخالف در ترکیه بنیانگذاری کردند ۰ این حزب بعنوان حزب راستگرا و جناح راست شناخته می شد ۰
حتی کودتای ۱۹۶۰ نظامیان نیز نتوانست کمکی چندان به موقعیت حزب جمهوریخواه خلق بکند .تا اینکه در سال ۱۹۷۲ در کنگره سراسری حزب جمهوریخواه خلق بلنت اجویت توانست عصمت اینونو را شکست داده و برهبری حزب جمهوریخواه خلق برگزیده شود ۰ اجویت یکسال بعد در مقام نخست وزیری یک دولت ائتلافی تشکیل داد۰ پس از این تاریخ تا ۱۹۹۲ را میتوان دوران رکود فعالیت حزب جمهوریخواه خلق عنوان کرد در این سال دنیز بایکال مدعی رهبری حزب جمهوریخواه خلق شد و بنوعی دوران جدیدی در حیات سیاسی این حزب آغاز شد ۰بایکال اولین بار در سال ۱۹۷۳ در انتخابات عمومی از حزب جمهوریخواه خلق بعنوان نماینده آنتالیا به پارلمان راه یافت ۰
با رهبری بایکال حزب جمهوریخواه خلق در انتخابات پالمانی ۱۹۹۵ ۴۹ کرسی پارلمان را نصیب خود کرد ۰ ولی بایکال نتوانست موقعیت خود را تثبیت سازد۰ بطوریکه ۱۸ آوریل ۱۹۹۹ در انتخابات پارلمانی ترکیه حزب جمهوریخواه خلق با یک افتضاح و رسوایی مواجه شده و نتوانست وارد پارلمان شود ۰ بدین ترتیب برای اولین بار در طول تاریخ جمهوری ترکیه حزبی که مدعی ادامه را آتاترک بود حتی نتواست وارد پارلمان شود ۰ در پی این شکست افتضاح آمیز دنیز بایکال استعفاء داد و رهبری به آلتان اویمن منتقل شد. اما با بروز بر اختلافات درونی با ر دیگر در سال ۲۰۰۰ دنیز بایکال با اکثریت آراء بار دیگر برهبری حزب جمهوریخواه خلق بر گزیده شد ۰
بنظر می رسد اعضاء حزب جمهوریخواه خلق با انتخاب بایکال می کوشند تحرک بیشتری به فعالیت های حزب بدهند و شکست پیشین خود را در انتخابات زود رس ۱۲ آبانماه آینده جبران کنند؛ بویژه اینکه محافل تندرو لائیک روی این حزب ادامه دهنده راه آتاترک حساب ویژه ای باز کرده اند . از جمله ترفندهای انتخاباتی حزب جمهوریخواه خلق تلاش برای جلب آراء کردها و نیز اسلامگراها است . چندی پیش بایکال از روسای شعبه های حزبی خواست که شخصیت های دینی نظیر مولوی و حاجی بکتاش را الگوی خود قرار دهند که خود این موضوع نشان می دهد که حزب جمهوریواه خلق می کوشد با طرح مسایل مذهبی آراء مردم را جلب کند . حزب جمهوریخواه خلق نیز مانند مام میهن و دموکراتیک چپ مورد وثوق محافل لائیک و کشورهای غربی است . منتها چون این حزب در سه سال اخیر در درون حاکمیت ورشکسته نبوده است ، موقعیت بهتری در اذهان عمومی دارد و انتقادات تند بایکال تا حدودی این روند را تقویت کرده است . از اینرو نیز چند ماه پیش کمال درویش وزیر امور اقتصادی مستعفی دولت بلنت اجویت نخست وزیر ترکیه ، پس از استعفاء به حزب جمهوریخواه خلق پیوسته و از پیوستن به حزب تازه تاسیس ترکیه نوین برهبری اسماعیل جم خودداری کرد . در هرحال بنظر می رسد با حمایت های شدید مالی که از سوی محافل پشت پرده می شود ، در انتخابات زودهنگام ۱۲ آبانماه حزب جمهوریخواه خلق وارد پارلمان خواهد شد . برخی کارشناسان احتمال مشارکت بایکال با حزب عدالت و توسعه را در شرایطی بعید نمی دانند . اگرچه هدف عمده لائیک ها ائتلاف احزابی نظیر جمهوریخواه خلق ، ترکیه نوین ، مام میهن ، حزب جوان ترکیه و حتی راه راست جهت انتخاب فردی چون درویش یا جم و یا اوزکان بعنوان نخست وزیر و منزوی کردن احزاب اسلامگرا از جمله عدالت و توئسعه و سعادت و نیز حزب هوادار کردها یعنی دموکراسی خلق است .

• حزب دموکراتیک چپ :

حزب دموکراتک چپ بدترین موقعیت را درانتخابات عمومی ۱۲ آبانماه دارد . چراکه مردم ترکیه تمامی بحرانهای سه سال اخیر سیاسی و اقتصادی ترکیه نیز ناشی از فعالیت های این حزب می دانند . در واقع این حزب حتی نتوانست انسجام خود را حفظ کند و در عرض یک هفته با استعفای نیمی از اعضایش از حزب اول پارلمان به حزب سوم – چهارم پارلمان تبدیل شد که نتیجه قطعیت یافتن برگزاری انتخابات زودهنگتم بود . گفتنی است حزب دموکراتیک چپ در چهاردهم نوامبر ماه ۱۹۸۵ یعنی پنج سال پس از کودتای ۱۹۸۰ نظامیان ترکیه که برهبری ژنرال کنعان اورن صورت گرفت ، توسط رخشان اجویت همسر بلنت اجویت تاسیس شد ۰ تا اینکه در سال ۱۹۸۷ با پایان دوران ممنوعیت فعالیت سیاسی بلنت اجویت ، وی رهبری حزب دموکراتیک چپ را بعهده گرفت۰ وی اکنون نیز رهبر این حزب است . حزب دموکراتیک چپ طرفدار ازدیاد سرمایه گذاری و خصوصی سازی دولتی است ۰ حزب دموکراتیک چپ پس از دوبار ناکامی در انتخابات پارلمانی و محلی ، توانست در انتخابات پارلمانی زودرس ۲۰ اکتبر ۱۹۹۱ با کسب سه کرسی وارد پارلمان شود. از این تاریخ به بعد پیشرفت دموکراتیک چپ بنوعی شروع می شود ، بطوریکه این حزب در انتخابات پارلمانی ۱۹۹۵ توانست ۷۶ کرسی پارلمانی را بدست آورد . حزب دموکراتیک چپ پس از سقوط دولت اربکان با کودتای سفید نظامیان ، هر چه بیشتر مورد توجه محافل لاییک قرار گرفت در انتخابات پارلمانی آوریل ۱۹۹۹ ، حزب دموکراتیک چپ با کسب مجموع ۲/۲۲ دصد آراء بعنوان حزب اول و پیروز وارد پارلمان ترکیه شده و ۱۳۶ کرسی را نصیب خود ساخت با این پیروزی نخست وزیری بلنت اجویت تثبیت شد ۰ وی با حزب مام میهن که اینک با درگذشت اوزال ، مسعود ییلماز رهبری آن را بعهد داشت و همچنین با حزب حرکت ملی برهبر ی دولت باغچه لی که برای اولین بار بعنوان حزب دوم وارد پارلمان شده بود ، دولت ائتلافی تشکیل داد۰ دولت ائتلافی اجویت پنجاه و هفتمین دولت جمهوری ترکیه محسوب می شود که از آغاز فعالیت خود با بحرانهای عدیده ای از جمله بحران اقتصادی – مالی مواجه شد که اکنون نیز تحت تاثیر این بحرانها حزب دموکراتیک چپ در ضعیف موقعیت خود پس از تاسیس اش قرار دارد . بغرنج شدن وضعیت اقتصادی ترکیه و گسترش فسادهای اداری ، مالی و اجتماعی ترکیه در دوران زمامداری اجویت و تبعیت بیش از حد اجویت از نظامیان این کشورء هر چه بیشتر بر موقعیت حزب دموکراتیک چپ ضربه زده است .احزاب مخالف از دولت اجویت بعنوان دولت بحران و از خود وی بعنوان بازرگان بحران نام می برند . برخی از کارشناسان تردید جدی در کسب حد نصاب ده درصدی و ورود این حزب به پارلمان دارد . اما بر روی این موضوع که تاریخ حیات سیاسی اجویت به پایان رسیده است ، اتفاق نظر دارند . اجویت رهبر حزب دموکراتیک چپ با توجه به کهولت سن و بیماری یر یا زود مجبور خواهد شد که رهبری حزب را به کس دیگری بسپارد.

• حزب اتحاد بزرگ :

از جمله احزاب خوشنام ترکیه در مقطع کنونی حزب اتحاد بزرگ است که از تاسیس آن بیش از هفت سال نمی گذرد . حزب اتحاد بزرگ در ۲۹ ژانویه ۱۹۹۳ توسط محسن یازیجی اوغلو تاسیس شد ۰ این حزب تاکنون در انتخابات عمومی ۱۹۹۵ و آوریل ۱۹۹۹ شرکت کرده است۰ ولی در هیچ یک از ایـــن انتخابات موفق به کسی ۱۰% لازم آراء برای ورود به پارلمان نشده است ۰این موضوع از دلایل متفاوتی از جمله تبلیغات منفی محافل لاییک ، عدم انسجام درونی و عدم تبلیغات لازم ازسوی حزب اتحاد بزرگ ناشی می شود . حزب اتحاد بزرگ دارای گرایش به هواداری از اسلامگرایان است ۰ این حزب در حال حاضر یکی از احزاب حامی لغو ممنوعیت حجاب است .
این موضوع بهمراه انتقادات تند یازیجی اوغلو از احزاب دولت ائتلافی ترکیه ( دموکراتیک چپ ، مام میهن و حرکت ملی) تا حدودی موقعیت این حزب را نسبت به گذشته تبثیت کرده است . وی بارها تاکید کرده است اجویت با گسستن پیوند دولت و ملت بعد از روند ۲۸ فوریه (پروژه انحلال حزب اسلامگرای رفاه در سال ۱۹۹۸ ) به روی کار آمده است و دولتی که حمایت مردمی را نداشته باشد ، نمی تواند دولت باشد . بنظر می رسد در انتخابات ۱۲ آبان حزب اتحاد بزرگ خواهد توانست چندین نماینده در چارچوب انفرادی به پارلمان بفرستد ، اما با تضییقاتی که از سوی محافل پشت پرده می شود ، بعید است که حد نصاب ده درصدی را بدست آورد . استراتژی حزب اتحاد بزرگ در انتخابات آینده ائتلافها با سایر احزاب است ۰ در همین را ستا محسن یازیجی اوغلو چندی پیش از کلیه ناسیونالیست ها ، دموکراتها ، محافظه کاران و تمامی کسانی که نامشان آلوده به سوء استفاده ها نشده است ، دعوت کرد تا در حزب اتحاد بزرگ گرد هم آیند ۰ کارشناسان سیاسی معتقدند در صورت احتمال حضور حزب اتحاد بزرگ در پارلمان ترکیه در کنار احزابی نظیر حزب اسلامگرای سعادت زمینه ائتلاف حزب عدالت و توسعه با این احزاب بسیار مساعد است .

ادامه دارد