ترکیه و دورنمای عضویت در اتحادیه اروپا

سوالات متعددی مطرح می شود: این که آیا فرجام این مذاکرات به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا منجر خواهد شد؟ این مذکرات چه مدت طول خواهد کشید؟ آیا احتمال دارد که مذاکرات به شکست خورد؟ احتمال اینکه ترکیه به جای عضویت در اتحادیه اروپا بعنوان شریک ممتاز اتحادیه اروپا بشود ، تا چه میزان است؟ عضویت احتمالی ترکیه در اتحادیه اروپا چه نتایجی بطور اعم برای منطقه و بطور اخص برای ایران خواهد داشت ؟ پاسخ به این سوالات در شرایطی که روند مذاکرات ترکیه با اتحادیه اروپا طولانی، پیچیده و مبهم بنظر می‌رسد، دشوار است. با وجود این تحقیق حاضر تلاش دارد با توجه به جدیدترین تحولات به پاسخ این سوالات و دورنمای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا بپردازد .

نگاهی به سابقه همکاری ترکیه با اتحادیه اروپا

و دوم اینکه عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا تا قبل از سال ۲۰۱۴ ممکن نخواهد بود . بدین ترتیب اتحادیه اروپا بنوعی با برگ هم آری و هم نه با ترکیه بازی جدیدی شروع کرده است. تورگوت اوزال رئیس جمهوری فقید ترکیه یک دهه پیش بر این نکته تاکید کرده است که ترکیه بر ای عضویت در اتحادیه اروپا راه درازی پیش رو دارد، روند کنونی تحولات بخوبی این موضوع را نشان می دهد. واقعیت این است که چنانچه اردوغان نخست وزیر ترکیه نیز گفته است ، این کشور را در طی سال‌های اخیر با ده‌ها مورد اصلاح در قوانین مختلف به نوعی به انقلاب آرام دست زده است. به طوری که حتی برخی از محافل ارتش ترکیه خود را آمده کرده‌اند که اگر ترکیه به عضویت اتحادیه اروپا در نیاید، اقداماتی علیه دولت اردوغان انجام دهند. عدول از مواضع سنتی در خصوص قبرس ، کاهش نسبی نقش ارتش در امور سیاسی به ویژه تغییرات در شورای عالی امنیت ملی ، توجه به حقوق اقلیت‌ها از جمله کردها تنها بخشی از اقداماتی است که حزب حاکم عدالت و توسعه باگذشت حدود هشت دهه از تاسیس جمهوری ترکیه و برغم ناملایمات فراوان انجام داده است. با وجود این گزارش کمیسیون اروپا نشان داد که اتحادیه اروپا هنوز راضی نیست که ترکیه تا یک دهه آینده عضو این اتحادیه بشود. حتی چنانچه پرودی گفته است در بودجه سال ۲۰۰۳ تا سال ۲۰۱۴ اتحادیه اروپا اساساً نامی از هزینه های مالی عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به میان نیامده است .

اقدامات ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا

موانع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا

در این راستا کیپروس خرسوستومیادیس سخنگوی دولت قبرس (بخش جنوبی و یونانی‌نشین ) از متن جوابیه‌ای که اتحادیه اروپا در جواب نامه ترکیه تهیه کرده ابراز رضایت کرد. وی موظف کردن ترکیه مبنی بر قبول رسمیت تمام ۲۵کشور عضو اتحادیه اروپا را یک موفقیت بسیار مهم برای قبرس (بخش جنوبی و یونانی‌نشین ) عنوان کرد.ترکیه پس از امضای پروتکل توسعه همکاریهای خود با ۱۰ کشور جدید عضو اتحادیه اروپا و ازجمله قبرس (بخش جنوبی و یونانی‌نشین ) طی نامه‌ای به اتحادیه اروپا اعلام کرد که امضای این پروتکل، به معنای به رسمیت شناختن بخش جنوبی قبرس نیست.این نامه ترکیه باعث خشم دولتمردان قبرس و یونان شد و از آن پس، نیکوزیا و آتن تمام تلاش های خود را در چارچوب ارگانهای اتحادیه اروپا به‌کار گرفتند تا این اتحادیه جوابیه مناسبی را به ترکیه دهد و این کشور را وادار نماید که آنکارا، قبرس (بخش جنوبی) را همچون دیگرکشورهای عضو اتحادیه اروپا را به‌رسمیت بشناسد. در جوابیه اتحادیه اروپا از ترکیه خواسته شده است که ترکیه تمام ۲۵ کشور عضو اتحادیه اروپا را به رسمیت بشناسد. این متن آنکارا را موظف کرده‌است که بنادر خود را به روی کشتی‌ها و فرودگاه‌های بین‌المللی را برای پرواز هواپیماهای قبرس باز کند.در این میان وزارت امور خارجه ترکیه متن جوابیه اتحادیه اروپا به نامه ترکیه در مورد قبرس را “اقدامی یک جانبه علیه ترکیه کیه” ارزیابی کرد. “نامیک تان” سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در یک اطلاعیه کتبی جوابیه اتحادیه اروپا را که در آن شناسایی بخش یونانی‌نشین قبرس به ترکیه تکلیف شده است، اقدامی با اهداف سیاسی و تاسف آور خواند. سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه نوشت: “ترکیه خواهان حل مساله قبرس طبق نظر سازمان ملل متحد است و متن جوابیه اتحادیه اروپا حاوی موارد مغایر با مناسبات چهل ساله ترکیه با آن اتحادیه و نقطه نظراتی علیه ترکیه است.”

واقعیت این است که برغم تحرکات ترکیه ، اتحادیه اروپا فشارهای خود را برای برسمیت شناختن قبرس یونانی نشین از سوی ترکیه افزایش داده است . در این راستا نیز . اولی رن کمیسر اروپا در امر گسترش اتحادیه اروپا اعلام کرده است که ترکیه باید هر چه سریعتر قبرس را به رسمیت بشناسد. پیش از آن مقامات انگلیس و فرانسه نیز به رسمیت شناختن قبرس را بعنوان کشوری مستقل ، از شروط اساسی عضویت ترکیه کیه در اتحادیه اروپایی اعلام کردند .این درحالیست که ترکیه اعلام کرد ، هرگز قبرس را به رسمیت خواهد شناخت . بدین ترتیب بنظر می رسد در صورت ادامه این روند مذاکرات ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا در فضای اختلاف برانگیزی آغاز خواهد شد . واقعیت این است که تاکید اتحادیه اروپا بر لزوم برسمیت شناختن بخش یونانی نشین قبرس از سوی ترکیه مغایر با تعهدات و وعده های قبلی این اتحادیه است .اتحادیه اروپا پیش از این اعلام کرده بود که شرط جدیدی را برای ترکیه اعلام نخواهد کرد و تنها خواهان رعایت منشور کپنهاگ از سوی ترکیه است . این در شرایطی اکنون کشورهای اروپایی تلاش دارند با طرح مساله قبرس ، عملاً روند مذاکرات ترکیه با اتحادیه اروپا را از طی روند عادی دور سازند . در واقع از نظر اروپایی‌ها ترکیه یا مجبور به پذیرش خواست اروپایی در مورد شناسایی رسمی بخش یونانی نشین قبرس خواهد شد که نوعی پیروزی برای اروپا است و یا اینکه با این درخواست مخالفت خواهد کرد و این نیز باز به اروپا این امکان را خواهد داد که متناسب با اهداف خود روند مذکرات را هر چه بیشتر طولانی کرده و امتیازات جدیدی از ترکیه بگیرد . در این میان ترکیه تاکید دارد که قبل از حل کامل مساله قبرس در چارچوب طرح “کوفی عنان” دبیر کل سازمان ملل، شناسایی بخش یونانی‌نشین قبرس ممکن نخواهد بود. از نظر آنکارا بخش یونانی‌نشین قبرس نماینده ترک تبارهای قبرس نیست .از نظر محافل سیاسی آنکارا شناسایی بخش یونانی نشین قبرس توسط آنکارا می تواند عملاً باعث دشوار شدن روند مذاکرات وحدت قبرس بشود. از سوی دیگر این نگرانی وجود دارد که در صورت اجابت درخواست اتحادیه اروپا در خصوص قبرس بدعت جدید ایجاد شده و اتحادیه اروپا در طول مذاکرات شروط جدیدی را مطرح کند . بعنوان نمونه برخی از کشورهای اروپایی روی شناسایی مساله باصطلاح کشتار ۱۹۱۵ ارامنه بعنوان یک پیش شرط برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا کار می کنند. در چنین شرایطی باید گفت قبرس همچنان یک مانع جدی در مسیر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا می باشد.

در میان کشورهای اروپایی، فرانسه و آلمان بیشترین مخالفان را درون خود جا داده اند .

نتایج این نظر سنجی ها در کشورهای متفاوت به شرح زیر است: