پارلمان قزاقستان موافقتنامه ساخت خط لوله گاز ساحل دریای خزر را تصویب کرد. بدین ترتیب یک گام دیگر برای آغاز اجرای این خط لوله برداشته شد . موافقنامه ساخت این خط لوله در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۷ میان جمهوری قزاقستان ، ترکمنستان و روسیه امضاء شد و در سال ۲۰۰۸ نیز ازبکستان به آن پیوست. این خط لوله قرار است سالانه حدود چهل میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان،ازبکستان و قزاقستان به روسیه و بازارهای اروپایی منتقل کند. پیش از این دومای روسیه موافقنتامه احداث این خط لوله را امضاء کرده است و قربان قلی بردی محمداف رئیس جمهوری ترکمنستان نیز در سفر ۲۳ آوریل خود به روسیه بر اجرای این طرح تاکید کرد. در حال حاضر نیز دو سوم گاز صادراتی ترکمنستان از طریق روسیه به بازارهای جهانی منتقل می شود و با احداث این خط لوله جایگاه روسیه در انتقال گاز آسیای مرکزی و حوزه خزر به بازارها اروپایی تقویت خواهد شد.در واقع این طرح بخشی از تلاش مسکو برای افزایش دادن وابستگی اروپا به روسیه جهت تامین گاز خود است. همین موضوع نیزموجب ناخرسندی و نگرانی کشورهای اروپایی شده و آنها طرحهایی را برای کاهش وابستگی به گازروسیه دردستورکار قرار دادند که مهمترین آنها طرح نابوکو است. کشورهای غربی تلاش دارند در چارچوب طرح نابوکو که حدود سه هزارو سیصد کیلومتر طول و ده میلیارد دلار هزینه خواهد داشت، گاز ترکمنستان و قزاقستان،ازبکستان و جمهوری آذربایجان ازمسیر گرجستان و ترکیه به بازارهای اروپایی منتقل شود. از اینرو هر قدمی در جهت اجرایی شدن خط لوله گاز ساحل خزر تهدیدی علیه طرح نابوکو محسوب می شود. آنچه که ابعاد این تهدید را واقعی تر می کند، شکست نشست اخیر کشورهای ذینفع و حامی نابوکو در پراگ است. بطوریکه ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان از امضای بیانیه پایانی این نشست خودداری کردند. محافل غربی معتقدند که فشارهای روسیه برای اجرای طرح خط لوله گاز ساحل خزر عامل خودداری این سه کشور از امضای بیانیه پایانی نشست پراگ بوده است . اگرچه با توجه به تلاش روسیه برای ایفای نقش انحصاری در انتقال گاز منطقه این موضوع بعید نیست، اما واقعیت این است که عوامل دیگری نظیر مشخص نبودن رژیم حقوقی دریای خزر و در نتیجه غیر قانونی بودن احداث خط لوله از بستر این پهنه آبی و نگرانی از تبعات زیست محیطی آن بهمراه عبور خط لوله نابوکو از گرجستان که در سالهای اخیربی ثبات بوده است ،از جمله دلایل عدم تمایل جدی عشق آباد، آستانه و تاشکند به مشارکت در طرح نابوکو است. این در شرایطی است که جمهوری آذرباجان نیز به تنهایی گاز کافی برای پر کردن این خط لوله ندارد. در این میان حادثه انفجار ماه گذشته در خط لوله گاز ترکمنستان به روسیه و تاکید عشق آباد بر مقصر بودن مسکو نشان داد که برغم امضای موافقتنامه احداث خط لوله گاز ساحل خزر ، فضای بی اعتمادی بین کشورهای ذینفع در این طرح وجود ندارد . چه اینکه این نظر وجود دارد که روسیه به دنبال گاز ارزان بوده و درمواقعی از سال که قادر به تامین تقاضای گاز اروپاست تمایلی به ترانزیت گاز کشورهای منطقه ندارد.
درهرحال باید گفت مباحث مربوط به خط لوله گاز ساحل خزر و خط لوله نابوکو بخوبی نشاندهنده رقابت گسترده میان قدرتهای بزرگ در زمینه انرژی در حوزه خزر است. این در شرایطی است که الزامات رفاه و صلح و ثبات درمنطقه ایجاب می کند که انرژی به عنوان عامل همکاری و همگرایی مورد استفاده قرار گیرد و مسیرهای انتقال انرژی نیز بر اساس اصول اقتصادی و نه اغراض سیاسی تعیین شوند.
دیدگاه خود را بنویسید