جریان‌های کردی در ترکیه

به رغم اینکه کردها بخش قابل توجهی از جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند ، اما جریانهای کردی رسمی و قانونی در این کشور ، بسیار کم هستند و در عین حال اطلاعات کمی نیز از آنها در دسترس است . چرا که برای دهه های متمادی جمهوری ترکیه ، موجودیت کردهای این کشور را برسمیت نشناخته است، در نتیجه اجازه فعالیت به آنها را نیز نداده است .

مردم ترکیه عموماً سفید پوست بوده و از اقوام ترک(۷۳% )، کرد(۲۴% )، عرب(۲/۱% ) تشکیل شده است و باقی اکثراً یونانی، ارمنی و یهودی می باشند. اکثر کردها در شرق و جنوب شرق ترکیه ساکن هستند. اما در شهرهای بزرگ و از جمله شهر استانبول نیز تعداد قابل توجهی که در برخی آمارها حتی یک میلیون نفر ذکر می شود، زندگی می کنند. جمعیت کردهای ساکن ترکیه میان ۴/۱۴تا ۳/۱۵ میلیون نفر برآورد می‎گردد. البته برخی از منابع رقم ۱۲ میلیون نفر را نیز ذکرکرده اند. در واقع کردها در ده استان از ۸۴ استان ترکیه، واقع در شرق و جنوب شرق کشور، دارای اکثریت هستند. شهرهای وان، دیاربکر، ارض روم، بیتلیس و… در زمره مناطق کردنشین قرار دارند.

در بیشتر نشریات آماری و مکاتبات رسمی دولت ترکیه، نام «کرد» بچشم نمی خورد و از آنان به نام «ترکهای کوهستانی» نام برده می شود.(۱)

کردها عمدتاً به ترتیب در چهار کشور ترکیه، ایران، عراق و سوریه زندگی می کنند و جمعیت آنها را حداکثر ۳۰ میلیون نفر تخمین می زنند که اکثریت آنها در ترکیه ساکن هستند. تعداد معدودی نیز در روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان زندگی می کنند. کردها خود را از اعقاب مادهای باستان می دانند که به علت فروپاشی امپراطوریها و جنگهای حدود ۲ هزار سال پیش به مناطق کوهستانی کشورهای یاد شده مهاجرت کردند.

در ترکیه بر اساس قرارداد سال ۱۹۲۳ لوزان اقلیت ها بر اساس مذهب تقسیم بندی شده است و در نتیجه کردها که مسلمان هستند ، بر اساس این قرار داد اقلیت محسوب نمی شوند . همین موضوع باعث شده است که دولت های ترکیه نگذارند احزاب در چارچوب کرد بودن تشکیل شود . بطوریکه آن دسته از احزاب که کردگرا شناخته می شود و حالت قانونی دارند ، بیشتر در اساسنامه شان با اهداف ملی اعلام موجودیت کرده اند . در یک نگاه کلی می توان احزاب کرد موجود در تر کیه را به سه گروه احزاب رادیکال و مخالف دولت ، اصلاح طلب و قانونی و موافق و همسو با دولت تقسیم بندی کرد . هر کدام از این احزاب برای خود خاستگاه ، دغدغه ، توانمندیها ، اهداف اصلی و استراتژی فعالیت دارند که شرح آنها در پی می آید :

بیشترین جریانهایی که در خصوص کردهای ترکیه وجود دارد ، جریانهای رادیکال هستند . احزاب رادیکال کرد در ترکیه هیچکدام فعالیت شان حالت قانونی ندارد و عمدتاً بصورت زیر زمینی علیه دولت ترکیه فعالیت می کنند. اغلب این احزاب در یک نقطه اشتراک نظر دارند و آن تشکیل کردستان مستقل و تجزیه ترکیه است . با وجود این خود احزاب رادیکال در استراتژیهای خود گاه تفاوت و تضاد جدی دارند. برخی احزاب رادیکال اساساً همدیگر را قبول ندارند .بعنوان نمونه حزب کارگران کردستان ترکیه با رد حزب آزادیبخش کردستان ترکیه (kuk )*، پنج نفر از سران آن را ترور کرد. قبول نکردن موجودیت کردها در ترکیه تا قبل از اظهارات شهریور ۱۳۸۴ رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه ، اعطاء نشدن آزادیهای فرهنگی و سیاسی به کردها ، تبعیض اقتصادی در مناطق کردنشین و عدم محرومیت زدایی از این مناطق ، برقراری حالت فوق العاده در اغلب مناطق کردنشین ، فشار بر فعالیت احزاب قانونی متمایل به مساله کردها و عدم تمایل نظامیان ترکیه به برخورد دیالوگی با مساله کردها بهمراه تحرکات برخی از کشورهای بزرگ برای استفاده از مساله کردها علیه ترکیه باعث شده است که گروههای مختلف رادیکال کرد تشکیل شوند که هدف خود را احقاق حقوق کردهای ترکیه عنوان کرده اند. مهمترین گروهها و احزاب رادیکال حزب کارگران کردستان ترکیه(پ. ک .ک)، حزب سوسیالیست کردستان ترکیه، حزب آزادی بخش خلق انقلابی، جنبش شمال کردستان (کردستان ترکیه) و سازمان حزب ا… ترکیه هستند .

پ.ک.ک* از پرسابقه ترین ، با نفوذترین و رادیکال ترین جریانهای کردی در ترکیه است که رهبری آن را عبدالله اوجالان بر عهده دارد. این حزب اگرچه در مرامنامه خود تاکید دارد که حل دموکراتیک مساله کردهای ترکیه امکان دارد، اما با اشاره بر انعطاف ناپذیری دولت ترکیه در برسمیت شناختن حقوق کردها، مبارزه مسلحانه را برگزیده و آشکارا هدف تجزیه ترکیه را در پیش گرفته است. پ. ک. ک از ایده تشکیل باصطلاح کردستان بزرگ حمایت می کند و در این راستا نیز با برخی از احزاب رادیکال کرد در عراق ، سوریه و ایران همکاری نزدیکی دارد .

عبدالله اوجالان که از او بعنوان بزرگترین مبارز کردهای ترکیه نام برده می شود ، دانشجوی فعال و بشدت کردگرا در آنکارا بود که از همان دوران دانشجویی به فعالیت سیاسی روی آورد و نهایتاً در سال ۱۹۷۴ با کمک عده ای از همفکران خود حزب کارگران کردستان ترکیه را تاسیس کرد . طرفداران اوجالان در ترکیه و اروپا وی را «آپو: عمو» می نامند.آپو با رهبری پ ک ک، ۱۵ سال جنگ مسلحانه تمام عیار با بزرگ ترین نیروی نظامی پیمان ناتو انجام داد که به کشته شدن بیش از ۳۰ هزار نفر از طرفین منجر شده است . سرانجام ارتش و نیروهای امنیتی ترکیه در سال ۱۹۹۹ تحرکات خود را برای دستگیری اوجالان افزایش دادند و نهایتاً با فشارهای ترکیه به سوریه ، اوجالان مجبور به خروج از سوریه شد و پس از چهار ماه متواری شدن در روسیه ، یونان ، نهایتاً با کمک و همکارى «سیا» با سازمان اطلاعات ترکیه (میت) در ۲۶ بهمن سال ۱۳۷۷ در یکی از خانه های کنیا دستگیر و چشم و دست بسته به آنکارا باز گردانده شد. اوجالان بهار ۱۳۷۸ در یک دادگاه دولتی ترکیه به اتهام قتل، خیانت به وطن و تجزیه کشور محاکمه و به مجازات اعدام محکوم شد. البته این مجازات بعدها با لغو مجازات اعدام، به حبس ابد تبدیل شد. عبدالله اوجالان هم اکنون در زندان جزیره ایمرالی واقع در دریای مرمره زندانی است. وی دارای کتابی بنام «از دولت کاهنی سومر به سوی تمدن دموکراتیک» است .(۲)

پ ک ک از با سابقه ترین گروههای رادیکال در ترکیه محسوب می شود. در سال ۱۹۷۴، عبدالله اوجالان،کسیره یلدرم، شاهین دونمز، حاکی کارااِره، جمیل بائیک و کمال پیر در محله توزلی چای آنکارا گرد هم آمدند. در این جلسه تصمیم بر این شد که هر یک از افراد شرکت‌کننده به یکی از مناطق دیاربکر، قاضی آنتب و اورفا رفته و زمینه را برای ایجاد یک گروه کرد فراهم سازند. این سازماندهی در تاریخ ۲۷ نوامبرسال ۱۹۷۸ طی جلسه ای در روستای شهرستان لیجه از توابع استان دیاربکر نام حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) به خود گرفت.

دستگیری شاهین دونمز از اعضاء مؤسس در سال ۱۹۷۹ اولین ضربه وارده به «پ.ک.ک» بود. بدنبال تعقیب فعالیتهای گروه از سوی نیروهای امنیتی‏، اعضاء گروه که نام آنها در لیست قرار داشت از طریق سوریه به لبنان رفته و در دره بقاع مستقر شدند. کمپ حلوه در فاصله ۲ کیلومتری مرز سوریه که قبلاٌ فلسطینیها در آنجا مستقر بودند، به «پ.ک.ک» اختصاص داده شد. عبدالله اوجالان رهبر حزب ، دمشق، پایتخت سوریه را به عنوان قرارگاه برای خود انتخاب کرد. عملیات نظامی۱۲ سپتامبرسال۱۹۸۰ ارتش ترکیه فرصتی برای دستگیری اعضاء گروه که به خارج از کشور فرار نکرده بودند بوجود آورد. در این دوره «پ.ک.ک» تقریباٌ بطور کامل در داخل ترکیه از بین رفته بود. گروه «پ.ک.ک» که مرکز فرماندهی و آموزش خود را به خارج از ترکیه انتقال داده بود، اولین کنگره خود را در تاریخ ۱۵ تا ۲۶جولای سال ۱۹۸۱ در بیروت ترتیب داد. با این جلسه، گروه استراتژی مبارزه چریکی را انتخاب کرد. «پ.ک.ک» دومین کنگره خود را در تاریخ ۲۰ تا ۲۵ آگوست سال ۱۹۸۲ در دمشق(پایتخت سوریه) برگزار کرد. در کنگره تصمیم بر تاسیس یک دولت مستقل کرد از طریق مبارزه مسلحانه و اعزام چریکهای گروه برای انجام عملیات در داخل ترکیه گرفته شد. در راستای همین تصمیم، گروههای چریکی موجود در لبنان تاکتیکهای چریکی را به عناصر «پ.ک.ک» آموزش دادند. بنابه اظهار سران گروه تشکیل کمیته‌های کوچک در روستاهای مورد اعتماد منطقه در آناتولی جنوب شرقی با هدف تصاحب آن مناطق بود و همچنین آشنایی چریکها به منطقه جزو برنامه‌های گروه بود. انجام شناسایی و عملیات در راستای اهداف نظامی مشخص شده کوچک، برنامه‌هایی شبیه حمایت مالی از جوانان بیکار روستایی وکسب طرفداران جدید از اهداف گروه بود. در راستای همین برنامه در سال ۱۹۸۳ دو گروه به رهبری «ماحسوم کرکماز»* وارد ترکیه شدند. ولی قبل از اینکه به اهداف مورد نظر دست یابند، مجبور شدند، به شمال عراق مراجعت نمایند. این ناکامی گروه را به سوی آرایشهای جدید سوق داد. بیگانه بودن چریکهای دانشگاهی با آداب و رسوم و فرهنگ مردم و عدم آشنایی چریکهای شهری با منطقه و همچنین عدم سازگاری با شرایط سخت طبیعی از عوامل این ناکامی عنوان گردید. علاوه بر این در این دوره حضور مردم کرد در این گروه انگشت شمار بود. لذا عدم شناخت مردم منطقه به گروه باعث می شد مردم از کمک به گروه خودداری نمایند. به همین دلیل تصمیم بر این شد که زهر چشمی از مردم منطقه گرفته شود و نفوذی که از طریق راههای معمول حاصل نشده بود، از طریق اعمال رعب و ترس صورت گیرد با این هدف شب ۱۵ آگوست سال ۱۹۸۴ قرارگاههای ژاندارمری در شهرستان‌های اروح و شمدنیلی از استان حکاری مورد حمله قرار گرفت. «پ.ک.ک» بدین ترتیب با عملیاتهای مسلحانه خود نظامیان، کارمندان، سالمندان و زنان و کودکان را مورد حمله و قتل عام قرار دادند.

تا سال ۲۰۰۱، سی هزار نفر توسط «پ.ک.ک» کشته شدند که در بین آنها زنان و کودکان نیز بودند. با اقدامات تروریستی، روستاها و مزارع به آتش کشیده شده، تجهیزات خدمات عمومی، کلانتریها، مدارس، پلها و مراکز درمانی تخریب شدند. در درگیریها حدود پنچ هزار نظامی کشته و ۱۱ هزار نفر دیگر زخمی گردیدند. در آن ایام سلاح و مهمات «پ.ک.ک» در حد امکانات ارتش یک کشور کوچک بود.

«پ.ک.ک» از تاریخ ۲۹ و ۳۰ اکتبر سال ۱۹۸۶ سومین کنگره خود را در کمپ ماحسوم کرکماز واقع در دره بقاع لبنان برگزار کرد. در این میان شاخه سیاسی گروه که در تاریخ ۲۱ مارس سال ۱۹۸۵ تاسیس شده بود و شاخه نظامی گروه که اولین عملیات خود را در ۱۵ آگوست سال ۱۹۸۴ انجام داده بود، ساختارهای اساسی و زیر بنایی خود را به اتمام رساندند. هدف این ساختار که متشکل از سه عنصر حزب، جبهه و ارتش بود، تا سال ۱۹۸۷ گسترش و نفوذ در بین مردم، جمع آوری طرفدار، آموزش و تامین منابع مادی آنها بود. بزرگترین منبع درآمد گروه در این دوره دلالی و تجارت مواد مخدر بود. حدود ۸۵% از تولیدات کشاورزی دره بقاع را خشخاش تشکیل می داد. پ.ک.ک که در کنار مواد مخدر، قاچاق آثار تاریخی را سازماندهی می کرد، با تجارتی که از مسیر ترکیه انجام می داد، سالانه حدود ۹۰۰ میلیون دلار درآمد داشت. علاوه بر این، طبق تصمیمی که در کنگره سوم گرفته شده بود، گروه شروع به دریافت باج از صاحبان کار و سرمایه داران کرد نمود. گروه پ.ک.ک ترکیه را ایالت بندی نموده و مسئولینی برای هر یک از ایالتها تعیین کرده بود.

پ .ک . ک بعد از سال ۱۹۸۷ مجدداً قتل عام‌های خود را که از سال ۱۹۸۴ شروع کرده بود، آغاز کرد که از این تاریخ به بعد با ترور و قتل عام، مردم منطقه را تحت فشار قرار دادند. پ.ک.ک اولین همایش داخلی خود را از تاریخ ۱۳ تا ۳۰ سپتامبر سال ۱۹۸۹ در کوه توروس شهرستان چاتاک در استان وان ترتیب داد. در کنار تصمیمات زیادی که در این کنگره اتخاذ گردید، در زمینه محاکمه و مجازات چریکهائی که از گروه فرار می کنند، نیز تصمیم گرفته شد.

با برگزاری چهارمین کنگره حزب از ۲۹ تا ۳۱ دسامبر سال ۱۹۹۰ در شمال عراق تصمیم بر اولویت دادن به فعالیتهای سیاسی و تبلیغاتی گرفته شد. در همین راستا در انتخابات سال ۱۹۹۱ مجلس ترکیه، اسامی زیادی که از سوی پ.ک.ک حمایت می شدند در انتخابات پیروز شده و به مجلس راه یافتند. از سوی دیگر با کشته شدن ۳۳ نظامی ترک در ۲۴ مارس سال۱۹۹۳ در جاده بینگول ـ الازیغ توسط «پ.ک.ک» معلوم شد که آتش بس اعلام شده از سوی گروه یک نوع تاکتیک بوده است. در سال ۱۹۹۴ نیز قتل عام زنان، بچه‌ها، سالمندان، غیرنظامیان، نظامیان و همچنین مین گذاری در جاده‌ها و بمب گذاری‌ها از سوی پ.ک.ک صورت گرفت.

پ.ک.ک پنجمین کنگره خود را از تاریخ ۷ تا ۲۷ ژانویه سال ۱۹۹۵ در منطقه هفتانین شمال عراق برگزار کرد. هدف اصلی گروه از این کنگره سرعت بخشیدن به فعالیتهای سیاسی گروه بود و در تاریخ ۱۲ می ۱۹۹۵ موفق به تشکیل جلسه با پارلمان کردستان عراق گردید. در این جلسه علاوه بر گروههای مختلف، نمایندگان حزب دسترنج خلق که بعد از لغو مصونیت سیاسی شان به خارج از کشور فرار کرده بودند، شرکت نمودند. پ.ک.ک در اواخر سال ۱۹۹۶ یک پروتکل اتحاد با گروههای مارکسیست و لنینیست خارجی امضاء کرد و تصمیم به همکاری با آنها گرفت. در سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ در راستای سیاست توسعه و گسترش حضور، فعالیتهای گروه در منطقه دریای سیاه افزایش یافت. گروه هم چنین با افزایش اقدامات خود در منطقه آنتالیا بخصوص علیه توریستها، درآمد ترکیه از صنعت توریسم را مورد هدف قرار داد. ادعا می شد که عاملین این اقدامات در یونان آموزش دیده‌اند.

توافق حزب دمکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی در واشینگتن در تاریخ ۱۷ سپتامبرسال ۱۹۹۸ نقطه تحولی در شمال عراق شد. «پ.ک.ک» که از طرف پارتی(حزب دمکرات کردستان) و یکیتی(اتحادیه میهنی کردستان) طرد شده بود، گرچه می‌خواست وارد اتحاد آنان شود، ولی موفق نشد. از سوی دیگر بخاطر موضع آشکار آمریکا در مخالفت با «پ.ک.ک»، ترکیه تصمیم به راندن «پ.ک.ک» از سوریه گرفت و این اقدام را تا آستانه جنگ تمام عیار پیش برد. موضع مصمم نیروهای مسلح ترکیه در این زمینه و سخنرانی «آتیلا آتش» فرمانده نیروی زمینی ارتش ترکیه در تاریخ ۵ اکتبر سال ۱۹۹۸ در جوار مرزهای ترکیه با سوریه تاثیر و نتیجه خود را نشان داد. بطوریکه عبدالله اوجالان رهبر گروه مجبور به ترک سوریه در تاریخ ۹ اکتبرسال ۱۹۹۸ شد. اوجالان که از سوریه به یونان فرار کرده بود، بدنبال عدم قبول درخواست پناهندگی وی از سوی یونان، به مسکو رفت. با وجود اینکه دومای روسیه با ماندن اوجالان در این کشور موافقت کرده بود، نخست وزیر این کشور با این تصمیم مخالفت نمود. اوجالان در تاریخ ۱۲ نوامبر با پاسپورت جعلی به نام عبدالله ساری کورت از مسکو به رم رفت. ولی از سوی پلیس ایتالیا دستگیر شد. حمایتهای آشکار حکومت وقت ایتالیا از اوجالان نیز نتیجه ای نداد و در تاریخ ۱۶ ژانویه سال۱۹۹۸ با پاسپورت قرمز جعلی بنام «لازاروس ماوروس» که از سوی قبرس یونانی نشین تهیه شده بود، ایتالیا را ترک کرد و مجدداً به مسکو و از آنجا به کشور کنیا فراری داده شد. در تاریخ ۱۶ فوریه سال ۱۹۹۸ طی یک عملیات ویژه در کنیا دستگیر و به ترکیه آورده شد.

برخلاف مجادله موفقیت آمیز چندین ساله علیه گروه در داخل ترکیه حمایت کشورهای مختلف اروپایی و کشورهای خاورمیانه از گروه پ.ک.ک اصلاً قطع نشد. ایتالیا، هلند، آلمان، انگلستان، بلژیک، اتریش، سوئیس، سوئد، نروژ، دانمارک، فنلاند، اسپانیا و بطور خلاصه تمام کشورهای اروپایی و ارمنستان محل مناسبی برای سازماندهی و فعالیت پ.ک.ک و گروههای جانبی آن شده بودند. گروه بدنبال ممنوعیت رسمی فعالیتهایش در سال ۱۹۹۳ در آلمان، با تشکیل ۳۳ انجمن تحت عناوین مختلف به فعالیتهایش ادامه داد. بخش یونانی نشین قبرس نیز پلی برای عبور گروه به منطقه خاورمیانه و اروپا بود.

بدنبال دستگیری عبدالله اوجالان رهبرگروه در تاریخ ۱۹ فوریه سال ۱۹۹۹ روند محاکمه وی آغاز شد. اوجالان طبق ادعانامه مورخ ۲۶ می سال ۱۹۹۹ که از طرف شعبه ۲ دادگاه امنیت دولتی ترکیه تهیه شده بود، تحت محاکمه قرار گرفت و طبق ماده ۱۲۵ قانون مجازات ترکیه محکوم به اعدام شد. در تاریخ ۲۲ نوامبر سال ۱۹۹۹ حکم اعدام به تایید شورای عالی قضایی ترکیه رسید. با فشار کشورهای اروپایی و لغو مجازات اعدام، حکم اوجالان به حبس ابد تغییر کرد. در سال ۲۰۰۵ دادگاه حقوق بشر اروپا با ناعادلانه خواندن روند محاکمه وی، خواهان تجدید دادرسی شد.

بدنبال دستگیری عبدالله اوجالان رهبر گروه، در تاریخ ۲۳ فوریه سال ۲۰۰۰ گروه با برگزاری کنگره هفتم خود در منطقه قندیل، اقدامات مسلحانه خود را متوقف و بطور کامل روند سیاسی شدن را آغاز نمود. عناصر گروه در کوههای منطقه مستقر شدند. گروه در چارچوب فعالیتهای سیاسی خواهان جای گرفتن زبان و هویت کردها در قانون اساسی، قبولی حق آموزش فرهنگی برای اکراد، حذف مجازات اعدام، اعلان عفو عمومی و دادن حق فعالیت سیاسی برای تمام عناصر «پ.ک.ک» از دولت ترکیه شد. اتحادیه اروپا پس از مدتها مقاومت بالاخره در مارس سال ۲۰۰۲، پ.ک.ک را در لیست گروههای تروریستی قرار داد. ولی گروه بنا به توصیه و سفارش بعضی از کشورهای غربی در ماههای ژانویه و فوریه سال ۲۰۰۲ با برگزاری کنگره هشتم خود، نام خود را از پ.ک.ک به کنگره آزادی و دموکراسی کردستان(کا.د.ک) تغییر داد. افزایش فشارهای ترکیه در زمینه ممنوعیت فعالیتهای «پ.ک.ک» و ممنوعیت فعالیت گروه از عوامل این تغییر نام بود. بدنبال تبدیل حکم اعدام عبدالله اوجالان رهبر گروه به حبس ابد ، حزب برای راحتی اوجالان و تقویت ریشه‌هایش گروه در داخل ترکیه پیشنهاد صلح نمود. برخلاف این نیروهای مسلح مستقر در شمال عراق منحل نگردید و به عنوان عنصر تهدید برای ترکیه که درموقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد نگه داشته شد.

بدنبال سرکار آمدن بشار اسد در سوریه و بهبود روابط دو کشور ترکیه و سوریه تحت تاثیر بحران اشغال عراق ، گروه بزرگترین حامی خود را در منطقه از دست داد. اگرچه گروه حالا نیز در سوریه و لبنان دارای واحدهایی است،. ولی کشوری در منطقه نمانده که بطور آشکار از پ.ک.ک حمایت کند.

پ.ک.ک اگرچه در این مقطع نام خود را تغییر داد، ولی همان هدف و تشکیلات را به ویژه در خارج از ترکیه حفظ کرده است. محبوس بودن عبدالله اوجالان در ترکیه و از میان برداشتن مجازات اعدام در این کشور موجب حفظ روحیه طرفداران گروه در داخل ترکیه شده است. از سوی دیگر موجب انتقاد خانواده های افراد بیگناه، نظامیان، پلیس و مامورین دولتی که توسط کا.د.ک و پ.ک.ک کشته شده‌اند، گردید.

تروریستی شناخته شدن کادک از یک سو و ثمر بخش نبودن اعلام آتش بس یکجانبه از سوی دیگر، باعث شد که در سال ۲۰۰۴ کادک دچار تفرقه شده و یک گروه از آن بعنوان «کنگره گه ل» ایجاد شود که اعلام کرد به آتش بس اعلامی با ترکیه پایبند نیست. یک گروه نیز توسط عثمان (فرهاد) اوجالان برادر رهبر پ.ک.ک ایجاد شده است که آمریکا گراست.

در واقع شورای رهبری پ . ک . ک به علت رقابت و اختلافات داخلی متلاشی شد. عثمان اوجالان برادر عبدالله اوجالان و فرمانده سابق نیروهای پ . ک . ک در شمال عراق مقر خود را ترک

نمود و به اتحادیه میهنی کردستان عراق پناهنده شد.کنگره گل درماه مه سال ۲۰۰۴ در شمال عراق کنگره ای برگزار کرده و به استثناء مرادکارایلان – سایر اعضاء شورای رهبری پ- ک – ک را از کار برکنار و پاکسازی نمود. (۳) و بدلایل مختلف نتوانست فعالیت مطلوبی از خود به نمایش بگذارد . در نتیجه مجدداً تصیمیم به احیاء نام پ . ک . ک گرفت .

شبکه تلویزیونی «ان.تی.وی» ترکیه در اخبار روز سه‌شنبه ۱۶ فروردین سال ۱۳۸۴ خود اعلام کرد: «کنگره گه‌ل» روز گذشته اعلام کرد که در نشست هفته گذشته رهبران این سازمان تصمیم گرفته شده است که دوباره نام سازمان به «پ.ک.ک» تغییر یابد. «ان.تی.وی» به نقل از پایگاه اینترنتی «مزو پتامیا» ارگان «پ.ک.ک» اضافه کرد: رهبری پ.ک.ک بعهده عبدالله اوجالان خواهد بود و این سازمان برای تشکیل دولت دمکراتیک فدرال کرد در ترکیه مبارزه خواهد کرد.(۴) احیای نام پ.ک.ک در واقع بمعنای شدت یافتن تلاش کردهای جدایی طلب برای تجزیه ترکیه با استفاده از شرایط کنونی منطقه است. احیاء نام پ.ک.ک ارزیابی های متفاوتی را ایجاد کرده است. اساساً تغییر پی در پی نام پ.ک.ک برای جلوگیری از تروریستی شناخته شدن این گروه و مقابله با تبعات آن بود. اما این تاکتیک پ.ک.ک چندان موثر واقع نشد. بطوریکه کادک و کنگره گه ل نیز بعنوان گروه تروریستی شناخته شدند. از سوی دیگر تغییر پی در پی نام پ.ک.ک عملاً زمینه را برای انشعاب در این گروه تروریستی فراهم ساخته بود و جدایی عثمان اوجالان از آن نشان دهنده این موضوع است. مسئولان پ.ک.ک همچنین مدعی آن هستند که تغییر برخی از رویکردهای آنها پس از دستگیری اوجالان از جمله اعلام آتش بس یکجانبه عملاً در سالهای اخیر تغییری در برخوردهای قهرآمیز ترکیه ایجاد نکرد و در نتیجه پ.ک.ک بدنبال پیگیری هدفهای اولیه و اساسی خود علیه ترکیه است. بسیاری از ناظران سیاسی احیاء نام پ.ک.ک را با تحولات سیاسی منطقه و افزایش قدرت کردها در عراق مرتبط می دانند. با توجه به حمایتهای آشکار و پنهانی که از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی از پ.ک.ک می شود و آموزش آنها در کوههای قندیل توسط افسران صهیونیست صورت می گیرد، پ.ک.ک شرایط را برای پیگیری اهداف گذشته خود علیه ترکیه (البته این بار با انرژی بیشتر) مناسب می بیند. چرا که در پی دستگیری عبدالله اوجالان و عزیمت نیروهای پ.ک.ک. به شمال عراق، مقررات اجرای حالت فوق‌العاده در مناطق مرزی ترکیه لغو شد و تدوین قوانین جدید جزایی در راستای همگرایی ترکیه با اتحادیه اروپا، شدت مقابله با پ.ک.ک را نسبت به سال ۱۹۹۹ میلادی کاهش داده است. به رغم تمام تحرکات برخی از کشورهای اروپایی و تغییر نام هایی که پ . ک . ک داده است ، مقامات آنکارا بارها تاکید کرده اند که پ . ک . ک یک گروه تروریستی است .

در این راستا نخست وزیر ترکیه در سخنانی در انستیتو نوئل در اسلو گفته است :پ . ک . ک یک سازمان تروریستی است که امنیت و آرامش مردم ترکیه را مورد تهدید قرار داده است و نمی تواند بعنوان نماینده مردم کرد ترکیه تلقی شود .اردوغان در ادامه سخنان خود که با مخالفت گروهی از حاضران کرد قرارگرفت، گفت : ارتش ترکیه برای حفظ تمامیت ارضی کشور مصمم است با

سازمانهای تروریستی جدایی طلب مبارزه کند.(۵)

در این میان افزایش فعالیت پ . ک . ک در کشورهای همسایه ترکیه و عراق نیز قابل تامل است . بعنوان نمونه شاخه ایرانی پ . ک . ک با عنوان پژاک در ایران فعالیت میکند که کادر رهبری آن را همان مسئولان پ . ک . ک تشکیل می دهد . این موضوع لزوم هوشیاری کشورهای منطقه در برابر توطئه های امریکا را دوچندان می کند . چرا که امریکا سابقه طولانی در همکاری با پ . ک . ک دارد و با بستن قراردادهای مختلف از پ. ک . ک در راستای اهداف منطقه ای خود استفاده می کند .

دولت امریکا در اردیبهشت سال ۸۴ به «کانی غلام» نماینده پ . ک . ک درامریکا پیشنهادکرد

قرارداد جدید همکاری دوجانبه راامضاء کنند. امریکاازطریق وکلای مدافع عبدا… اوجالان به رهبر این گروه پیشنهادکرده است، روند همکاری جدید بین واشنگتن و پ . ک . ک آغاز شود. بنابه پیشنهاد آمریکا- عبدا اوجالان می تواند درمنطقه دولت خود مختار کردستان عراق یکی از مسئولیتهای دولتی را برعهده بگیرد. آمریکا در دهه ۹۰ میلادی دوبار وقبل از اشغال عراق یکبار با پ . ک . ک قرارداد همکاری دوجانبه امضاء کرد و اکنون درصدد است که چهارمین قراردادهمکاری با پ . ک . ک را امضاء کند .اولین قرارداد همکاری امریکا و پ . ک . ک – براساس حمایت لجستیک امریکا از پ . ک . ک امضاء شده و نیروهای چکش تعادل مستقر در شمال عراق مسئولیت انتقال تجهیزات لجستیک به پ . ک . ک را برعهده گرفتند. این نیروها به پ . ک . ک دارو -مواد بهداشتی وپزشکی تحویل می دادند. ارتشبد اشرف بیتلیس فرمانده نیروهای ژاندارمری ترکیه بخاطر تهیه گزارش مربوط به کمکهای لجستیک امریکابه پ . ک . ک وارسال آن به تورگوت اوزال رئیس جمهوری ترکیه در ۱۷ فوریه سال ۱۹۹۳ کشته شد.

دومین قرارداد همکاری امریکا و پ . ک . ک هنگام آغاز عملیات فولادی ارتش ترکیه در ماههای مارس وآوریل سال ۱۹۹۵ در شمال عراق امضاء شد .براساس این قرار داد -نیروهای پ . ک . ک به منطقه تحت حاکمیت مسعود بارزانی رئیس حزب دمکرات کردستان عراق منتقل ودرگذرگاه عبورکاروانهای موادمخدر مستقر شدند. همچنین بیش از پنج هزار پیشمرگ کرد تحت تعلیم سازمان سیابه جزیره گوام منتقل شدند. پ . ک . ک درآمدهای حاصل ازتجارت وعبور کاروان موادمخدر درشمال عراق رابا جلال طالبانی و مسعودبارزانی تقسیم کرد و سلاحهای سنگین باقی مانده از ارتش صدام را دراختیار خود گرفت. سومین قرارداد همکاری امریکا وپ . ک . ک قبل از اشغال عراق امضاء شد. امریکا بخشی از سلاحهای ضد هوایی وضد تانک و سایرادوات سنگین نظامی رابه پ . ک . ک تحویل داد وگروههای بارزانی و طالبانی را مورد حمایت نظامی وتسلیحاتی خود قرارداد .امریکا همچنین درتاریخ ۲۲ دسامبر سال ۲۰۰۲ به پ . ک . ک ۱۲۵ میلیون دلارکمک مالی پرداخت کرد .قرارداد چهارم امریکا با پ . ک . ک مشتمل بر ۱۸ ماده است.(۶)

امریکا و رژیم صهیونیستی همواره کوشیده اند، از پ . ک . ک نه تنها بعنوان عاملی علیه ترکیه بلکه بعنوان اهرمی بر ضد ایران نیز استفاده کنند و فعال شدن پژاک در ایران از این دیدگاه قابل ارزیابی است . در واقع پژاک(حزب حیات آزاد کردستان) در واقع شاخه ایرانی « پ.ک.ک» محسوب می شود و کادر آن را کردهای ایرانی تشکیل می دهند، اما کادر رهبری آن را همان مسئولان پ.ک.ک تشکیل می دهد. هدف پژاک تجزیه مناطق کردنشن ایران در راستای طرح کردستان بزرگ است. پژاک در ماههای اخیر فعالیتهای مسلحانه خود را در ایران تشدید کرده ‌است. اعضاء این گروه که اغلب مجهز به مسلسل‌های خودکار هستند به روستاهای مناطق مرزی و کردنشین ایران حمله می کنند.

حاجی احمدی رهبر پژاک در گفتگو با خبرگزاری مزوپوتامیا اظهار داشت کـه دخالت آمریکا درعراق باعت افزایش درگیری نظامی پژاک علیه ایران شده است. حاجی احمدی افزود: پژاک در همه نقاط ایران سازماندهی ومسلح شده و به عملیات نظامی خود ادامه میدهد. وی گفت : ایران و ترکیه علیه پ . ک . ک علمیات مشترک نظامی آغازکرده اند . (۷)

طی سالهای اخیر به رغم مبارزات فراوان که ارتش ترکیه علیه پ . ک . ک بنظر می رسد، نفوذ و توان پ . ک . ک در برخی از زمینه ها افزایش یافته است . برخی از ناظران سیاسی معتقدند؛ پ ک ک از قدرت مانور سیاسی ، نظامی و مالی وسیعی در داخل ترکیه و قاره اروپا برخوردار شده است و پ ک ک از لحاظ مالی و لجستیک سازماندهی وسیعی در داخل ترکیه ، شمال عراق و همچنین قاره اروپا انجام داده است.

منابع مالی پ ک ک را ۱۸۰ انجمن کردی وابسته در کشورهای اروپا جمع آوری می کنند. علاوه بر آن پ ک ک در داخل ترکیه به جمع آوری کمکهای مالی اقدام میکند. این حزب در شمال عراق و مناطق مرزی ترکیه و عراق به قاچاق انسان و مواد مخدر، قاچاق اسلحه و تجارت زن و قاچاق نفت و مواد سوختی اقدام میکند و از در آمد حاصله بهره می برد. کشورهای اروپایی نیز از لحاظ سیاسی و تبلیغات رسانه ای امکانات وسیعی را در اختیار آن قرار داده اند و این حزب از قدرت مانور سیاسی و ارتباطات وسیعی در قاره اروپا برخوردار است و سطح و تعداد تماس ها و مذاکرات پ ک ک با سازمانهای مردمی و یا دولتی کشورهای اروپایی بسیار قابل توجه است.بر این اساس هر هفته چند هیات دیپلماتیک و یا مدنی اروپایی وارد ترکیه می شوند و در مناطق کردنشین جنوب شرقی به بررسی اوضاع می پردازند.

اشغال عراق از جانب آمریکا ، قدرت عمل وسیعی را برای پ ک ک بوجود آورد. بطوریکه این حزب حدود ۵ تا ۷ هزار نیروی مسلح فعال در شمال عراق و داخل ترکیه در اختیار دارد. بنظر می رسد، دهها هزار نیروی شبه نظامی نیز در شهرهای ترکیه چه در مناطق شرقی جنوب شرقی و چه در مناطق غربی نظیر استانبول و ازمیر تحت امر پ .ک .ک فعالیت میکنند.(۸)

آنچه مسلم است، این است که پ . ک . ک در طول سه دهه فعالیت خود علیه ترکیه با فراز و نشیب های فراوانی مواجه بوده است . بنظر می رسد پس از دستگیری اوجالان رهبر پ . ک . ک ، این حزب تا حدودی انسجام خود را از دست داد و کوشید با با اعلام آتش بس یکجانبه و طرح آشتی ، مجدداً تجدید قوا بکند . اقدامی که یکبار نیز در سال ۱۹۹۳ کرده بود . امریکا و اتحادیه اروپا پ . ک . ک را بعنوان یک گروه تروریستی شناختند. اما در عمل امریکا مقابله ای با پ . ک . ک در شمال عراق نمی کند. بطوریکه گفته می شود، پیشمرگان پ . ک . ک توسط برخی از افسران اسرائیلی جوخه های ترور در عراق تشکیل داده اند . مقامات امریکایی حتی نگذاشتند، ترکیه نیز در این خصوص راساً اقدام کند ، بلکه ترکیه را به برخورد سیاسی با پ . ک . ک تشویق کردند .احیاء نام پ . ک . ک نه تنها بمعنای تجدید قوای این گروه تروریستی است ، بلکه بدنبال نوعی دریافت چراغ سبز «تضمین امنیت و فعالیت» از امریکا نیز صورت گرفته است . اگر چه با احیا ء نام پ . ک . ک که با افزایش حملات تروریستی این گروه در ترکیه بویژه مناطق غیر کردنشین همراه بوده است ،‌ارتش ترکیه نیز عملیات خود را افزایش داده است ، اما عملاً زمینه بر ای بهانه جوییهای اتحادیه اروپا نیز فراهم تر شده است . بایدگفت تشکیلات نوین حزب در اهداف اصلی خود تغییر اساسی ایجاد نکرده است و حزب فعال در سال ۱۹۸۴ ، کادک و کنگره گه ل و ساختار نوین این حزب همگی در یک مسیر قرار دارند .

یکی دیگر از احزاب رادیکال کرد در ترکیه ، حزب سوسیالیست کردستان *است که در کردستان عراق نیز فعالیت دارد. رهبری این حزب را کمال بورکای برعهده دارد . این حزب به ثبت قانونی نرسیده است و فعالیت آن در ترکیه غیر قانونی است .

از نظر این حزب ریشه بحران کرد در ترکیه ، عدم پذیرفتن مشکل کردها از سوی جمهوری ترکیه است . این حزب برای مدتی با پ . ک . ک ائتلاف کرده بود ، اما بعدها بخاطر اختلافات از پ . ک . ک جدا شد و حتی تاکید کرد که اقدامات پ . ک . ک ضد مردم کرد ترکیه و علیه منافع آنهاست . حزب سوسیالیست کردستان ازآغاز تاسیس خودتاکنون ازبرقراری نظام فدرالی در ترکیه براساس اصل مساوات ، عدالت و واقع گرایی حمایت می کند .

این حزب در مورد مشکل کردها در ترکیه معتقد است :« مشکل کرد در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی بصورت تروریسم ، تجزیه طلبی و جدایی طلبی خوانده می شد .دولت ترکیه در حوزه سیاست داخلی و خارجی این روند را تروریسم معرفی می کرد وحتی وجود مشکل کرد را انکار می کرد، ولی درحقیقت مشکل کرد وجودداشت ویکی ازمشکلات اصلی کشوربود. بیش از صدسال است که مشکل کرد وجود دارد واین روند خسارات زیادی بر مردم کرد و ترک وارد کرده است. ما (حزب سوسیالیست کردستان ) در دهه ۷۰ میلادی، ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشکل کرد را مطرح ساخته وتاکید کردیم که راه حل آن به رسمیت شناختن حقوق اساسی اکراد بر اساس اصل برابری و صلح است . اگرچنین طرح وپیشنهادی مدتی پذیرفته می شد، نه تروریسم وجودداشت، و نه خطر تجزیه کشور بروز می کرد، ونه مردم اینقدر دچاردرد ورنج می شدند و نه کشور تخریب و ویران می شد و کشورترکیه ازلحاظ اقتصادی، دمکراسی و رفاه عمومی عقب نگه داشته نمی شد.درآن دوران روشنفکران ، متفکرین وسیاستمداران ترک نیزاین نظر وپیشنهاد ما را تایید و از آن حمایت قرارکردند. ولی تحمیل درگیری وخشونت باعت شد که صدای ما وآنهادر گلو خفه شود. مشکل کرد در ۱۵ تا ۲۰ سال باعت شدکه بر سایر مشکلات دامن زده شود و منابع ملی دولت ترکیه نابود شود .مشکل کرد مترادف بامشکل پ . ک . ک نیست .»(۹)

اگر چه حزب سوسیالیست کردستان ترکیه حزبی غیر قانونی و جزء احزاب رادیکال محسوب می شود ، اما بر خلاف پ . ک . ک این حزب به تجزیه ترکیه معتقد نیست ، بلکه برای حل مشکل کردها در ترکیه بر ایجاد نظام فدرالیسم تاکید دارد . در این راستا کمال بورکای گفته است :

«درشرایط کنونی ترکیه ، نظام فدرالیسم برپایه اصل برابری و مساوات راه گشا خواهد بود. نظیر نظام فدرالیسم کانادا ، بلژیک، روسیه، اسپانیا و آلمان . نظام فدرالی درترکیه باعت خواهدشد که اکراد حقوق خودرا کسب کنند و کشور به صلح وآرامش دست یابد. بنظرمن اکثر مردم کرد نیزاز برقراری نظام فدرالی درترکیه حمایت خواهندکرد .دولت ترکیه ازلحاظ بینش و ذهنیت هنوز تغییر و تحول نیافته است. البته براثر اعمال فشار اتحادیه اروپا حکومت ترکیه بصورت ظاهری موجودیت کرد راپذیرفته است. ولی حتی بصورت رسمی از بکارگیری واژه کرد خودداری می کند. براساس معیار کپنهاک باید اقلیتهای نژادی بتواند و حق دارند درمدارس و دانشگاه ها به زبان مادری خودتحت آموزش قراربگیرند. ترکیه باید داوطلبانه دمکراتیک شود نه با اعمال فشار نیروهاوکشورهای خارجی .»

بورکای حتی معتقد است که پ . ک . ک نیز تغییر موضع داده است و بخصوص بعد ازدستگیری عبدا اوجالان، سازمان وابسته به او نیز ۱۸۰ درجه تغییرموضع داده است. پ . ک . ک درگذشته نظام فدرالی ترک – کرد را نوعی خیانت به مبارزات اکراد تلقی وخواهان تاسیس دولت مستقل کردستان بود. اکنون درمواضع خودتجدیدنظرکرده و ازنظام کمالیستی ودولت واحد و مرکزی دفاع وحمایت می کند .پ . ک . ک و عبدا…اوجالان اکنون از حقوق فرهنگی کردها براساس اصل دمکراسی وصلح سخن می گویند. خواهان آنست که دولت ترکیه -مجوز فعالیت رسمی وسیاسی پ . ک . ک راصادرکند. ولی دولت ترکیه هنوز از این روند ناراضی است. جناح های سنتی دولت ترکیه ، نه طالب صلح هستندو نه طالب دمکراسی و نه خواهان آزادی فعالیت سیاسی کردها هستند. (۱۰)

حزب سوسیالیست کردستان ترکیه معتقد است که کردهای عراق چه به صورت دولت عراق فدرال وچه بصورت دولت مستقل کردستان بعنوان همسایه ترکیه به موجودیت خود ادامه خواهند

داد، پس سیاست عاقلانه آنست که دوطرف روابط مدنی وهم زیستی مسالمت آمیزخودرا گسترش دهنده ترکیه نباید ازنظام حکومتی کردهای عراق بترسد. ترس و واهمه ترکیه ازتحولات شمال عراق ناشی از سیاست سرکوبگرایانه و اشتباه ترکیه در برابر کردها است .لذا سیاست خصمانه ترکیه علیه کردهای داخلی وعراق غیرعاقلانه خواهدبود. از نظر رهبر حزب سوسیالیست کردستان ترکیه تاسیس ( باصطلاح ) حکومت مستقل کردستان در عراق نباید باعت وحشت ترکیه شود. چرا که اکنون مرزهای ملی اروپا برچیده می شود، دشمنان خونین سابق نظیر آلمان ، فرانسه و لهستان که جنگهای خونینی علیه همدیگر داشته اند ، متحد شده اند . بنابراین مقامات کشوری ولشکری ترکیه نیز باید تحولات پنجاه ساله آینده را پیش بینی کرده وباواقعیات روبرو شوند .

گفته می شود حزب سوسیالیست کردستان ترکیه برای افزایش نفوذ خود در منطقه کردنشین ترکیه ، تحرکات خود را شدت بخشیده است .

این جنبش با هدف ایجاد یک حکومت فدرال در کردستان ترکیه در سال ۲۰۰۴ در آلمان اعلام موجودیت کرد و موسس و رهبر آن یک فعال سیاسی کرد تحت تعقیب بنام «احمد زکی اوکچو» است. تعدادی از همفکران او، که آنها را میهن پرستان کرد نامیده اند، به تاسیس این حزب اقدام کردند. کمیته موقت این حزب شامل عبدا…کایا، محمود کلینج، نجدت بولدان، زکی اوزتورک، سلیم چوروک کایا و مراد داگدلان است. این حزب اکنون در مناطق جنوب شرق ترکیه چندان شناخته شده نیست و به دنبال عضوگیری در منطقه است. این حزب معتقد است که باید مساله عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را کاملاً به مساله کردها پیوند داد تا بتوان امتیازاتی نظیر اداره فدرالی این مناطق را گرفت.(۱۱) در عین حال این حزب از وضعیت جاری در کردستان عراق که آن را (باصطلاح ) کردستان جنوبی می نامد، راضی است. جنبش شمال کردستان *بر این باور است که نیروهای سیاسی ترکیه در سی سال اخیر نتوانسته اند، مساله کردها را حل و فصل کنند و تنها علیه آرمانهای کردها قدم برداشته اند. گفته می شود، دولت ترکیه از آلمان خواسته است ، جلوی فعالیت این گروه را بگیرد

از دیگر جریانهای کردی رادیکال در ترکیه ، حزب آزادی بخش خلق انقلابی* است که گرایش چپ دارد . این حزب نیز به لزوم تجزیه ترکیه و استقلال کردهای ترکیه تاکید دارد و برخلاف حزب سوسیالیست کردستان ترکیه به فعالیت های مسلحانه نیز می پردازد . این حزب از جمله احزابی بود که بشدت با اعزام نیروهای ترکیه به شمال عراق مخالفت کرد.

چندی پیش اداره اطلاعات اداره کل امنیت ترکیه در گزارشی اعلام کرد ، حزب آزادیبخش خلق انقلابی طرحهای ترور مقامات عالیرتبه لشکری و پرسنل عالیرتبه غیرنظامی را تهیه نموده است. بر این اساس این سازمان چپ گرا، علیه ژنرالهای بازنشسته وسایرکارمندان عالی رتبه بازنشسته دولتی با بمبهای کنترل از راه دور به حملات تروریستی دست خواهد زد.(۱۲)

حزب آزادیبخش خلق انقلابی با پ . ک . ک نیز سابقه همکاری داشته است و حتی برخی از نیروهای آن توسط پ . ک . ک آموزش دیده اند .

سازمان حزب الله* یک تشکیلات زیرزمینی کردی است که براساس اعلام منابع ترکیه علیه رژیم لائیک این کشور فعالیت می کند. شهرهای کرد نشین دیاربکر و باتمان از مهمترین مراکز فعالیت این سازمان است. «حسین ولی اوغلی» رهبر سازمان حزب الله ترکیه اواخر سال ۱۳۷۸ در درگیری با پلیس در استانبول کشته شد. پس از وی «صلح الدین اوروک» به جای وی به رهبری این سازمان رسید. اما اوروک نیز در درگیری با نیروهای امنیتی کشته شد. با مرگ اوروک، «عیسی آلت سوی» به رهبری این سازمان برگزیده شد. اما وی نیز به خارج ترکیه فرار کرد و «بشیر وارول» رهبر حزب الله شد. با دستگیری وارول نهایتاً «محمت سعید فیدان» رهبری حزب الله ترکیه را برعهده گرفت.

پیش از این برخی از منابع ترکیه فاش ساختند که اساساً سازمان تروریستی حزب ا… با مشارکت میت ترکیه و موساد اسرائیل بعنوان یک گروه موازی علیه پ . ک . ک در دهه نود تاسیس شد.(۱۳) این گروه با حمایت های پنهانی ترکیه سالها علیه پ . ک . ک فعالیت کرده است . در نتیجه پس از دستگیری عبدا… اوجالان رهبر پ . ک . ک در کنیا تاریخ مصرف این سازمان تروریستی برای میت به پایان رسید . در نتیجه یکباره مساله فعالیت حزب ا…. ترکیه در کانون توجه قرار گرفت و نیروهای امنیتی ترکیه با حمله به مراکز حزب ا.. دهها نفر از آنها را کشتند .

جریانهای اصلاح طلب در ترکیه عمدتاً جریانهایی هستند که حالت قانونی دارند . یعنی بعنوان یک حزب یا تشکل سیاسی قانونی فعالیت می کنند . در نتیجه این احزاب باید حداقل در ظاهر در چارچوب اصول کمالیسم حرکت کنند . جریانهای اصلاح طلب در ترکیه ، با رد ایده تجزیه ترکیه ، نهایتاً به شناسایی حقوق نژادی ، فرهنگی و اجتماعی کرد ها تاکید دارند. عده ای از آنها از برقراری نظام فدرالیسم در ترکیه حمایت می کنند . تعداد جریانهای کردی اصلاح طلب در ترکیه بسیار کم است و این بیشتر بخاطر فشاری است که از سوی نظامیان ، محافل لائیک و دادگاه قانون اساسی بر این گونه احزاب وارد می شود. ضمن اینکه در ترکیه اساساً تاسیس حزب با محور قومیت ممنوع است . احزاب اصلاح طلب طی سالهای گذشته همواره به بهانه های مختلف تحت پیگرد قضایی قرار گرفته اند و تعدادی از آنها منحل شده اند. با وجود این با عنایت به روند همگرایی ترکیه با اتحادیه اروپا و فشارهایی که اتحادیه اروپا وارد می کند، تا حدودی عرصه برای فعالیت اینگونه احزاب فراهم شده است . در ضمن بنظر می رسد، برخی از جریانهای رادیکال کردی نیز با گذز زمان دیدگاههایشان به دیدگاههای احزاب اصلاح طلب نزدیک می شود . این ایده به ویژه پس از تاکید رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه بر پذیرش مساله کرد و لزوم محرومیت زدایی از مناطق کردنشین طرفداران بیشتری پیدا کرده است . در حال حاضر مهمترین جریان اصلاح طلب کردگرا که در ترکیه فعالیت دارد ، حزب دموکراتیک خلق است .

حزب دموکراتیک خلق (دهاپ)بعنوان ادامه دهنده راه حزب خلق دموکراتیک (هادپ)* در سال ۱۹۹۴ پس از بسته شدن احزاب HEP دسترنج خلق و DEP دموکراسی جایگزین آنها شد و اکنون بعنوان بزرگترین حزب قانونی مدافع حقوق میلیونها کرد ترکیه البته شناخته می شود. همین موضوع موجب ناراحتی و نگرانی محافل لائیک ترکیه شده است. این حزب نفوذ زیادی در مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه دارد. محمد عباس اوغلو و تونجر باکیرهان از جمله رهبران حزب دموکراتیک خلق هستند.

بسیاری از ناظران سیاسی فعالیت حزب دموکراتیک خلق و اسلاف آن را بمعنای روند سیاسی شدن کردهای ترکیه ارزیابی می کنند . در واقع روندسیاسی کردها از زمان تاسیس وآغاز فعالیت حزب دسترنج خلق شروع شده بود. بعد از انحلال این حزب ، حزب دمکراسی تاسیس و منحل گردید. سپس حزب خلق دموکراتیک (هادپ) وبعد ازآن حزب دموکراتیک خلق (دهاپ) تاسیس وهمان خط مشی را ادامه داد. دهاپ نفوذخود را در بین مردم افزایش داد . این حزب بارها دولت آنکارا و پ . ک . ک را به پایان دادن جنگ و درگیری و حل مسایل از طریق گفتگو فراخوانده است.

در سال ۱۹۹۹ در انتخابات پارلمانی و محلی حزب خلق دموکراتیک شعار «لزوم پایان دادن به درگیری با شورشیان کرد» را تبلیغ می کرد. این حزب در انتخابات پارلمانی این سال تنها ۸/۴ درصد آراء را بدست آورد و در نتیجه از ورود به پارلمان محروم ماند. اما در انتخابات محلی این سال توانست پست های شهرداری در شهرهای مهم کردنشین نظیر باتمان، بین گول، حکاری، سییرت، شیرناک و دیاربکر را بدست آورد. پس از این انتخابات فشار محافل لائیک علیه این حزب افزایش یافت.

حزب خلق دموکراتیک در اول سپتامبر سال ۲۰۰۰ به مناسبت روز جهانی صلح خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق و موجودیت اکراد در ترکیه در چارچوب قانون اساسی این کشور شد. همین موضوع باعث شد که محافل لائیک با زدن انگ «تجزیه طلبی» فشارها علیه این حزب را افزایش دهند. بطوریکه دو ماه بعد «احمد توران دمیر»رهبر حزب خلق دموکراتیک توسط دادگاه امنیت دولتی ازمیر واقع در غرب ترکیه به اتهام تبلیغات جدایی طلبانه به ده ماه زندان محکوم شد. دو ماه پس از این حادثه نیز «سردار تانش»مسوول حزب خلق دموکراتیک شعبه سیلوپی و «ابوبکر دنیز» عضو شورای مرکزی این حزب ناپدید شدند که این امر منجر به تظاهرات اعتراض آمیز در مناطق کردنشین ترکیه شد.

تحرکات حزب خلق دموکراتیک از اواخر سال ۲۰۰۱ که پارلمان ترکیه با اصلاح بیش از سی ماده از قانون اساسی کشور زمینه اعطای برخی آزادیهای فرهنگی و اجتماعی به اقلیت ها را فراهم ساخت، افزایش یافت. با توجه به مقاومت محافل لائیک در مقابل اعطای این آزادیها با هدایت حزب خلق دموکراتیک هزاران دانشجو و شهروند کرد از اوایل سال ۲۰۰۲ به تظاهرات اعتراض آمیز دست زدند که بیش از هزار نفر از آنها تنها در ماه ژانویه سال ۲۰۰۲ بازداشت شدند.

در واقع حزب خلق دموکراتیک از سوی محافل لائیک ترکیه بعنوان شاخه سیاسی حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) شناخته می شود. پس از دستگیری اوجالان رهبر پ.ک.ک و اعلام طرح آشتی از سوی این حزب و تاکید آن در اوایل سال ۲۰۰۲ مبنی بر اینکه حزب شاخه نظامی خود را منحل کرده است، این نگرانی در محافل لائیک بیشتر تقویت شد که اعضاء حزب پ.ک.ک میکوشند، بعد از این در چارچوب حزب خلق دموکراتیک که تنها حزب قانونی و محبوب کردها شناخته می شود، فعالیت کنند.

با توجه به سیر صعودی محبوبیت حزب خلق دموکراتیک ترکیه در میان اکراد این کشور و نگرانی محافل لائیک از این موضوع و نظر به نحوه برخورد گذشته نظام لائیک ترکیه با احزاب کردگرا از همان ابتدا احتمال انحلال حزب خلق دموکراتیک وجود داشت و در نهایت نیز دادگاه قانون اساسی ترکیه این حزب را به اتهام همکاری با پ . ک . ک و فعالیت علیه رژیم لائیک ترکیه منحل کرد که با مخالفت اروپا مواجه شد .

در پی این اقدام دادگاه قانون اساسی ترکیه حزب خلق دموکراتیک ( هادپ) دولت ترکیه را متهم کرد که قصد دارد از جنگ احتمالی عراق برای سرکوب کردهای مخالف خود استفاده کند. احمد توران دمیر رئیس هادپ در مصاحبه ای خبری گفت، ترکیه قصد دارد در حاشیه جنگ، مسایل داخلی خود راحل و فصل کند و نهادهای دموکراتیک را به سکوت وادار سازد و برای کنترل مخالفان کرد، فعالیت این تشکیلات را ممنوع کند. وی افزود، بدون تردید بین ممنوعیت هادپ و تمهیدات جنگ در عراق ارتباط وجود دارد.(۱۴) پس از انحلال حزب خلق دموکراتیک (هادپ)، گردانندگان این حزب ، حزب دموکراتیک خلق (دهاپ) را تشکیل دادند

به گفته تونجر باکیرهان دبیرکل دهاپ، از آنجا که این حزب بیشتر روی حقوق کردها متمرکز شده است ، آن را بعنوان یک حزب کردگرا می شناسند. حال آنکه دهاپ تلاش دارد از حقوق همه اقشار جامعه دفاع کند. این حزب برای تقویت جایگاه خود تصمیم دارد با احزاب چپ دارای مواضع نزدیک متحد شود و موقعیت خود را در انتخابات آتی تقویت کند.

دهاپ نیز بمانند هادپ در جهت دادن به افکار عمومی شرق و جنوب شرق ترکیه نقش زیادی دارد.اما محافل لائیک ترکیه همچنان این حزب را نیز به همکاری با پ . ک . ک متهم کرده و حتی آن را بازوی سیاسی پ . ک . ک عنوان می کنند . در این راستا طی سالهای اخیر تعقیب قضایی چهار نماینده سابق پارلمان بنامهای لیلا زانا، هاتیپ دجله، اورهان دوغان و سلیم ساداک از اعضاء دهاپ به اتهام همکاری با پ.ک.ک از جمله مسایل جنجالی این حزب بوده است. با وجود این دهاپ در مناطق کردنشین جنوب شرق ترکیه از نفوذ قابل توجهی برخوردار است . در این راستا نیز در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۲ این حزب کردگرای چپ با کسب ۳۲ درصد آراء حزب اول استان ایغدیر شد. اما بعلت نرسیدن به حد نصاب ده درصدی این حزب نتوانست نماینده ای به پارلمان بفرستد. در این انتخابات دهاپ با کسب نزدیک به ۳۵ درصد آراء، حزب اول منطقه آغری شد. رسول ساداک شهردار ایدیل و متین تکچه شهردار حکاری عضو دهاپ هستند .

این حزب اصلاح طلب همواره دولت ترکیه وپ . ک . ک را به اتخاذ روشهای مسالمت آمیز برای حل بحران دعوت کرده است . از نظر دهاپ بزرگترین مانع برسرراه دمکراتیزه شدن ترکیه، مشکل کردی است. زیرادر جهت حل مشکل کرد اقدامات اساسی، عملی ودائمی انجام نشده است و حزب عدالت وتوسعه نیز درجهت حل مشکل کردی طرح و پروژه ای ندارد.

تونجر باکیرهان رهبر دهاپ گفته است :«تعداد جنایات مجهول الفاعل ترکیه افزایش یافته است، باید سیستم «پاسدار روستا»* برچیده شود وموانع بر سر راه بازگشت کردهای آواره به روستاها برطرف شود .علیرغم اینکه گفته میشود که اعمال شکنجه بطور کامل ممنوع و متوقف شده است ، ولی شکنجه درترکیه ادامه دارد، افراد شکنجه گر نیز تحت حمایت ارکان سیاسی و قضایی قرار دارند. رهبر دهاپ افزود: علیرغم اینکه استانداری «حالت فوق العاده»* در مناطق جنوب شرقی ترکیه لغو شده است، ولی استانداری منطقه ای جایگزین آن شده و تحت عنوان مسئول مرکز هماهنگی کوچ و مهاجرت درجلسات شورای امنیت ملی ترکیه شرکت میکند.» تونجر باکیرهان افزود: «قانون ندامت که درسال ۲۰۰۳ تصویب شد، کارآیی لازم را نداشت و اکثر اعضاء حزب الله (کرد) از این قانون منتفع شدند. باکیرهان افزود: ترکیه برای مقابله با پ . ک . ک با ایران ، سوریه ،عراق و آمریکا به مذاکرات خود ادامه میدهد و درصدد است که حمایت این کشورها را ازعملیات نظامی علیه پ . ک . ک کسب کند.» باکیرهان با انتقاداز اقدام ترکیه برای میانجیگری بین فلسطین و اسرائیل اظهارداشت : «حکومت عدالت و توسعه ابتداباید برای برقراری صلح در ترکیه ورفع مشکل کردی اقدام کند.»(۱۵)

دهاپ بارها در بیانیه های خود تاکید کرده است که یکی ازعواملی که میتواند روند عضویت ترکیه دراتحادیه اروپا راتسریع نماید، حل مشکل کردی است. ترکیه کشوری چند فرهنگی وچندقومی است ، ولی هنوز کردهای ترکیه که خواهان حقوق وآزادیهای اساسی وجهانی ودمکراتیک هستند، بعنوان تهدید داخلی محسوب میشوند. دهاپ هم مخالف ملی گرایی ترک وهم مخالف ملی گرایی کرد بوده و خواهان زندگی مسالمت آمیز اقوام ترکیه نظیر ترک، کرد، چرکز، لاز، یونانی ، یهودی ، ارمنی و آشوری درترکیه واحد باحفظ تمامیت ملی وارضی این کشور است.

از لحاظ فرهنگی دهاپ معتقد است که هرگونه مانع سیاسی ـ اقتصادی در زمینه آزادی ، فرهنگ ، هنر و ادبیات باید برداشته شود. این حزب در مقابله با انحصارطلبی فرهنگی امپریالیسم ، از داد و ستد فرهنگی جانبداری می کند و اعتقاد دارد که هیچ فرهنگ و زبانی را نباید در مقابل فرهنگ و زبان دیگر درمرحله دوم قرار داد. حزب دمکراتیک خلق مدعی است که آموزش به زبان مادری را تأمین خواهد کرد؛ همه موانعی را که در مقابل گسترش آزادی فرهنگ ها قرار داد، از میان برخواهد داشت ؛ از هنرمند در مقابل انحصارطلبان حمایت خواهد کرد؛ مالیات را از فرآورده های هنری ،فرهنگی و ادبی حذف خواهد کرد.

حزب دموکراتیک خلق تاکید دارد که یکی از تحولات مهم در مساله اکراد، درخواست مردم برای حل مشکل نه تاسیس یک دولت مستقل (کرد)، بلکه حفظ مرزهای مشترک و اجرای اصول دمکراسی است. از نظر دهاپ در دهه ۸۰ قرن بیستم یک نهضـت دمکراتیک که بتواند نظام حاکم ترکیه را تحت فشار گذارد و خواسته های دمکراتیــک اکراد را بیان کند، وجود نداشت ، ولی از سال ۱۹۸۰ به بعد، بیداری اکراد وخواسته های دمکراتیک آنها آغاز شد و این روند، مساله را که در تروریسم و خشونـت خلاصه شده بود، تحت شعاع خود قرار داد. از نظر دهاپ امروز نیز مشکل اکراد از یک منبع ودیدگاه سرچشمه می گیرد. ولی اکنون این مشکل از مرزهای ترکیه فراتر رفته وابعاد بین المللی پیدا کرده است. خواسته های اکراد نیز نسبت به دوران سابـق تغییر و تحول پیدا کرده است. اکنون بجای تجزیه کشور و تشکیل دولت مستقل بر حل معضل در چهارچوب وحدت ملی ، اصول دمکراتیک و توسعه دمکراسی در ترکیه تاکید می شود. اکراد در پنج و شش سال اخیر به بیان خواسته های دمکراتیک خود اقــدام کرده اند و مخالف شدت عمل و روشهای خشونت آمیز هستند. آنها روش مبارزه مسالمت آمیز و دمکراتیک را در پیش گرفته اند، از نظریه دولت مستقل عبور کرده و به حفظ تمامیت ارضی کشور و حقوق شهروندی بر اساس اصول قانون اساسـی روی آورده اند .اکراد(گروهها و شخصیتهای سیاسی) خواهان به رسمیت شناختن حقوق دمکراتیک و فرهنگی اکراد هستند. آنها می خواهند شهروندان آزاد و برابر در ترکیه زندگی کنند و معتقدند که نظام جمهوری دمکراتیک برقرار خواهد شد.دهاپ نیز از این روند استقبال می کند و معتقد است اگر این تحول انجـام گیرد، به تبع حل مشکل اکراد- سایر مشکلات نیز حل خواهد شد.

حزب دموکراتیک خلق بارها از سیستم انتخاباتی ترکیه انتقاد کرده است . در این راستا تونجر باکیرهان گفته است:«اکراد از آغاز دوران جمهوری تاکنون بصورت منفرد در مجلس و سایــرنهادهای دولتی حضور داشتند و خواهند داشت. آنها نه بعنوان نماینده هویـت کردی و یا نماینده احقاق حقوق دمکراتیک اکراد بلکه بعنوان یک نماینـــده منفرد و قائم به خود در مجلس و نهادهای دولتی و عمومی ترکیه حضور وفعالیت دارند. اگر آنها بعنوان سخنگو و نماینده اکراد فعالیت میکردند، ابعادمشکل تا بدین حد گسترش نمی یافت. اکراد نماینده مجلس و غیره نماینده و وکیــــل مدافع خواسته های دمکراتیک مردم کرد نیستند. لذا برای رفع این معضل، بایـد موانع بر سر راه نمایندگی اکراد در مجلس و سایر موانع ضد دمکراتیک برطرف شود. چنانکه دهاپ علیرغم آنکه در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۲ در دیار بکر ۶۰ %آراء و در وان و حکاری و برخی از استانهای دیگر آراء مشابهی را کسب کـرده است ، ولی نتوانسته است درمجلس حضور داشته باشد.یکی از مشکلات مهم ترکیه ، همانا نظام انتخابات و مسالـــه حد نصاب حزبی در ورود به مجلس است. نظام انتخابات در ترکیه ناعادلانه و حدنصاب ورود به مجلس بسیار زیاد است. انحلال احزاب نیز یک روش و سیاست ضــددمکراتیک است و باید متوقف شود.»

دهاپ بارها در تجمعات و بیانیه های خود بر این نکته تاکید کرده است که این حزب صرفاً یک حزب کردی نیست و معتقد است که در ترکیه باید هـم مشکل کرد و هم سایر مشکلات با همکاری کرد و ترک، زحمتکشان و فقرا حل و رفع شود. دهاپ تاکید دارد که تنها سیاست احقاق حقوق و خواسته های اکراد را پیگیری نمی کند، بلکـــه می خواهد سایرحقوق اقشار جامعه نظیر خواسته های دمکراتیک کارمندان ،کارگران، دانشجویان و قشر محروم جامعه را نیز احیاء و از آنها حمایت نماید. دهـاپ مانند سایر احزاب سیاسی ترکیه درصدد است که مشکلات اساسی ترکیه را حـــــل نماید. با وجود این از آنجا که سیاستهای حزبی و تبلیغی دهاپ اغلب بر روی خواسته هـای اکراد متمرکز شده است، لذا این حزب را بیشتر بعنوان یک حزب کردی و کردگرا تلقی می کنند.

دهاپ تاکید دارد که طرح ایده آل اش برای ترکیه اینست که یک کرد حکاری باید همسطح و همسان یــک نفر اهل اسپارتا و یا ادرنه زندگی کند و از حقوق مساوی سیاسی و اقتصادی واجتماعی با سایر شهروندان غیر کرد ترکیه برخوردار شود. کرد و غیرکــردترکیه باید بتواند موجودیت قومی – ملی و فرهنگی خود را حفظ و ابراز نماید و همه آنها باید بتوانند به زندگی مسالمت آمیز و در کنار یکدیگر ادامه دهند. باید در دانشگاهها نظام آموزش علمی دمکراتیک برقرار شود. بخاطر اندیشـه وطرز تفکرهیچکس نباید از حقوق اساسی خود محروم و مجازات شود. نباید مــردم بخاطر گفتگو به زبان کردی تحت پیگرد قانونی قرار گیرد.»(۱۶)

حزب دموکراتیک خلق همواره از موضع منتقدانه با حکومت حزب عدالت و توسعه برخورد می کند . در این راستا دهاپ تاکید دارد که حزب عدالت و توسعه همانند بسیاری از احزاب سیاسی بدون اینکه کاری انجام دهد، خود را بعنوان یک حزب تحولگرا و اصلاح طلب معرفی نمود، ولی عملاً کاری انجام نداد. مثلاً قوانین اصلاحی منطبق بر اتحادیه اروپا نظیــــرآزادی بیان – اندیشه – آموزش و پخش برنامه و نشریات به زبان مادری اجرا نشده است. از نظر اگر ترکیه نتواند خواسته های دمکراتیک میلیونها شهروند (کرد) خــود دردیار بکر و سایر مناطق را برآورده سازد، به سختی میتواند به عضویت اتحادیه اروپا درآید .ترکیه برای آنکه بتواند به عضویت اتحادیه اروپا درآید باید از لحـاظ اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود را به سطح اتحادیه اروپا برساند. ترکیه مشکلات زیادی از جمله مشکل کرد دارد، اگر مشکل کرد با عبور از دیار بکر بسوی اروپا بر اساس اصول دمکراتیک حل نشود، روند مذاکره برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به مشکل خواهد افتاد.

در خصوص تحولات کردستان عراق حزب دموکراتیک خلق معتقد است که اکراد، شیعیان و اعراب ساکن کشورهمسایه ترکیه اگر بخواهند نظام دمکراتیکی رابرقرار سازند و یا خود امور خود را اداره نمایند، این امر منشاء تهدید ترکیه نخواهد بود. زیرا خلقهای همجوار ما اگر خود سرنوشت خود را تعیین کنند، این امر بسود ما نیز خواهد بود. ترکیه نیز باید از برقراری نظام دمکراتیک فدرال در عراق حمایت کند

با توجه به نفوذ دهاپ در مناطق کردنشین ترکیه ، امریکا نیز تماس هایی با این حزب برقرار کرده است . بعنوان نمونه درسال ۲۰۰۳ درکنگره حزبی دهاپ امریکا طرحی راپیشنهادکرد، مبنی بر اینکه افراد کوهستان ( نیروهای مسلح پ . ک . ک ) خود را به نیروهای دولتی ترکیه تسلیم نمایند، میزان مجازات آنها کاهش یابد و عفوعمومی برای نیروهای پ . ک . ک اعلام شود. ولی این پیشنهاد درکنگره موردقبول واقع نشده وآنها تاکید کردند که خواهان به رسمیت شناختن موجودیت خودهستند.

در سال ۲۰۰۵ همزمان با آزادی لیلازانا نماینده سابق کرد و مطرح شدن تاسیس جنبش جامعه دموکراتیک ، دهاپ نیز از این روند حمایت کرد و مساله الحاق دهاپ به حرکت جامعه دموکراتیک (د . ت . ه) مطرح شد. در این راستا مجلس حزبی دهاپ وروسای استانی این حزب بیانیه مشترکی صادر و اعلام نمودند؛ حرکت جامعه دمکراتیک باهدف تحقق اهداف و امید مشترک کردها وزحمتکشان ترکیه وارد صحنه سیاسی ترکیه شده است .دهاپ دربیانیه خودافزود: حزب دمکراتیک خلق با هدف حل معضل کرد، تاسیس صلح ودمکراسی ، دردستور کار قراردادن مشکل کردی وسازماندهی نیروها وارد عمل شد ، عملکرد نظام حاکم برترکیه درجهت ایجاد خلق کرد تابع و مرید نظام را خنثی کرد، در برقراری وحدت بین کردها زمینه های لازم را فراهم نمود، و باعت گردید، عبدالله اوجالان که محکوم به انزواء شده بود، بعنوان مخاطب درجهت حل معضل کرد مورد قبول واقع شود .دهاپ افزود: برای تقویت روند وحدت بین نیروهای کرد و تقویت نهضت کردی دهاپ منحل شده و به حرکت جامعه دمکراتیک ملحق گردید. حرکت جامعه دمکرایک DTH درماه سپتامبر۲۰۰۵ بطور رسمی اعلام موجودیت کرد. براساس تصمیم کنگره دهاپ نیروهای این حزب تحت کنترل رهبری DTH به فعالیت سیاسی خودادامه خواهدداد. (۱۷) درعین حال سلیم سادک نماینده سابق مجلس ترکیه که به همراه لیلا زانا برای تاسیس حزب جنبش جامعه دموکراتیک تلاش کرده است ، ۱۳ مهر ۱۳۸۴ به خبرنگار روزنامه واشنگتن پست گفته است ، تشکیل یک حزب فراگیر از سوی کردها بدون توجه به جایگاه عبدالله اوجالان بسیار دشوار است .از اینرو نیز برخی از محافل ترکیه معتقدند جنبش جامعه دموکراتیک نیز احتمالاً در عمل پیرو عبدا… اوجالان خواهد بود .

بدین ترتیب باید گفت حزب دموکراتیک خلق در روند فعالیت سیاسی خود با نامهای «هپ» ،«دپ» ، «هادپ» ، «دهاپ» و «د ت ه» فعالیت کرده و تاثیر زیادی بر شکل گیری افکار عمومی کردهای ترکیه داشته است و در حال حاضر نیز از قدرت سازماندهی قابل توجهی در ترکیه برخوردار است .

حزب حق و آزادی* به رهبری عبدالملک فرات تاسیس شده است که به اختصار حاک پار* نیز گفته می شود. عبدالملک فرات نوه شیخ سعید مبارز مشهور کرد بوده و سالهای طولانی بهمراه خاندان شیخ سعید در تبعید زندگی کرده است .وی در دهه ۱۹۵۰ از حزب دمکرات وارد مجلس شد .بعد از کودتای نظامی سال ۱۹۶۱ دستگیر و به زندان محکوم گردید. عبدالملک فرات سالهای طولانی به زندان تبعید محکوم و مجازات شد.

از نظر عبدالملک فرات منشا اصلی مشکل کرد، قانون اساسی ۱۹۲۴ میلادی ترکیه است. زیرا در جنگ جهانی اول مردم کرد همراه و همدوش مردم ترک زبان ترکیه علیه اشغالگران در مبارزه آزادیبخش شرکت کردند، به این امید که رهبری کادر سیاسی موسس نظام جمهوری ترکیه کردهای ترکیه به رسمیت خواهند شناخت . ولی آنها پس از پیروزی در جنگ آزادیبخش به انکار موجودیت اکراد پرداختند. به گفته عبدالملک فرات انکار موجودیت اکراد مخالف مصوبات بیانیه آماسیا کنگره ارض روم و سیواس است. چنانکه نظام کمالیستی و آتاترکی با انکار موجودیت کرد سیاست آسیمیلاسیون (از خود بیگانگی ) و ژنوساید(قتل عام نژادی ) علیه اکراد را اجرا کرد، رهبران فکری و سیاسی وعلمی کرد را از صحنه خارج کرد و با اعمال سیاستهای توطئه آمیز، آنها رابه اتهام شورش قتل عام نمود .عبدالملک فرات تاکید می کند که کادر حکومت آتاترک با اعتماد به اشغالگران و با پشتیبانی و تایید آنها (انگلیس ، فرانسه ، ایتالیا و روسیه ) بیش از سیصد هزار نفر از اکراد مظلوم را با اعمال سیاست تبعید و سرکوب قتل عام کرد. دولت ترکیه تاکنون برای ادامه حاکمیت خود به نابودی دو پدیده اقدام کرده و می کند یکی از اینها پدیده جدائی طلبی و دیگری پدیده ارتجاع است. البته هدف اصلی دولت ترکیه از پدیده به اصطلاح جدایی طلب اکراد وپدیده به اصطلاح ارتجاع اسلام و مسلمانان است. ترکیه در سال ۱۹۵۰ بر اثر اعمال فشار کشورهای پیروز جنگ جهانی دوم وارد مرحله دمکراسی شبه نظامی گردید. این روند تاکنون ادامه دارد چنانکه حکومتهای منتخب مردم هیچگونه نقش تعیین کننده ای در تعیین سرنوشت مردم ترکیه ندارند. زیرا قدرت اصلی دراختیار بورکراسی اداری و نظامی (کشوری و لشگری) است، جوامع غربی نیز نسبت به حاکمیت این جناح مسلط در ترکیه اعتراضی نداشته و ندارند. همانطور که گزارشگر اتحادیه اروپا «اوسلاندر» گفته است :دین رسمی ترکیه آتاترکیسم است . آتاترکیسم نیز از دو مقوله اصلی تشکیل شده است : ناسیونالیسم و میلیتاریسم (نظامی گرایی). ولی اتحادیه اروپا برای رفع این دو پدیده ارتجاعی تشکیل شده است. لذا ترکیه تا زمانیکه نتواند از ناسیونالیسم و میلیتاریسم رهائی یابد، همگرایی اش با اتحادیه اروپا و حل مساله کردها مشکل خواهد بود . دولت ترکیه سالها بسیاری از کردها را بصرف کردی صحبت کردن به مجازات طاقت فرسا محکوم نموده است، اکنون برای گول زدن اتحادیه اروپا از کرد و زبان کردی دم می زند .نظام حاکم بر ترکیه ، عامل اصلی تروریزه شدن مشکل کرد است.پارسها، اعراب، ترکها و اکراد که ملتهای موسس و اصلی خاورمیانه هستند، باید همانند آب و هوا از حق هویت ملی و فرهنگی خود برخوردار شوند. لذا انکار موجودیت و هویت انسانی، زبانی، عرف، عادت و فرهنگ اکراد عملی ننگین، شرم آور و ضد بشری است.(۱۸)

به رغم این سیاستهای انتقادی ، حزب حق و آزادی به ویژه پس از پذیرش مساله کرد توسط رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه ، اعلام کرده است که از این ایده دولت اردوغان حمایت کرده و در این راستا نیز حرکت خواهد کرد ، بطوریکه برخی از ناظران احتمال می دهند که حزب حق و آزادی در آینده به یکی از احزاب همسو دولت اردوغان تبدیل خواهد شد . نکته قابل توجهی که در مورد حزب حق و آزادی وجود دارد ، مساله موضع این حزب در خصوص پ . ک . ک است . از نظر این حزب «دایره جنگ ویژه» ترکیه بعلت نگرانی از افزایش تعداد دانشجویان کردی الاصل دانشگاهها و نیز افزایش نفوذ و فعالیت آنها در امور اقتصادی وتجاری و افزایش تعداد جمعیت آنها نگران شده به سازماندهی جدیدی اقدام نموده و به سیاست آسیمیلاسیون و قتل عام نژادی جدیدی دست زد . تعداد زیادی از جوانان دانشگاهی کرد سازمانهای متعددی راتشکیل داده بودند ، لذا دایره «جنگ ویژه » ارتش و سرویسهای اطلاعاتی ترکیه برای تحت کنترل گرفتن فعالیت جوانان کرد ۱۰ تا ۱۵ جوان کرد را در نزدیکی سد چوبوک درحومه شهر آنکارا گرد هم آورد و با اسم رمز پ . ک . ک، یک سازمان کردگرارا تاسیس نمود. بنا به اعتقاد جوانان کرد نام این سازمان حزب کارگران کردستان (پ . ک . ک )بود، ولی بنا به اعتقاد موسسین اصلی آن که همانا سرویس های اطلاعاتی و

نظامی ترکیه بودند. نام این تشکل ، حزب کمالیست کردها (پ . ک . ک ) بود. اکنون رهبر بازداشت شده این حزب یعنی عبدالله اوجالان در کتابها ومقامالات خود تاکید می کند که هدف پ . ک . ک حفظ نظام دمکراتیک جمهوری آتاترک است. از نظر حزب حق و آزادی دولت پنهان ترکیه « دایره جنگ ویژه» ستاد کل ارتش ترکیه با بهره برداری از این سازمان توطئه گر (پ . ک . ک ) بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر جوان کرد و بیش از صد نفر از متفکرین و روشنفکران کرد را نابود و بقتل رساند. بیش از سه هزار روستای کرد را منهدم و تخلیه کرد. بیش از سه میلیون انسان ساکن منطقه را به کوچ اجباری و تبعید محکوم نمود.(۱۹)

واقعیت این است که اغلب کردهای ترکیه معتقد هستند که با ظلم ملی در ترکیه مواجه شده اند . هزاران کرد در سالهای برقراری وضعیت فوق العاده از خانه و کاشانه خود آواره شده و هزاران نفر نیز کشته شده اند . طی دهه های گذشته دولت ترکیه نظر افرادی را که مساله کرد را نه به عنوان مساله کرد، بلکه بعنوان مسئله عقب ماندگی منطقه تلقی میکردند، نیز غیر قابل تحمل میدانست. دولت ترکیه نه تنها مساله کرد بلکه بحت درباره هر یک از مشکلات کشوررا نیز تحمل نمیکرد .به اعتقاد دولت ترکیه هیچگونه مشکل داخلی وجود نداشت. مناطق شرق وجنوب شرقی ترکیه از لحاظ شرایط جغرافیائی از قابلیت رشد و توسعه محروم بود . از نظر محافل نظامی ترکیه این منطقه بعلت عقب ماندگی ، منطقه محرومی بود. از نظر آنها عقب ماندگی منطقه باعت شده است که کشورهای دشمن با اهداف تجزیه کشور مردم این منطقه را تحریک نماید. لذا برای سلب فرصت توطئه کشورهای دشمن باید در منطقه سیاست نظامی گری و پلیس را اعمال نمود و نیروهای نظامی را در منطقه مستقر و متمرکز کرد . لذا در چنین شرایطی نه تنها اجازه فعالیت به جریانهای کردی داده نشد ، بلکه آنها به بهانه تلاش برای تجزیه ترکیه تحت تعقیب قرار گرفتند. .چنانکه در سال ۱۹۵۹ گروه ۴۹ نفره محاکمه شدند. در سال ۱۹۶۳ گروه ۲۳ نفره محاکمه شدند. در سال ۱۹۷۱ اعضاء انجمنهای فرهنگی شرق انقلابی DDKO محاکمه شدند. سپس حزب دمکرات کردستان ترکیه تحت محاکمه قرار گرفت. در سال ۱۹۷۱ نیز حزب کارگر ترکیه TIP محاکمه و منحل گردید .بعداز کودتای دوازده سپتامبر سال ۱۹۸۰ دادگاه نظامی دیاربکر هزاران نفررا محاکمه و به مجازاتهای مختلف محکوم کرد. در واقع دولت های ترکیه بعلت سلب حق فعالیت آشکار و قانونی نیروهای کرد باعت شدند که راهکارهای مبارزاتی دیگر و مبارزات پنهان رشد نماید. بر این اساس نیز اکنون جریانهای کردی موافق دولت در ترکیه عملاً وجود ندارند. در خوشبیانه ترین ارزیابی ، یکی از جریانهای که در عین انتقاد از برخی از سیاستهای دولت ، در کل همسویی با قوانین و نظام ترکیه دارد ، حزب سوسیالیست خلق است .

از جمله احزاب دیگری که در مناطق جنوب شرق ترکیه از نفوذ قابل توجهی برخوردار است، حزب سوسیالیست خلق* است که همکاری نزدیکی با حزب دموکراتیک خلق دارد. حزب سوسالیست خلق که بطور قانونی بعنوان یک حزب ثبت شده است ، پس از حزب دموکراتیک خلق بیشترین نفوذ را در مناطق کردنشین ترکیه دارد . این حزب نیز بر حل مسالمت آمیز مساله کردهای ترکیه تاکید دارد و در عین حال نیز از برقراری نظام فدرالیسم در ترکیه پیروی می کند .

خانم اکیم بیردال و قیلیز کوچالی از جمله مسئولان این حزب هستند که هدف خود را احقاق مطالبات کردها از طرق قانونی اعلام کرده اند.

این حزب در جریان انتخابات شهرداریها در سال ۲۰۰۴ در ترکیه بشدت مورد فشار از سوی دولت ترکیه قرار گرفت و تعدادی از هواداران آن مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. در انتخابات شهرداریها و مجالس استانی در سال ۲۰۰۴، حزب سوسیال خلق با کسب ۳۴۳۵۷ رای و ۵/۴۵ درصد آراء، شهرداریهای استان حکاری را در اختیار خود گرفت. در استان شیرناک نیز با کسب ۴۱۰۵۵ رای و ۳۸ درصد آراء شهرداریهای این استان را نیز در دست گرفت. برخی از احزاب ترکیه نظیر حزب سعادت (اسلام گرای سنتی) با این حزب همکاری دارند .

یکی از احزاب کردی که مراحل تاسیس رسمی آن در ترکیه در حال حاضر جریان دارد و برای تکمیل این پروسه سعی دارد ، خود را همسو با دولت ترکیه نشان دهد، حزب دموکرات کردستان ترکیه* است . از اواخر سال ۱۳۸۳ افراد هوادار مسعود بارزانی رهبر حزب دمکرات کردستان عراق در ترکیه فعالیت خود را برای تاسیس حزب دمکرات کردستان ترکیه تشدید کردند. گفته می شود حکـومت ترکیه برای از بین بردن حزب کارگران کردستان و اعمال کنترل برکردهای ترکیه از روند تاسیس حزب دمکرات کردستان ترکیه حمایت می کند.

برخی از ناظران سیاسی معتقدند امریکا با بهره برداری از گسترش روابط حزب دمکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان عراق در صدد است که حزب دمکرات کردستان ترکیه را که درسال ۱۹۶۵ به طور غیر رسمی تاسیس شده بود، احیاء و بازسازی کند.

کادر رهبری این حزب برعهده درویش آک گل و شرف الدین ایلچی از دوستان نزدیک ملا مصطفی بارزانی رهبر متوفی حزب دمکرات کردستان عراق است.(۲۰) گفتنی است شرف الدین ایلچی پیش از این نیز در ترکیه یک حزب کرد گرا با گرایشات لیبرال و لائیک تشکیل داده بود که منحل شد . وی جزء طرفداران سیستم فدرالی در ترکیه است .

احیاء و بازسازی حزب دموکرات کردستان ترکیه با استقبال برخی از دیگر جریانهای کردی نیز مواجه شده است . در این راستا عبدالملک فرات رهبر حـزب «حق و آزادی» نیز موافقت خود را باتاسیس تشکل جدید کردی درترکیه اعلام و از گروه طرفداران بارزانیها درخواست کرده است که به حزب حق پار بپیوندند و مبارزات مردم کرد ترکیه را از انحصار پ . ک . ک خارج سازند.

گفتنی است، حزب دموکرات کردستان (KDP) قدیمی ترین حزب و یکی از دو حزب پرنفوذ کردها در منطقه است که رهبری آن را مسعود بارزانی به عهده دارد. پس از جنگ اول عراق، این گروه با رقیب دیرینه اش،اتحادیه میهنی(PUK) به توافق رسیدند تا قدرت حاکمیت را در مجلس با هم تقسیم کنند. با توجه به روابط دیرینه ای که بارزانی با ترکیه داشته است ، فعالیت شاخه حزب دموکرات کردستان عراق در ترکیه ، قابل تامل است. با وجود این نظر به اینکه جریانهای مهم کردی در عراق بدنبال تشکیل کردستان مستقل هستند ، بی شک ترکیه تلاش دارد از فعالیت شاخه حزب دموکرات کردستان عراق در ترکیه ، به صورت کنترل شده برای برخی از اهداف خود استفاده کند و در کل فعالیت آزادانه این گونه احزاب از نظر محافل سیاسی این کشور با منافع دراز مدت آنکارا همخوانی ندارد . حزب دموکرات کردستان ترکیه نیز برای تحکیم موقعیت رسمی خود سعی دارد ، فعالیت های خود را همسو با نظام ترکیه بکند .

براساس قانون اساسی و قانون احزاب ترکیه، هیچ حزب قومی و قبیله ای در این کشور حق فعالیت ندارد. (۲۱) اما در عمل و بطور غیر قانونی گروههای بخصوص کرد در ترکیه شکل گرفته اند، که اغلب آنها بعلت نوع برخورد نظام حاکم ترکیه رادیکال بوده و حالت رسمی نیز ندارند .آندسته از احزاب رسمی و ثبت شده که ت قانونی هستند، نظیر حزب دموکراتیک خلق نیز صریحاً اعلام می کنند که تنها مخصوص کردها نیستند تا بهانه دست دادگاه قانون اساسی ترکیه و محافل لائیک برای انحلال آنها نیفتد .

چنانکه اشاره شد ، اساساً نظام جمهوری ترکیه از همان ابتدا موجودیت کردها را نفی کرده است . اکراد در جنگ استقلال ترکیه طی سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۳ نقش عمده ای در پیروزی آتاتورک ایفاء کردند ولی بلافاصله پس از پیروزی ناسیونالیسم افراطی ترکیه، درخواستهای مکرر کردها برای خودمختاری، مورد مخالفت شدید آتاتورک قرار گرفت و سنگ بنای بحرانی شد که امروزه ترکیه را در خود فرو برده و رهایی از آن ظاهراً صرفاً با زیر سوال بردن آرمانهای ترکیه جدید امکان پذیر است. در چنین شرایطی مشخص است که بستر قانونی برای شکل گیری جریانهای کردی از بین رفته است . از اینرو تعداد جریانهای کردی رادیکال و مخالف نظام ترکیه بسیار بیشتر از جریانهای اصلاح طلب و همسو با دولت هستند . در حالیکه جریانهای رادیکال ترکیه نظیر پ . ک . ک ، اساساً بر تجزیه ترکیه و استقلال کردستان ترکیه تاکید دارند و معتقدند که راه حل مساله کردها نمی تواند مسالمت آمیز باشد ، جریانهای اصلاح طلب با نفی رویکرد نظامی ، بر تمرکز بر روی راههای قانونی و سیاسی تاکید دارند . این در شرایطی است که جریانهای رادیکال در ترکیه معتقدند، اساساً قوانین ترکیه اجازه فعالیت آزادانه به کردها را نمی دهد . به همین خاطر مناطق کردنشین ترکیه بعلت تضییع حقوق شان همواره ناآرام بوده اند . در این راستا کردهای ترکیه در سالهای ۱۹۲۵، ۱۹۳۰ و ۸-۱۹۳۷ در داخل کشور شورش کردند و جنگهای عمده ای به راه انداختند و هر بار سرکوب شدند. در این میان محافل لائیک ترکیه همواره با سوء ظن و بدبینی به کردهای این کشور نگاه کرده اند . از نظر آنها کردها همواره در پی تاسیس کشور مستقل بودند و در این راستا در سال۱۹۲۰ در پیمان سور که مرزهای امپراطوری عثمانی محدود شد، به آنها وعده تاسیس کشور مستقل داده شد.

یکی از دلایل ادامه مساله کردها در ترکیه حمایت قدرتهای بیگانه است . بعد از جنگ جهانی اول قدرتهای اروپایی بویژه انگلیس از تشکیل کشور کرد حمایت می کردند که از جمله دلایل آن جلوگیری از اتحاد مسلمانان، کاستن قدرت ایران، ترکیه و عراق و ایجاد منطقه حائل بین ترکیه و جمهوری آذربایجان بود. اما در اواخر جنگ جهانی دوم ظاهراً دیگر از این سیاست حمایت نکردند. اما به اعتقاد برخی کارشناسان اکنون آمریکا و اروپا خواستار تشکیل یک کشور کرد در شمال عراق هستند. چیزی که بر خلاف منافع کشورهای منطقه است.از اینرو مساله کم و کیف فعالیت های جریانهای کردی در ترکیه هر چه بیشتر اهمیت پیدا می کند .

اگر چه تا سالهای اخیر تعداد جریانهای رادیکال کرد در ترکیه بمراتب بیشتر از جریانهای اصلاح طلب بوده است ، اما بنظر می رسد با توجه به تحولات منطقه ای و تحولات داخلی ترکیه متاثر از همگرایی با اتحادیه اروپا ، بر میزان جریانهای اصلاح طلب و قانونی کردگرا در ترکیه در آینده افزوده خواهد شد . در این راستا تا سال ۱۹۹۱ حکومت ترکیه منکر وجود مسئله ای به نام کردها بود. اما در این سال رئیس جمهور وقت ترکیه، اوزال، به وجود مساله کردها اعتراف کرد و به دادن برخی امتیازات به کردها از جمله آموزش زبان کردی وعده داد. ولی رئیس جمهور و نخست وزیر جانشین اوزال، یعنی دمیرل و چیللر به منظور برهم زدن تشکل کردها و جهت کنترل بهتر کردها و ادغام قومی آنها، اقدام به اخراج ساکنان مناطق جنوب شرق و جای دادن آنها در مناطق مرکزی کردند، بطوریکه تنها در نوامبر ۱۹۹۴، بیش از ۱۴۰۰ روستا و آبادی در جنوب شرق ترکیه تخلیه و به آتش کشیده شد و بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر از کردها به مناطقی چون دیاربکر منتقل شدند. در واقع عمده ترین محورهای برخورد اغلب دولت های ترکیه با بحران کردها به شرح زیر بوده است :

الف) ادغام، حذف یا همانند سازی جامعه کرد در درون جامعه ترک و تشکیل ناسیونالیسم ملی ترکی در مقابل ناسیونالیسم محلی و قوم گرای کردی.

ب) برخورد نظامی و اقدامات امنیتی و نظامی در جهت ضربه زدن به گروههای تجزیه طلب کردی.

ج) بهره برداری از وجود متغییر کردی در میان همسایگان ترکیه و در راستای ریشه کن کردن بحران کردستان ترکیه و فشار به کشورهای منطقه و فرامنطقه ای برای همراهی با ترکیه در مبارزه فراگیر علیه گروههای معارض کردی.

با وجود این تحت فشارهای اتحادیه اروپا ، دولت رجب طیب اردوغان حاضر به دادن برخی از حقوق به کردها شده است . ضمن اینکه آنکارا به مساله کردها نیز اذعان کرده که با حمایت روشنفکران کرد مواجه شده است که در صورت تحقق وعده ها، جریانهای اصلاح طلب کردی در ترکیه را تقویت می کند. بطوریکه گفته می شود، پ . ک . ک نیز از مواضع خود تا حدودی عدول کرده است .

جریانهای کردی در ترکیه اگر چه متنوع بوده اند ، اما نتوانسته اند ائتلاف های پایداری با یکدیگر برقرار کنند . اساساً برخی از ناظران سیاسی معتقدند، آمادگی احزاب کرد برای اتحاد با سایر احزاب سیاسی اصالت ندارد، زیراقوانین انتخابات واحزاب سیاسی ائتلاف انتخاباتی را ممنوع اعلام کرده است. لذا احزاب سیاسی تاکتیک پنهان کاری و حیله را بکارمیگیرند.چنانکه تحت نام یک حزب در انتخابات شرکت میکنند. جامعه ترکیه نیز فرهنگ ائتلاف سیاسی قوی و با ثبات ندارد. چنانکه عملاً هر انتخاب کننده به فرد مورد نظر حزب خود که زیر مجموعه یک حزب سیاسی ائتلاف کرده است رای میدهد.حتی ائتلاف انتخاباتی بعنوان یک ائتلاف سیاسی نیز مورد پذیرش قرارنمیگیرد. از نظر دهاپ تنها چیزی که اهمیت داشت ائتلاف سایر احزاب باخودش بود . با وجود این به رغم فعالیت احزاب بزرگ ترکیه در مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه بیشتر، احزاب و گروههای کردگرا از نفوذ بیشتری برخوردار هستند. نتایج انتخابات مختلف نیز این موضوع را ثابت کرده است. بعنوان نمونه در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۹۹، در استان ایغدیر۸۱ درصد از افراد واجد شرایطی که ۶۴ هزار و ۶۲۰ نفر بودند، شرکت کردند. مام میهن و راه راست جمعاً ۵/۲۱ درصد، حرکت ملی۱۸/۱۸ درصد، حزب سعادت ۱۱/۱۰ درصد و دهاپ ۵۶/۲۳ درصد کل آراء را کسب کردند. همچنین در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۲ حزب کردگرای چپ دهاپ با کسب ۳۲ درصد آراء حزب اول استان ایغدیر شد. اما بعلت نرسیدن به حد نصاب ده درصدی این حزب نتوانست یک نماینده هم به پارلمان بفرستد. در انتخابات محلی۲۰۰۴ (شهرداریها و شورای استان) که ۷۱% مردم محلی شرکت کردند، حزب سوسیال دمکرات خلق با کسب ۲۴ درصد اکثر آراء را کسب کرد. دو حزب دیگر یعنی عدالت و توسعه و حزب ملی گرای حرکت ملی نیز فقط یک درصد کمتر از آراء فوق را کسب کردند. در انتخابات مجلس ترکیه در سال ۲۰۰۲ حزب دهاپ با کسب نزدیک به ۳۵ درصد آراء، حزب اول منطقه آغری شد.

نگاهی کلی به مرام و خواسته های های جریانهای کردی نشان می دهد که اغلب آنها معتقدند، کردها دوخواسته اساسی دارند. رفاه و فرهنگ دلخواه خودشان. رفاه دلخواه عبارت است از؛ حق کار و استخدام و تامین زندگی مادی خود و خانواده .فرهنگ دلخواه نیز این است که کردها میخواهند هویت مادری و بومی خود را بدون ترس و واهمه ابراز نمایند. هویت مادری و بومی این است که یک فرد از پدر و مادر کرد متولد شده است و دارای هویت بومی است. هویت عمومی و برتر نیز هویت ناشی از حاکمیت دولت و شهروندی است .هویت مادری و بومی با هویت برتر ناشی از حاکمیت دولت از سه جنبه باهمدیگر ارتباط دارند

۱ – فرد میتواند هویت بر تر را بپذیرد و هویت بومی خود را نادیده بگیرد.

۲ – فرد میتواند هویت بومی خود را بپذیرد و هویت برتر خود را ردکند در چنین شرایطی دولت این نگرش و رفتار سیاسی را نمی پذیرد و قتل عام، تجزیه طلبی و جدائی به وقوع می پیوندد.

۳ – فرد میتواند هم هویت و شناسنامه برتر را بپذیرد و هم برحفظ وتقویت هویت بومی و مادری خود تاکید ورزد. در گزینه سوم روند تحولات بستگی به سیاستهای دولتی دارد. دولت اگرتساهل و تسامح نشان دهد ، فرهنگ مشارکت و همکاری توسعه پیدا میکند ودمکراسی برقرار میشود. اگر سیاست سرکوب و خشونت اعمال نماید. درگیری و جنگ بوقوع می پیوندد. هویت برتر در ترکیه نمیتواند هویت ترک باشد، بلکه تنها میتواند هویت ترکیه ای داشته باشد. شکی نیست که شرایط ایده ال گزینه سوم است. آنچه مسلم است اینکه اکراد ترکیه از لحاظ هویت دست پایین (مادری و بومی ) کرد و از لحاظ هویت دست بالا (دولتی و جغرافیائی ) ترکیه ای هستند. چنانکه ترکهای ساکن این کشور نیز از لحاظ هویت دست پایین ترک و از لحاظ هویت دست بالا ترکیه ای هستند.

۱) دکتر محمد اخباری، جغرافیای کشورهای همجوار ترکیه، چاپ اول ۱۳۸۳، انتشارات سازمان

جغرافیایی نیروهای مسلح ،ص ۱۳۶

۲) سایت اینترنتی پ ک ک ، www.pkk.org

۳) روزنامه ترکیه ،چاپ آنکارا، فروپاشی کادر رهبری پ . ک . ک ، ۱۵/۳/۸۳

http://www.turkiyegazetesi.com/news/

۴) احیاء نام پ . ک . ک ، اخبار شبکه تلویزیونی «ان.تی.وی» ، سه‌شنبه ۱۶ فروردین ۱۳۸۴

۵) اردوغان : پ . ک . ک یک سازمان تروریستی است، واحد مرکزی خبر، ۲۳/۱/۸۴

۶) امضاء چهارمین قرارداد همکاری آمریکا و پ.ک.ک ، روزنامه آیدین لیک ، چاپ آنکارا، ۱۸/۲/۸۴

www.aydinlik.com.tr

۷) پ . ک . ک نیروهای خود را به ایران منتقل میکند، روزنامه زمان ، چاپ آنکارا ، ۱/۶/۸۴

http://www.zaman.com.tr/

۸) افزایش نفوذ و توان پ . ک . ک ، روزنامه جمهوریت ، چاپ آنکارا ، ۶/۷/۸۴

http://www.cumhuriyet.com.tr/

۹) مصاحبه با کمال بورکای رهبر حزب سوسیالیست کردستان ترکیه ، روزنامه رادیکال ، ۱۵/۴/۸۳

http://www.radikal.com.tr/

۱۰) مصاحبه با کمال بورکای رهبر حزب سوسیالیست کردستان ترکیه ، منبع پیشین

۱۱) تاسیس یک حزب کردی جدید ، روزنامه زمان ۱۷/۵/۸۳

۱۲) حزب آزادی بخش خلق انقلابی تحت پوشش پلیس و روزنامه نگار علیه ژنرال های ترکیه به

عملیات سوء قصد و ترور دست خواهد زد، روزنامه زمان ،چاپ آنکارا ،۲۳/۷/۸۲

۱۳) ایرنا ، اظهارات مستشار سابق میت در مورد سازمان حزب الله ترکیه ، ۱۴/۴/۷۹

۱۴) اعتراض اروپا به انحلال حزب دمکراسی خلق ترکیه ، روزنامه همشهری ، ۲۴/۱۲/۸۱

www.hamshahri.org

۱۵) برگزاری کنگره سوم دهاپ ، روزنامه اوزگور پلتیکا، چاپ آنکارا، ۲۶/۱۰/۸۳

www.ozgurpolitika.com/

۱۶) مصاحبه با تونجر با قرحان رئیس حزب دمکراسی خلق دهاپ، روزنامه رادیکال ، چاپ

آنکارا ، ۱۲/۹/۸۳، http://www.radikal.com.tr/

۱۷) دهاپ ، بمنظور تقویت نهضت کردی جنبش جامعه دمکراتیک ملحق شدیم ، سایت اینترنتی خبراکو، ۲۶/۵/۸۴، http://www.ekohaber.com.tr/

۱۸) نامه منتشر نشده عبدالملک فرات رهبر حاک پار ، روزنامه رادیکال ، چاپ آنکارا ، ۲/۴/۸۳

۱۹) پ . ک . ک عامل حکومت پنهان ترکیه است ، واحد مرکزی خبر، ۲۸/۶/۸۳

۲۰) حمایت امریکا از تاسیس حزب دمکرات کردستان ترکیه ، روزنامه اورنسل ترکیه، چاپ آنکارا،

۲۹/۷/۸۳ http://www.evrensel.net/

۲۱) صابر قاسمی، ترکیه، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول ۱۳۷۴، ص ۷۴

partiya karkeren Kurdistan

MAHSUM KORKMAZ

Kurdistan Sosialist partisi

Kuzey Kurdistan Hareketi

Devrimci Halk Kurtulus Partisi

Hizbullah Orgutu

Demokratik Halk Partisi

Halkin Demokrasi Partisi

Halkin Emek Partisi

Demokrasi Partisi

Olaganustu Hal Bolge Valiligi

* Hak va Ozgurluklar partisi

Kurdistan ulusal kurtulusu

HAK PAR

Sosialist Halk Partisi

Turkiye Demokratik kurdistan partisi

Coy Koruyucusu