اوضاع در مرز ترکیه و عراق و مناسبات بغداد و آنکارا بر سر مساله گروه جدایی طلب پ ک ک با گذشت حدود دو هفته از مجوز پارلمان ترکیه برای تهاجم به شمال عراق در حال بحرانی تر شدن است . شکست مذاکرات هیات عالیرتیه هیات عراقی به ریاست “شیروان وایلی” با “علی باباجان” وزیر امور خارجه و “بشیر آتالای” وزیر کشور ترکیه در آنکار حاکی از احتمال تشدید تنشها در شمال عراق می باشد. بطوریکه وزارت امورخارجه ترکیه در اطلاعیه کوتاه اعلام کرد “وزارت امور خارجه ترکیه در انتظار اقدامات فوری و جدی عراق بود. اما مفاد پیشنهادهای مطرح شده عراق، ویژگی دراز مدت داشته است. ” از نظر آنکارا دولت عراق و همچنین امریکا سیاست اتلاف زمان را در مورد مساله پ ک ک دنبال می کنند. این در شرایطی است که آنکارا تلاش دارد با حداکثر تحرکات نظامی وسیاسی تا قبل از اجلاس همسایگان عراق در استانبول ، بتواد شرایطی را ایجاد بکند که تضمین های عملی تر برای تحقق سریعتر خواسته های خودنظیر دستگیری ۱۵۰ نفر از سرکردگان گروه جدایی طلب کرد و تعطیلی پایگاههای آنها از عراق و امریکا اخذ کند . از اینرو نیز بینالی ییلدریم وزیر ارتباطات ترکیه هشدار داده است که موضوع توقف پروازهای ترکیه به عراق و بستن حریم هوایی این کشور به روی هواپیماهای عراقی در دست بررسی است. همزمان و در شرایطی که برخی از رسانه های ترکیه ار موافقت آنکارا با درخواست امریکا جهت مهلت دو هفته ای در خصوص ارایه طرح مقابله با پ ک ک خبر می دادند ، نیروهای ترکیه در عمق پنجاه کیلومتری خاک عراق، پایگاه‌های “پ.ک.ک.” را مورد حمله قرار دادند .پس از این که جنگنده‌های اف – ‪ ۱۶‬و بالگردان‌های کبرا مناطقی از شمال عراق را بمباران کردند، چند هزار نیروی ارتش ترکیه وارد شمال عراق شدند. برخی از تحولات نظیر لغو سفر سی ام اکتبر ژنرال یاشار بیوک آنیت رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه به فلسطین اشغالی نیز نشاندهنده تداوم و تشدید درگیریهای ارتش ترکیه با پ ک ک می باشد. اگرچه برخی از کارشناسان نیز لغو این سفر را نوعی اعتراض ترکیه به حمایت های پنهانی رژیم صهیونیستی از پ ک ک می دانند.
آنکار به موازات تشدید اقدامات نظامی علیه پ ک ک تلاش دارد از همه ابزارهای دیپلماتیک خود برای کاهش هزینه های سیاسی این عملیات استفاده کند . ضمن اینکه ترکیه تلاش دارد با رایزنی های منطقه ای، زمینه حمایت کشورهای همسایه عراق از اقدام و مواضع ترکیه را در نشست قریب الوقوع وزرای خارجه همسایگان عراق در استانبول بدست آورد. در این راستا علی باباجان وزیر امور خارجه ترکیه برای گفت وگو با مقامات ایران در مورد مسایل منطقه و عراق روز شنبه وارد تهران شد. در دیدار علی باباجان با مقامات ایرانی از جمله منوچهر متکی وزیر امورخارجه ایران در مورد آخرین تحولات منطقه بویژه عراق و روند روابط آنکارا و تهران گفت وگو شد و دو طرف بر همکاری در زمینه مبارزه با تهدیدات مشترک تاکید کردند.
رایزنی های گسترده دیپلماتیک ترکیه در شرایطی است که بسیاری از کشورهای منطقه معتقدند که عملیات نظامی راهکار حل مساله پ ک ک نیست و اگر این روش موثر بود، مطمئنا حملات قبلی ترکیه به شمال عراق بویژه در سال ۱۹۹۵ ، مساله پ ک ک را حل کرده بود . در واقع چنانچه جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق نیز گفته است، این انتظار می رود که ترکیه بجای استفاده از ارتش برای حمله به شمال عراق با تشدید کنترل مرز مشترک با عراق با استفاده از نیروهای ارتش ، ابتدا مساله تروریسم را در داخل خاک خود حل کند. جالب اینکه ارتش ترکیه در شرایطی به بخش هایی از شمال عراق حمله کرده است که دقیقا پنج ماه پیش و در اوج مباحث مربوط به لزوم عملیات ترکیه در شمال عراق ، رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در مراسم افتتاح مرکز جدید حزب حاکم عدالت و توسعه در گفتگو با خبرنگاران در مورد نظر دولت برای اجرای عملیات نظامی در شمال عراق گفته بود : “آیا پاکسازی پنج هزار عضو پ.ک.ک. در داخل کشور خاتمه یافته است که با پانصد عضو پ.ک.ک. در خارج از کشور مشغول شویم؟”از اینرو این سوال مطرح است که چه عواملی باعث شده است که ترکیه بعد از پنج ماه بطور جدی به عملیات نظامی در شمال عراق بزند؟ و آیا واقعا هدف ترکیه در شمال عراق ، پ ک ک است ؟
واقعیت این است که تردیدهای جدی در مورد اینکه تهاجم به شمال عراق توسط ترکیه تنها با هدف مقابله با پ ک ک صورت می گیرد، وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقدند که ترکیه با تهاجم به شمال عراق تلاش دارد بر روند تعیین سرنوشت حقوقی شهر کرکوک به عنوان بزرگترین شهر نفت خیز عراق که چهل درصد نفت عراق و چهار درصد نفت جهان رادارد ، تاثیر بگذارد. بر اساس قانون اساسی عراق تا پایان سالجاری میلادی در مورد الحاق کرکوک به اقلیم کردستان عراق همه پرسی خواهد شد و ترکیه معتقد است که کردها ترکیب جمعیتی کرکوک را در این مدت تغییر داده اند. از نظر آنکارا الحاق کرکوک به اقلیم کردستان باعث تشدید اقدامات جدایی طلبانه در منطقه خواهد شد.
آما آنچه در این میان هر چه بیشتر موجب نگرانی محافل سیاسی شده است ، احتمال زد و بندهای پنهانی ترکیه و امریکا در این خصوص است . در این راستا ماهر کایناک ” عضو سابق سازمان اطلاعات ترکیه ( میت ) طی ادعایی پیش بینی کرد نظامیان امریکایی ازشمال عراق عقب نشینی نموده جای خود رابه ارتش ترکیه خواهند داد و در مقابل تحت نظارت ترکیه دولت کردستان در شمال عراق تشکیل خواهد شد . کایناک که درشبکه تلویزیونی (آ.ت.و) در یک برنامه تلویزیونی سخن می گفت ، افزود پ.ک.ک تصفیه خواهد شد ترکیه و امریکا دست به عملیات نظامی مشترک خواهند زد. امریکا ترجیح میدهد که دولت کردستان با رضایت ترکیه تشکیل گردد.البته این وضعیت علیه ترکیه نیست ارتش ترکیه نیز درشمال عراق مستقر می شود .کایناک در ادامه ضمن ارایه این تحلیل که بزودی برخی از سرکردگان تجزیه طلب مانند” مراد کاراییلان “نیز هم چون “عبدالله اوج الان ” دستگیر و به صورت بسته بندی شده به ترکیه تحویل داده خواهند شد و کار دست نشاندگانی چون بارزانی را خود امریکا خواهد ساخت افزود، بارزانی به سبب علاقه اش به تجارت ممکن است که به عضویت انجمن صنعت گران و تجار ترکیه در آید.
گذشته از صحت و سقم این افشاءگریها آنچه برای مردم ترکیه نگران کننده است، احتمال افتادن ترکیه در دام نقشه های توسعه طلبانه و پیچیده امریکا در منطقه است. برخی از محافل سیاسی ترکیه نگران این موضوع هستند که ترکیه با تهاجم گسترده به شمال عراق ممکن است با سناریوها از قبل آماده شده توسط امریکادر این منطقه مواجه شده و کنترل اوضاع از دست اش خارج شود. نگاهی به موضع گیریهای امریکا در مورد اقدامات ارتش ترکیه نشان می دهد که گذشته از اظهارات ظاهری و عوامفریبانه ، امریکائیها بنوعی تلاش دارند که ترکیه را در شمال عراق و مسایل مختلف عراق درگیر کنند. فروکش کردن نسبی جنجال شناسایی مساله کشتار ارامنه و حتی مطرح شدن معامله امریکا و ترکیه در خصوص این موضوع و مساله پ ک ک و اظهارات سخنگوی کاخ سفید مبنی بر همکاری اطلاعاتی مشترک آنکارا و واشنگتن برای سرکوب «پ. ک.ک» همگی نشاندهنده این موضوع است که همکاریهای پنهانی میان امریکا به عنوان حامی پ ک ک با ترکیه وجود دارد . واقعیت این است که عامل تقویت تحرکات پ ک ک حمایت های امریکا و رژیم صهیونیستی است و این موضوعی است که تقریبا همه مقامات ترکیه به آن اذعان کردند. از اینرو راهکار واقعی مقابله با پ ک ک در واقع مقابله با سیاستهای امریکا در منطقه از طریق اقداماتی نظیر اخراج امریکائیها از پایگاه اینجرلیک ، عدم همراهی با طرحهای امریکا در منطقه و همکاری جمعی با کشورهای منطقه برای مبارزه با تروریسم است .
برخی از کارشناسان نیز معتقدند اساسا دولت ترکیه از طرح مساله تهاجم به پ ک ک اهداف چند منظوره داخلی نیز دنبال می کند . بویژه این جنجال در مقطعی است که مقامات آنکارا نگرانی جدی از تاثیری گذاری آن بر روابط با اتحادیه اروپا ندارند. چه اینکه مذاکرات عضوی ترکیه در اتحادیه اروپا که از اکتبر ۲۰۰۵ آغاز شده است، بخاطر مساله قبرس عملا تعلیق یافته است. دولت ترکیه نیز اکنون به سه دلیل تمایل دارد که ارتش این کشور را با مساله پ ک ک مشغول سازد. اول اینکه باتوجه به ثبات سیاسی در این کشور و پایان بحران انتخاب رئیس جمهوری و در پیش نبودن انتخابات در آینده نزدیک، احتمال سوء استفاده انتخاباتی ارتش از این وضعیت وجود ندارد . دوم اینکه مسئولیت موفقیت یا عدم موفقیت در مقابله با پ ک ک به دوش نظامیان انداخته می شود و سوم اینکه حزب حاکم و عدالت وتوسعه (آک) در اقدامی بی سابقه بدنبال تدوین قانون اساسی جدید ترکیه است که در آن مسایل بسیار جنجال برانگیز جمهوری ترکیه مطرح شده است. بنظر آک مشغول شدن ارتش به مساله مقابله با پ ک ک شرایط را برای پیشبرد تدوین قانون اساسی که با نظامیان با بسیاری از بندهای پیشنهادی مخالفند، مناست می سازد . حال آنکه این موضوع بمنزله شمشری دولبه است . چرا که ارتش نیز می تواند با فوق العاده خواندن شرایط کشور بخاطر مقابله با پ ک ک ، مانع آفرینی جدی در روند تدوین قانون اساسی انجام دهد .
درهر حال آنچه مسلم است اینکه شرایط منطقه بویژه عراق بسیار پیچیده و شکننده است و هر اقدام یکجانبه و عجولانه می تواند ، نتایج منفی برای منطقه و بنفع اشغالگران ایجاد کند و منطقه اکنون بیش از هرمان نیازمند تحرکات جمعی است .