سران کشورهای ترکمنستان، روسیه و قزاقستان اخیرا طی نشستی در هتل سردار شهر بندری ترکمنباشی ترکمنستان اسناد احداث خط لوله گاز در ساحل دریای خزر را امضا کردند.”ولادیمیر پوتین” و “بردی‌محمداف” و “نورسلطان نظربایف” روسای جمهوری روسیه، ترکمنستان و قزاقستان هنگام امضای این سند تاکید کردند که قرارداد مذکور از حمایت سیاسی سران سه کشور برخوردار است و بحث‌های کارشناسی در سال جاری میلادی انجام خواهد شد. بخش های ترکمنستانی و قزاقستانی این خط لوله گازی با سرمایه گذاری همین دوکشور احداث خواهد شد و خط لوله گاز موجود در داخل خاک روسیه نیز نوسازی خواهد شد و در سال ۲۰۱۲ میلادی ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز منتقل خواهد کرد و ظرفیت انتقال گاز آن افزایش خواهد یافت. همزمان با این موضوع اعلام شد که قزاقستان از پیوستن به طرح احداث خط لوله گازی موسوم به “ترانس خزر” خودداری کرد. با این اقدام قزاقستان عملا اجرایی شدن این طرح برای صادرات گاز طبیعی ترکمنستان و قزاقستان از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به اروپا با بن بست مواجه شد. بویژه اینکه “نورسلطان نظربایف” رییس جمهوری قزاقستان به بهانه تقارن سفر ولادیمیر پوتین به این کشور از شرکت در همایش انرژی در شهر “کراکوف ” لهستان با حضور سران جمهوری آذربایجان، گرجستان، اوکراین، لیتوانی و لهستان امتناع کرد. در همایش کراکوف مسایل انتقال نفت و گاز منطقه خزر بدون مشارکت روسیه به بازارهای اروپا و در چارچوب مسیر پیشنهادی صادرات نفت منطقه خزر با امتداد دادن به خط لوله “اودسا- برودی” در خاک اوکراین تا منطقه”گدانسک” لهستان و نیز طرح ترانس خزر برای صادرات گاز آسیای مرکزی به اروپا بررسی شد . در واقع سفر پوتین به قزاقستان و ترکمنستان را باید گام جدی برای عقیم گذاشتن طرحهای آمریکا و اتحادیه‌اروپا در زمینه صادرات گاز قزاقستان ، ترکمنستان به اروپا از مسیری غیر از مسیر روسیه ارزیابی کرد. بطوریکه ترکمنستان نیز به رغم تخصیص یک میلیون و ۷۰۰ هزار یورو توسط اتحادیه اروپا به این کشور برای مشارکت در اجرای طرح ترانس‌خزر پس از هماهنگی با مسکو ضمن خودداری از شرکت در این طرح ، افزایش صادرات گاز طبیعی خود از مسیر روسیه را مورد توجه قرار داده است. واقعیت این است که بعد از فروپاشی شوروی , امریکا کوشیده است به موازات تقویت سیاستهای میلیتاریستی خود, بر منابع و مسیرهای انتقال انرژی در مناطق استراتژیک جهان تسلط پیدا کند و در این راستا نیز در سال ۱۹۹۳ طرح اینوگیت یا دالان شرق – غرب انتقال انرژی حوزه خزر توسط امریکا و اتحادیه اروپا مطرح شد و نهایتا در نوامبر سال ۱۹۹۹ روسای جمهوری وقت ترکمنستان, جمهوری آذربایجان , گرجستان , ترکیه و امریکا در استانبول اسناد احداث خط لوله ترانس خزر را امضاء کردند که بر اساس آن گاز ترکمنستان از بستر خزر به باکو و از آنجا از مسیر گرجستان و ترکیه به بازارهای جهانی منتقل می شود. اما طرح ترانس خزر در سال ۲۰۰۱ و به دلایل مختلف از جمله غیر اقتصادی بودن , داشتن مخاطرات زیست محیطی و نیز اختلافات ریشه دار ترکمنستان و جمهوری آذربایجان شکست خورد . امریکا که نمی توانست این شکست را بپذیرد کوشید قزاقستان را جایگزین ترکمنستان کرده و بدین ترتیب گاز قزاقستان از طریق خط لوله باکو _ تفلیس _ ارضروم منتقل شود . اما امضای قرارداد اخیر توسط روسای جمهوری ترکمنستان , قزاقستان و روسیه بمنزله تیر خلاصی به طرح ترانس و نمونه ای از شکست سنگین سیاستهای امریکا در منطقه است که بخش اعظمی از هزینه های آن به گردن جمهوری آذربایجان افتاده است . چرا که نه تنها میدان گاز شاهدنیز به تنهایی توانایی اقتصادی کردن خط لوله باکو _ تفلیس _ ارضروم را ندارد , بلکه نورسلطان نظربایف هم اخیرا اعلام کرد ، قزاقستان بیشتر نفت خام خود را از مسیر روسیه به بازارهای جهانی صادر خواهد کرد. این بدان معناست که تبلیغات امریکا و جمهوری آذربایجان مبنی بر نهایی شدن مشارکت قزاقستان در خط لوله انتقال نفت باکو _ تفلیس _ جیحان پوچ بوده است . بطوریکه تصمیم قزاقستان موجب نگرانی محافل نفتی جمهوری آذربایجان شده است . دراین راستا “محمد افندی‌اف” رییس مرکز پژوهشهای نفتی جمهوری آذربایجان اخیرا اعلام کرد روسیه علاوه بر رسیدن به هدف خود در زمینه صادرات نفت و گاز قزاقستان و ترکمنستان از طریق خاک این کشور لطمه‌ای جدی به طرحهای نفت و گاز جمهوری آذربایجان و اروپا وارد کرد. در هر حال تحولات اخیر و همچنین موفقیت ایران در همکاری در زمینه انرژی با کشورهای قفقاز و ترکیه برغم تلاشهای امریکا نشان می دهد که آندسته از طرحهایی که مغایر با واقعیات ژئوپلتیکی منطقه هستند , محکوم به شکست هستند و هزینه این شکست نیز به عهده آندسته از کشورهایی است که از سیاست های یبگانگان در زمینه انرژی پیروی کرده اند .