گرجستان با حدود پنج میلیون نفر جمعیت در مرکز و غرب قفقاز و در حاشیه دریای سیاه قرار دارد و از موقعیت استراتژیکی به عنوان دالان ورودی قفقاز از سمت اروپا برخوردار است. وسعت گرجستان در مجموع ۶۹۷۰۰ کیلومتر مربع میباشد، اما دو منطقه جدایی طلب آبخازیا و اوسیتیای جنوبی از سال ۱۹۹۳ اعلام استقلال کرده و دولت مرکزی تفلیس بر آنها نظارتی ندارد .
از جمعه هفته گذشته با آغاز تظاهرات دهها هزار نفری مخالفان میخایل ساکاشویلی رئیس جمهوری امریکا گرایی گرجستان مشخص بود، که اوضاع سیاسی در این کشور ملتهب خواهد شد. یک هفته طول نکشید که با ادامه تظاهرات مخالفان و حمله چهارشنبه گذشته پلیس به آنها، ساکاشویلی بمنظور نشان دادن قاطعیت خود در برخورد با تظاهرکنندگان که البته وی آنها را ” مشتی اراذل و اوباش ” خوانده است، در سراسر گرجستان به مدت ۱۵ روز وضعیت فوق العاده اعلام کرد تا شاید از گسترش تظاهرات به سایر شهرهای گرجستان نظیر باتومی وکوتائیسی جلوگیری شود. در عین حال انتشار اخبار از شبکه‌های تلویزیونی مورد علاقه مردم ممنوع شده و فقط تلویزیون دولتی گرجستان اجازه پخش خبر دارد و شبکه تلویزیونی “ایمدی تی وی” نزدیک به مخالفان، بطور کامل قطع شده است و شبکه‌های رادیویی نیز فقط اجازه پخش موسیقی دارند.
شهرداری تفلیس به منظور جلوگیری از ورود احتمالی مخالفان به پایتخت، محدودیت‌هایی را برای حمل و نقل در نظر گرفته است. مخالفان دولت خواستار استعفای ساآکاشویلی و برگزاری انتخابات خارج از نوبت در آوریل سال ۲۰۰۸ میلادی هستند. رئیس جمهوری گرجستان ابتدا با این پیشنهاد مخالفت کرده و تاکید کرد که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی گرجستان طبق قانون اساسی به طور همزمان در پاییز سال ۲۰۰۸ میلادی برگزار خواهد شد، اما با گسترش دامنه تظاهرات ساکاشویلی ناچار شد با درخواست مخالفان برای برگزاری انتخابات زودهنگام موافقت کند
واکنش قهرآلود پلیس گرجستان به تظاهر کنندگان زمانی تشدید شد که معترضان در مقابل پارلمان گرجستان ، تصمیم به نصب چادر برای ادامه تظاهرات داشتند. این روش برای ساکاشویلی و سایر رهبران انقلاب مخملی ۲۲ نوامبر سال ۲۰۰۳ بسیار آشنا بود . چرا که اعضای جنبش دانشجویی کمارا دقیقا ۴ سال پیش از همین روش علیه دولت ادوارد شوارد نازده رئیس جمهوری وقت گرجستان استفاده کرده و با برباپریی چادرهایی نارنجی رنگ که پول آنها را بنیاد سوروس تامین کرده بود، شوراد نادزه با تجربه را مجبور به استعفاء کردند . ظاهرا احزاب “محافظه‌کار”،”گرجستان واحد”،”کارگر”، “جمهوری‌خواهان” و چند حزب سیاسی و تشکل اجتماعی مخالف دولت با برپایی تظاهرات ادامه دار ،قصد دارند در ۲۲ نوامبر ۲۰۰۷ (چهارمین سالروز انقلاب مخملی) نیز نوعی دیگر از انقلاب رنگین در گرجستان ایجاد کنند، اما اشتباه محاسباتی آنها در این است که شاید ساکاشویلی هیچگاه مانند شواردنادزه اقدام نکند. آن زمان شواردنادزه تظاهرکنندگان و رهبران انقلاب رنگین را فرزندان گرجستان خوانده و تاکید کرد بخاطر جلوگیری از براه افتادن حمام خون استعفاء می کند. حمله گسترده پلیس به تظاهرکنندگان و زخمی شدن صدها نفر، دستگیری رهبران مخالفان ، اعلام ۱۵ روز وضعیت فوق العاده ، اعمال محدودیت بر فعالیت رسانه های مستقل و تعطیلی موقت دفاتر نهادهای اروپایی بخاطر نگرانی از گسترش ناامنی ها در تفلیس نشاندهنده این موضوع است.
این سوال مهم مطرح است که براستی دلیل تظاهرات گسترده مخالفان دولت شوارد نادزه در گرجستان چیست ؟ چهار سال پیش ساکاشویلی محبوب ترین شخصیت گرجستان بود و غیر از حزب کارگر دیگر احزاب حتی بیانیه های اعتراض آمیز علیه دولت و رهبران انقلاب رنگین منتشر نمی کردند، اما اکنون دهها حزب به سازماندهی مردم علیه ساکاشویلی مشغول هستند .
در خصوص علل تظاهرات ضد دولتی در گرجستان سه دیدگاه وجود دارد.
دیدگاه اول که توسط محافل طرفدار ساکاشویلی عنوان می شود، بر این اساس است که این تظاهرات حالت مردمی نداشته و توسط خارج و مشخصا توسط روسیه هدایت می شود. در این راستا گرجستان با متهم کردن روسیه به دخالت در امور داخلی گرجستان، ایراکلی چوبینیشویلی سفیر خود در مسکو فراخوانده است و “ویاچسلاو کووالنکو سفیر روسیه در تفلیس را نیز به وزارات خارجه فراخوانده است. این اقدام پس از تصمیم ساکاشویلی به اخراج سه دیپلمات روسی به اتهام جاسوسی و سخنرانی شدیداللحن ساکاشویلی علیه روسیه و متهم شدن مسکو به تلاش برای انجام کودتا و ایجاد جنگ داخلی در گرجستان انجام شد . اما “سرگئی لاوروف ” وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه ناآرامی های تفلیس یک مساله داخلی است ؛ تاکید کرد، با توجه به این که بحران کنونی در گرجستان با تلاش مقام های گرجی برای اخلال در روند حل و فصل مناقشات با آبخازی و اوستیای جنوبی همراه است – روسیه نمی تواند در قبال آن بی تفاوت بماند. رییس دومای روسیه نیز تصاویری که مقامهای گرجی برای اثبات ادعای خود در مورد ارتباط کارکنان سفارت روسیه در تفلیس با مخالفان دولت گرجستان ارائه کردند ساختگی خواند . بوریس گریزلف” رییس مجلس دومای روسیه، نیز آمریکا را به تحریک گرجستان برای وارد آوردن اتهام دست داشتن روسیه در ناآرامیهای گرجستان متهم کرد.
واقعیت این است که روسیه انگیزه های جدی برای تغییرات سیاسی در گرجستان دارد.پس انقلاب مخملی سال ۲۰۰۳ که به نفوذ روسیه در گرجستان بویژه نفوذ این کشور در منطقه خودمختار آجاریا پایان داد و توافقنامه همکاری دراز مدت و استراتژیکی گرجستان و روسیه در زمینه انرژی را به تاریخ سپرد، مسکو همواره نگران تحرکات گسترده امریکا در گرجستان است . تصمیم گرجستان به عضویت در ناتو و حمایت شدید شخص بوش از آن ، تلاش امریکا برای ایجاد سیستم راداری در باتومی و دهها مورد مشابه دیگر باعث شده که رسانه های روسیه از “گرجستان بعد از انقلاب مخملی” بعنوان یکی از نومستعمرات امریکا نام ببرند. با وجود این اگرچه همکاری روسیه با برخی از احزاب مخالف دولت گرجستان دور از ذهن نیست، اما نمی توان باور کرد روسیه توانایی بسیج این همه از مردم گرجستان را داشته باشد .
برخی از کارشناسان نیز تظاهرات مخالفان در گرجستان را با تحرکات وزیر دفاع پیشین گرجستان مرتبط می دانند. ایراکلی اوکراشویلی که یکی از نزدیکان رییس جمهوری گرجستان و از مهره‌های فعال انقلاب مخملی سال ۲۰۰۳ میلادی در این کشور بوده در سال ۲۰۰۴ میلادی به سمت وزیر دفاع این کشور منصوب شد. وی که یکی از مقامات هوادار شدید غرب در گرجستان به شمار می‌آمد، بارها بیانیه‌های تندی را علیه روسیه صادر کرده که این امر از جمله دلایل سردی مناسبات مسکو و تفلیس بوده است. وی درسال ۲۰۰۶ میلادی ازسمت خود استعفا و با تشکیل جنبش “در راه گرجستان واحد” مخالفت خود را با سیاست دولت فعلی این کشور اعلام کرد اوکراشویلی در ماه سپتامبر و بدنبال متهم کردن ساکاشویلی در مشارکت در قتل یک بازرگان بازداشت شد ولی در ماه اکتبر با سپردن وثیقه ای به مبلغ ۶ میلیون دلار از زندان آزاد گردید و سپس بنا به اعلام سخنگوی وزارت کشور گرجستان برای معالجه به آلمان رفته است، اما مخالفان معتقدند وی از کشور اخراج شده است. دو ماه پیش بازداشت محدود وی باعث تظاهرات هوادارانش در گرجستان شد اما جنس تظاهرات اخیر و مطالباتی که در تظاهرات روزهای اخیر در تفلیس مطرح شد، با تظاهرات هواداران اوکراشویلی بسیار متفاوت است .
دیدگاه سوم تظاهرات مخالفان دولت گرجستان را تظاهراتی مردمی که در اعتراض به تحقق نیافتن شعارهای رهبران انقلاب مخملی ۲۲ نوامبر ۲۰۰۳ گرجستان، صورت گرفته،ارزیابی می کند. رهبران انقلاب رنگین با شعار مبارزه با فساد مالی ، احیای تمامیت ارضی گرجستان ، حل مشکلات آبخازیا و اوسیتیای جنوبی ، گسترش دموکراسی واز بین بردن فقر به قدرت رسیدند و انقلاب رنگین آنها با حمایت امریکا و بنیاد سوروس انجام شدو به یمن این حمایت ، سه تن از کارکنان بنیاد سوروس در تفلیس در کابینه ساکاشویلی حضور یافتند و حتی یکی از مشاوران ساکاشویلی رسما حقوق خود را از وزارت امورخارجه امریکا دریافت می کرد . . اما اکنون با گذشت چهار سال این وعده ها تحقق پیدا نکرده است. بخاطر سیاست ناتوگرایی شدید گرجستان ، موقعیت منطقه ای تفلیس تضعیف شده است و چنانچه نشست اخیر سران جمهوریهای خودخوانده دنیستر، اوسیتیای جنوبی و آبخازیا در سوخومی (مرکز آبخازیا) نشان داد مواضع تجزیه طلبان تقویت شده است. از سوی دیگر فساد مالی همچنان فاجعه ملی در گرجستان است و آمار های بانک جهانی افزایش فقر در این کشور را نشان می دهد. در این میان از لحاظ سیاست خارجی سیاستهای گرجستان هماهنگی تعجب آوری با واشنگتن پیدا کرده است. افزایش نیروهای گرجی در عراق به دوهزار نفر آنهم در شرایطی که حتی متحدان نزدیک امریکا نیز عراق را ترک کرده اند، ناخرسندی فراوانی در میان مردم گرجستان که انتظار دارند نیروهای گرجی برای احیای تمامیت ارضی این کشور و نه کمک به اشغالگران فعالیت کنند، باعث شده است. برخی از نزدیکان ساکاشویلی نیز بویژه بعد از مرگ زوراب ژوانیا نخست وزیر گرجستان و از رهبران انقلاب مخملی در دو سال پیش که علت آن خفگی بر اثر نشت گاز عنوان شد ، ساکاشویلی را به رفتارهای دیکتاتورمابانه متهم کرده اند. تحت تاثیر این شرایط حتی برخی از محافل گرجستان تغییر نظام سیاسی این کشور و استقرار سلطنت مشروطه را مطرح کردند.
در چنین شرایطی نیز امریکا از تظاهرات مخالفان دولت ساکاشویلی نگران شده است و تلاش دارد مانع تضعیف دولت ساکاشویلی شود. سفر اخیر دانیل فرید مشاور وزیر امورخارجه امریکا به تفلیس نیز در این راستا صورت گرفت و جالب اینکه سرکوب تظاهرات مخالفان در تفلیس به مدت اندکی بعد از این سفر و زخمی شدن بیش از ۳۵۰ نفر که با سکوت بسیارمعنادار رسانه های غربی که چهار سال پیش در نوامبر سال ۲۰۰۳ شبانه روز تحولات گرجستان را نشان می دادند،نشاندهنده این موضوع است. امریکا حتی از اعلام وضعیت فوق العاده درپاکستان برغم همکاریهای گسترده با دولت پرویز مشرف ابراز نگرانی کرده اما چنین موضعی در خصوص گرجستان اتخاذ نکرده است، حال آنکه حتی ژاپن و انگلیس نیز در این خصوص ابراز تاسف کرده اند. با وجود این همانطوریکه انقلاب مخملی سال ۲۰۰۳ گرجستان پیروزی برای امریکا در قفقاز بود باید اکنون تحولات گرجستان را شکست برای امریکا دانست، بهمین جهت نیز روسیه با دقت تحولات گرجستان را پیگیری می کندو “میخاییل کامنین” سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه تحولات گرجستان را نقض حقوق بشر خوانده است .
مقامات غربی بصراحت از گرجستان بعنوان الگویی برای گسترش انقلاب های رنگین در منطقه یاد میکردند و اگراین دیدگاه مبنا قرار گیرد باید اکنون رویگردانی گرجی ها از انقلاب مخملی را باید مقدمه رویگردانی اوکراینی ها از انقلاب نارنجی دسامبر ۲۰۰۴ و رویگردانی قرقیزیها از انقلاب لاله ای مارس ۲۰۰۵ در آینده نه چندان دور دانست. درواقع تحولات گرجستان وتحولات مشابه در قرقیزستان و اوکراین نشان می دهند که نسخه های امریکایی راه حل مشکلات کشورهای منطقه نیست.
پیام بگذارید