جمهوری خودخوانده قره باغ روز یکشنبه ۲۰ مرداد شاهد برگزاری باصطلاح انتخابات ریاست جمهوری بود . از زمانیکه جمهوری خود خودخوانده قره باغ در سال ۱۹۸۸ با ۴۴۰۰۰ کیلو متر مربع اعلام استقلال و جدایی از جمهوری آذربایجان کرد ، این سومین انتخابات ریاست جمهوری در این جمهوری خود خوانده است . در این انتخابات آرکادی گوکاسیان رئیس جمهور کنونی و خودخوانده قره باغ ، آرتور توماسیان رئیس سابق پارلمان قره باغ (۱۹۹۶-۹۷) و استاد دانشگاه خانکندی و گریگور آفانسیان رهبر حزب وحدت و آلبرت غازاریان رهبر حزب سوسیال – دموکرات قره باغ برقابت نمایشی پرداختند تا بار دیگر گوکاسیان چهره تندرو ارمنی و یار دیرین کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان در قره باغ با کسب حدود ۸۵ درصد آراء به پیروزی برسد .
به باور کارشناسان سیاسی انتخابات ریاست جمهوری در جمهوری خودخوانده قره باغ را از چند زاویه میتوان مورد ارزیابی قرار داد . از جمله شاید اغلب مردم ۹۰ هزاری نفری ارامنه قره باغ بخوبی می دانند که انتخابات بیستم مرداد جدا از تمامی مسایل مربوط به آن یک انتخابات نمایشی بود . چر ا که پیش از آن همه چیز برای پیروزی گوکاسیان که فرماندهی کل نیروهای مسلح در قره باغ را دارد ، فراهم شده بود . در چند سال اخیر تنها یک رقیب برای گوکاسیان مطرح بود و آن ساموئل بابائیان وزیر دفاع جمهوری خودخوانده قره باغ بود که ضمن داشتن محبوبیت ، اختلاف نظرهای اساسی باگوکاسیان داشت . وی سال دو سال گذشته پس از آنکه حامیانش نظیر وازگن سرگیسیان نخست وزیر و کارن دمیرچیان رئیس پارلمان ارمنستان را در حادثه تروریستی ۲۷ اکتبر ۱۹۹۹ از دست داد ه بود خود نیز متهم به سوء قصد علیه گوکاسیان شده و روانه زندان شد و بدین ترتیب از شرکت در انتخابات بیستم مرداد محروم ماند .
در عین حال قراردادن برخی از شروط نظیر جمع آوری بیش از ۱۵۰۰ امضاء توسط نامزدان انتخابات در عرض پنج روز در عمل شرایط قبل از انتخابات را بنفغ گوکاسیان که اموال دولتی را در اختیار داشت به پیش برد . در عین حال دوهفته قبل از برگزاری انتخابات در سفر گوکاسیان به ایروان پایتخت ارمنستان ، کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان ۴۰۰ هزار دلار به بهانه سرمایه گذاری در اختیار گوکاسیان قرارداد و بدین ترتیب وی با اقدامات مقطعی اقتصادی توانست آراء را جذب کنتد . جالب اینکه تحت فشار ارمنستان ، احزاب کمونیست ، آرمنا کان آرتساخ ، سازمان سیاسی – اجتماعی آرتساخ و حزب داشناکسیون از نامزدی گوکاسیان برای انتخابات ریاست جمهوری خودخوانده قره باغ حمایت کرده اند حال آنکه آنها غیر از برخی موارد اساسی ، در سیاست خارجی جمهوری خودخوانده قره باغ با گوکاسیان دیدگاه مشترکی ندارند . جالب اینکه در انتخابات پیشین ریاست جمهور خودخوانده قره باغ نیز چهره هایی نظیر آلبرت غازاریان و آرتور توماسیان شرکت کرده بودند که بعلت حمایت ارمنستان از گوکاسیان توفیقی بدست نیاوردند .
نکته جالب اینکه هراند خاچاطوریان رهبر حزب حق و اتحاد مشروئطه ارمنستان برای شرکت در این انتخابات ابراز تمایل کرده بود . با توجه به اینکه وی شهروند ارمنستان است ، این سوال پیش می آید که اگر واقعا” ارمنستان ، قره باغ را بعنوان یک جمهوری مستقل می شناسد پس چطور یک شهروند ارمنستانی می تواند خود را نامزدئ انتخابات ریاست جمهوری خودخوانده قره باغ بکند ؟ در واقع این واقعیت است که بسیاری از مقامات عالیرتبه جمهوری خودخوانده قره باغ شهروندان ارمنستان هستند . در ان خصوص میتوان الگ یسائیان رئیس پارلمان ملی خودخوانده قره باغ ، ماوریک غوکاسیان دادستان قره باغ و تعدادی از باصطلا ح وزرای کابینه جمهوری خوخوانده قره باغ نام برد . بویژه از سال ۱۹۹۷ که ارمنستان اقدام به صادر کردن تابعیت ارمنستانی برای شهروندان قره باغ کرده است ، این روند تشدید یافته است . نکته جالب تر اینکه رابرت کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان خود قره باغی الاصل است از اینرو مجددا این سوال پیش می آید که اگر قره باغ باصطلاح یک جمهوری مستقل است پس چگونه کوچاریان از باصطلاح یک جمهوری همسایه به ارمنستان آمده است و اکنون رئیس جمهور ارمنستان است ؟ همین تضادها باعث شده است که برخی محافل سیاسی ارمنستان بشدت از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری خودخوانده در قره باغ انتقاد کنند ، چنانچه نشریه ایرووانک چاپ ایروان دو هفته پیش در مقاله ای با مسخره آمیز خواندن انتخابات ریاست جمهوری خودخوانده در قره باغ از آن بعنوان نوعی ” کودنی ملی “ نام برد . در چنین شرایطی باید گفت هدف از برگزاری یک انتخابات نمایشی در قره باغ ، پیش بردن استراتژی توجیه حقوقی جدایی قره باغ از جمهوری آذربایجان و سرپوش گذاشتن بر اقدامات تجزیه طلبانه است . در واقع اغلب احزاب ارمنستان در اصل خواهان الحاق قره باغ به ارمنستان هستند .
باید گفت تاکنون در رای گیریهای مربوط به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در مجمع عمومی سازمان ملل از حدود ۱۲۰ کشور شرکت کننده بیش از ۷۰ کشور رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان داده اند . این موضوع نشان می دهند که تجزیه طلبان قره باغ توانسته با حمایت ارمنستان از لحاظ سیاسی شرایط را بنفع خویش ببرند . از اینرو اکنون همسو با این موضوع بطور متناوب با برگزاری کلکسیونی از انتخابات محلی ، پارلمانی و ریاست جمهوری در صدد ” توجیه حقوقی “ جدایی قره باغ از جمهوری آذرایجان هستند . با وجود این چنانچه بیانیه های اخیر شورای اروپا ، سازمان امنیت و همکاری اروپا ، اتحادیه اروپا ، سازمان کنفرانس اسلامی و موضع گیریهای حدود بیست کشور از جمله ایران و روسیه در محکومیت انتخابات قره باغ کوهستانی نشان می دهد ، جامعه بین المللی نمی تواند تغییر مرزهای بین المللی و نقض تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را نادیده بگیرد . از اینرو این انتخابات بهیچ وجه معتبر و دموکراتیک تلقی نمی شود . با وجود این یک روز قبل از برگزاری انتخابات گوکاسیان رئیس جمهور خودخوانده قره باغ تاکید کرد بیانیه نهادهای غربی و اروپایی در محکوم کردن انتخابات خودخوانده قره باغ را جدی نمی گیرد و اطمینان داد که قره باغ در بسیاری از زمینه ها از جمهوری آذربایجان دموکراتیک تر اتست ؟! در واقع باید گفت کمک مالی و سیاسی بسیاری از کشورهای عضو نهادهای اروپایی و از جمله اقدام آنها در دادن رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و انتقادات تند از وضعیت دموکراسی در این کشور دلیل طرح این اظهارات از سوی گوکاسیان است .
نکته مهمی که با ید گفت که برگزاری انتخابات ریاست جمهوری خودخوانده در قره باغ پس از چهارده سال از آغاز مناقشه بخوبی نشان می دهد که رویکرد امنیتی باکو برای حل و فصل این مناقشه موفق نبوده است . دولت علی اف رئیس جمهور آذربایجان طی سالهای اخیر با دادن امتیازات فراوان سیاسی ، اقتصادی و نفتی کوشید با کمک غرب ، ناتو و گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا مناقشه قره باغ را حل و فصل کند ، اما در طول حدود بیست دور مذاکرات رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ تنها کوشیده اند طرحهای ناعادلانه نظیر مبادله ارضی و دولت عمومی را به باکو تحمیل کنند که نتیجه آن توقف مذاکرات بود . با وجود این ، دولت باکو هنوز از این گذشته درس عبرت نگرفته است و در حالیکه در قره باغ انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و طی هفته های اخیر هیچ تحول مثبتی بوقوع نپیوسته است ، علی اف و کوچاریان در ۲۳ مرداد در شهر سدرک جمهوری خودخوانده نخجوان دیدار می کنند . برخی کارشناسان این موضوع را ناشی ناشی از انفعال و سردرگمی باکو در حل مناقشه قره باغ می دانند . آنچه مسلم است اینکه مناقشه قره باغ با همکاری کشورهای منطقه که ثبات قفقاز را ثبات خود می دانند ، قابل حل و فصل است .