تحولات جمهوری آذربایجان بزرگترین جمهوری قفقازجنوبی و تنها کشور دارنده منابع قابل توجه انرژی فسیلی دراین منطقه طی هفته های اخیر درکانون توجه محافل سیاسی منطقه وجهان قرارگرفته است .این موضوع ازآنجهت است که دو ماه دیگریکی از سرنوشت سازترین انتخابات ریاست جمهوری در این کشور برگزار خواهد شد. حال آنکه حیدرعلی اف رئیس جمهوری ۸۰ساله جمهوری آذربایجان نیز پس ازحدود یک ماه بستری شدن در بیمارستان گلخانه آنکارا، به مرکز پزشکی کلیولند در ایالت اوهایو امریکامنتقل شده است وانتصاب پسر وی به نخست وزیری مهمترین پست پس از ریاست جمهوری مجموعا” شرایط حساسی برجمهوری آذربایجان حاکم ساخته است .درچنین شرایطی یکی از مسایل ضروری ، بررسی عملکرد حیدر علی اف در ده سال اخیراست که از دشواری و اهمیت خاصی برخوردار است . حیدرعلی اف از دهه ۶۰ کم و بیش برتحولات جمهوری آذربایجان تاثیرگذاشته است . وی سالهای متوالی بعنوان دبیراول حزب کمونیست دردوران جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی نقش آفرین بوده است .درمقطعی یکی از پنج عضو تعیین کننده پولیت بورو ( دفترسیاسی ) حزب کمونیست مرکزی اتحاد جماهیر شوروی بود .عملکرد آقای حیدر علی اف را در دهه اخیر می توان ازدو بعد سیاسی و اقتصادی ارزیابی کرد.در بعد سیاسی حیدرعلی اف درجمهوری آذربایجان در شرایطی روی کار آمد که بحران قره باغ دریکی از شدیدترین مراحل خود قرارداشت .آقای علی اف باشعار آزادی قره باغ به قدرت رسید.اگرچه دریک سال اول زمامداری وی نیز چند شهر مهم جمهوری آذربایجان در خارج از مخنطقه قره باغ به اشغال شبه نظامیان ارمنی درآمد، اما آتش بس ۱۹۹۴ تاحدودی مرهون تلاشهای سیاسی او بود. آقای علی اف وانمود می ساخت که درصدد است با ایجاد توازن درمناسبات آذربایجان با امریکا و روسیه از یک سو و ایران و ترکیه از سوی دیگر به مناقشه قره باغ پایان دهد. اما وی در عمل چنین سیاستی اتخاذ نکرد ، بلکه جمهوی آذربایجان را بویژه پس از قرارداد نفتی قرن به طرف ناتو و امریکا هدایت کرد. دوری از روسیه ، عدم تمایل به اجرای سیستم امنیتی منطقه گرا در قفقاز، عضویت در برنامه های ناتو، تاسیس پیمان غربگرای گوام ،تنها بخشی از اقداماتی است که نشان می دهدحیدرعلی اف طی یک دهه اخیررویکردغربگرایی را در پیش گرفته است .جدا از کم و کیف این رویداد آنچه مسلم است اینکه این رویکرد کمکی به حل مناقشه پانزده ساله قره باغ نکرده است . بسیاری از احزاب مخالف دولت باکو معتقدند که موقعیتی که اکنون باکودر مناقشه قره باغ دارد بهیچ وجه بهتر از سال ۱۹۹۳

نیست . زیرا علاوه بر کمک کشورهای غربی به ارمنستان ترکیه بعنوان کشوری که علی اف از آن به عنوان متحد استراتژیک خود نام می برد ، بدنبال عادی سازی مناسبات باارمنستان است .بطوریکه اکنون درآستانه انتخابات ، احزاب مخالف دولت باسوء استفاده از مساله قره باغ ،ادعا می کنند که علی اف در این سالها تنهادر پی تحکیم قدرت در خاندان خود بوده است .گذشته از موضوع قره باغ باید گفت با روی کارآمدن علی اف در آذربایجان تاحدودی از بحرانهای قومی دراین کشور کاسته شد. عضویت جمهوری آذربایجان درنهادهایی نظیر شورای اروپا دستاورد سیاسی قابل توجهی نیز برای حیدرعلی اف محسوب می شود. اگرچه انتقادات از وضعیت فعالیت احزاب سیاسی و مطبوعات این کشور نیز ازسوی شورای اروپا بارها مطرح شده است .