سازمان کنفرانس از زمان تاسیس خود در سال ۱۹۶۹ یکی از سازمانهای تاثیر گذار در عرصه بین المللی است که کوشیده است در حل و فصل مسایل کشورهای اسلامی و همگرایی میان آنها نقش مهمی را ایفاء کند . سازمان کنفرانس اسلامی با داشتن حدود ۵/۱ میلیارد جمعیت و با داشتن گستره جغرافیایی پهناور و منابع انرژی و اقتصادی می تواند نقش موثزی در تحولات اقتصادی و سیاسی ایفاء نماید در این راستا مسایل جهان اسلام از جمله عراق ، افغانستان ، فلسطین ، مبارزه با تروریسم ، دفاع از حقوق اقلیت های مسلمان و مساله خلع سلاح همواره مورد توجه سازمان کنفرانس اسلامی بوده است . مساله قره باغ نیز بعنوان یکی از کلان ترین بحرانهای قومی و ارضی در جهان است که همواره مورد توجه سازمان کنفرانس اسلامی بوده است .
در این راستا در سی امین نشست وزیران امورخارجه سازمان کنفرانس اسلامی در تهران از ۱۶۹ قطعنامه صادر شده و در سه قطعنامه باردیگر مساله قره باغ نیز مورد توجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی قرار گرفت . در این قطعنامه ها با حمایت از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان بر لزوم خروج نیروهای اشغالگراز اراضی جمهوری آذربایجان و نیز توقف تخریب آثار اسلامی و تاریخی در قره باغ تاکید شده است . عبدالواحد بالقزیز دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی نیز در روز پایانی نشت از کشورهای اسلامی خواسته است تا برای حل و فصل مناقشه قره باغ و پایان دادن به اشغال این منطقه تلاش کنند .
این اولین بار نیست که سازمان کنفرانس اسلامی از موضع جمهوری آذربایجان در مناقشه قره باغ حمایت می کند . واقعیت این است که اغلب ۵۷ عضو سازمان کنفرانس اسلامی پیش از با انتشار قطعنامه هایی اشغال بخشی از اراضی آذربایجان و نیز تخریب آثار اسلامی و تاریخی را در اراضی اشغالی محکوم کرده اند که جدیدترین نمونه های اجلاس وزیران امورخارجه در کوالالامپور در سال گذشته و اجلاس اخیر تهران بود . حمایت کشورهای اسلامی از موضع جمهوری آذربایجان از چند بعد دارای اهمیت است . بویژه اینکه از سال ۱۹۹۹ به پیشنهاد سران سازمان امنیت و همکاری اروپا در اروپا و برغم عدم تمایل باکو با فشار ترکیه ، جمهوری آذربایجان پذیرفت که هرساله تمامیت ارضی اش در مجمع عمومی سازمان ملل به رای گیری گذاشته می شود ،
در این رای گیریها که تاکنون چهار بار در مجمع عمومی سازمان ملل انجام شده است ، اغلب قریب به اتفاق کشورهای عضو ناتو ، اتحادیه اروپا ، شورای اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان داده اند و بنوعی از مواضع ارمنستان در مناقشه قره باغ حمایت کردند . در مقابل تنها کشورهای اسلامی بوده اند که از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت کرده اند و بنوعی مانع پیشبرد سیاست ارامنه جهت توجیه حقوقی ـ جهانی اشغال قره باغ شده اند . موضوعی در شرایط کنونی برای جمهوری آذربایجان اهمیت فراوان دارد . چراکه برخی از منابع جمهوری آذربایجان گهگاه بر این موضوع تاکید می کنند که این کشور از لحاظ اقتصادی و نظامی توانایی حل سریع مناقشه قره باغ را ندارد.
در چنین شرایطی حمایت سازمانهای منطقه ای و بین المللی از جمهوری آذربایجان نقش تعیین کننده دارد تا مانع از تغییر شرایط بین المللی بضرر جمهوری آذربایجان شود . کار کرد سازمان کنفرانس اسلامی در خصوص مناقشه قره باغ نیز از این زاویه قابل ارزیابی است . با وجود این ، مناسبات باکو و سازمان کتفرانس اسلامی تاکنون چندان همسو با خواست افکار عمومی این کشور نبوده است .سال گذشته در نشست وزیران امورخارجه سازمان کنفرانس اسلامی در دوحه قطر جمهوری آذربایجان از امضای سند مجکومیت رژیم صهیونیستی خودداری کرد .
در سی امین نشست وزیران خارجه سازمان کنفرانس اسلامی نیز ، ولایت قلی اف وزیر امورخارجه این کشور شرکت نکرد و ریاست هیات آذری را المان آراسلی سفیر جمهوری آذربایجان در عربستان جنوبی بعهده داشت . وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان بهنگام برگزاری نشست سازمان کنفرانس اسلامی در سفر رسمی و سه روزه رومانی بود، کشوری که بارها به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان رای ممتنع داده است . در سفر سه روزه وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان به بخارست حتی یک سند نیز امضاء نشد و همچنان این سوال است که با توجه به مواضع بخاست در قبال مناقشه قره باغ ، چه منافعی میان جمهوری و رومانی وجود دارد .
نکته قابل توجه اینکه ولایت قلی اف وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان پس از بازگشت از سفربه رومانی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی A.N.S این کشور با اشاره به سه قطعنامه حمایتی سازمان کنفرانس اسلامی از باکو بصورت تعجب آو.ری مدعی شد که حمایت این سازمان از جمهوری آذربایجان چندان اهمیتی ندارد . وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان قطعنامه های سازمان کنفرانس اسلامی را فاقد فایده و ناکارآمد عنوان کرده است . با توجه به حمایت بدریغ سازمان کنفرانس اسلامی و کشورهای اسلامی از باکو آنهم در شرایط کنونی انتظار می رفت که مقامات ارمنستان به این موضوع واکنش منفی دهند ، اما ظاهرً آقای قلی اف در ان خصوص پیشدستی کرده اند و بنوعب مواضع طفداران الحاق قره باغ به ارمنستان را مطرح کرده اند ؟! از اینرو باید گفت اظهارات وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجا از نسنجیدگی و ناپختگی سیاسی برخی از مقامات آذربایجان ناشی می شود که بی شک مغایر با دیدگاه و خواسته های مردم مسلمان جمهوری آذربایجان می باشد .
بی شک این موضع گیری باعث خواهد شد که مناسبات برخی از اعضاء سازمان کنفرانس اسلامی با جمهوری آذربایجان بسردی بگرایید . پیش از این تمایل باکو به همکاری با رژیم صهیونیستی باعث شده که برخی از کشورهای اسلامی نظیر سوریه و لبنان رای ممتنع به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان بدهند ، چرا که از نظر آن مناسبات یک کشور اسلامی مورد تجاوز قرار گرفته نظیر جمهوری آذربایجان با متجاوزی نظیر رژیم صهیونیستی توجیه منطقی ندارد . آنچه مسلم است اینکه حمایت کشورهای اسلامی از جمهوری آذربایجان تنها مانع اجرای طرحهای ناعادلانه در قره باغ تاکنون بوده است . این حمایت ها تاکنون تنها سیاسی نبوده است . بلکه نهادهایی نظیر بانک توسعه اسلامی و کمیته پیگیری همکاریی اقتصادی سازمان کنفرانس اسلامی موسوم به کمسک تاکنون میلیونها دلار در اختیار جمهوری آذربایجان قرار داده اند .در چنین شرایطی ناسپاسی جمهوری آذربایجان حاکی از تلاش براکو برای واگرایی از جهان اسلام و گسترش مناسبات باناتو است . اما چنانچه تجربیات ترکیه در جنگ عراق پس از پنج دهه سیاسیت غربگرایی نشان داد کشورهای غربی تنها بدنبال منافع صرف خود هستند ، در این خصوص نیز ناتو و گروه مینسک تاکنون گامهای ناعادلانه ای در خصوص مناقشه قره باغ برداشته اند .