اشتراکات فرهنگی ، تاریخی و مذهبی ایران و جمهوری آذربایجان بحدی است که می توان از واژه “دوکشور یک ملت” استفاده کرد. بی شک وجود تاریخ مشترک چند هزارساله میان ایران و آران (جمهوری آذربایجان ) اشتراکات زیادی از ابعاد ،فرهنگی ،مذهبی ،زبانی و نژادی ایجاد کرده است. از نظر مذهبی سرشماری های واقعی پیش از ۹۰% مردم جمهوری آذربایجان مسلمان هستند که از این تعداد ۸۰% شیعیان و ۲۰% را سنی های حنفی تشکیل می دهند. همزمان باترویج شیعه در ایران، مردم در جمهوری آذربایجان که آنزمان جزئی از خاک ایران بود به تشیع گرویدند و امروزه از ارادتمندان ائمه اطهار به شمار میروند. در واقع جمهوری آذربایحان یکی از مراکز مهم اسلامی در سالیان قدیم بوده است و هنوز ارتباط قوی با تاریخ اسلامی و با میراث درخشان معماری و هنر اسلامی دارد. بطوریکه صدها مکان با معماری ایرانی _ اسلامی در این جمهوری وجود دارد. تاکنون حدود پنجاه سند همکاری فرهنگی میان ایران و جمهوری آذربایجان به امضاءرسیده است که این سند های شامل همکاری در زمینه چاپ کتاب ،تبادل استاد و دانشجو ، همکاریهای متقابل مراکز علمی – تحقیقاتی ، پخش مستقیم برنامه تلویزیونی سحر از تلویزیون سراسری جمهوری آذربایجان _ که بعدا متوقف شد _ امور سینمایی و دیگر زمینه ها می باشد .همچنین تاکنون گروههای مطبوعاتی دو طرف دو کشور دیدارهای از یکدیگر انجام داده اند که از جهت تقریب فرهنگی وهمکاری مطبوعات دو طرف و انعکاس اخبار و رویدادهای طرفین بسیار مهم می باشد .با وجود این سطح فعلی روابط فرهنگی پاسخگوی نیازهای فرهنگی دو طرف نیست.
برغم اشتراکات فراوان فرهنگی میان ایران و جمهوری آذربایجان مشکلات عمده ای در عرصه همکاریهای فرهنگی دو کشور وجود دارد. یکی از مشکلات در واقع تحریف تاریخ و آثار فرهنگی ایران و زدودن آثار اسلامی و ایرانی درجمهوری آذربایجان است که باعث می شود که زمینه استفاده از اشتراکات فرهنگی از بین برود. مشکل دیگر تحرکات محافل غربی و رژیم صهیونیستی است که تلاش دارند مانع گسترش همکاریهای فرهنگی ایران و جمهوری آذربایجان شوند. در این راستا نیز در شرایطی که برخی از قراردادهای فرهنگی ایران و جمهوری آذربایجان در عمل اجرا نشده اند و مراکز فرهنگی ایران در جمهوری آذربایجان نظیر موسسه الهدی و خانه فرهنگ شهریار با انواعی از مانع تراشی های رسمی دولت باکو مواجه هستند، جمهوری آذربایجان با رژیم صهیونیستی قرارداد همکاری فرهنگی امضاء کرده و انجمن های مختلف دوستی میان دو طرف وجود دارد.
در عین حال شبکه های تلویزیونی جمهوری آذربایجان نیز اغلب به ترویچ فرهنگ مبتذل غرب در جمهوری آذربایجان مشغول هستند که این موضوع نیز به روند زدوده شدن آثار تمدن اسلامی و ایرانی در جمهوری آذربایجان کمک می کند. بعنوان نمونه صابر رستم خانلی رهبر حزب همبستگی شهروندی و یکی از نمایندگان مجلس جمهوری آذربایجان در حال حاضر در حال کمک به تهیه سریالی در مورد زندگی جواد خان گنجه ای سردار معروف و دلیر ایرانی در مقابله با توسعه طلبی تزارهای روس در قرن نورذهم است که در این سریال زندگی این سردار ایرانی بشدت تحریف شده است .
در چنین شرایطی تقویت مناسبات فرهنگی ایران و ج آذربایجان به اهتمام زیادی نیاز دارد چرا که توسعه مناسبات فرهنگی باعث عمق بخشیدن به توسعه مناسبات در سایر بخش ها و در نتیجه توسعه پایدار و همه جانبه مناسبات می شود این موضوع بویژه برای جمهوری آذربایجان اهمیت فراوانی دارد چه اینکه بسیاری از روشنفکران جمهوری آذربایجان معتقدند کلید حل مشکلات این کشور نه در کرملین یا کاخ سفید یا نه در دست اخلاف هرتزل ، بلکه در بازگشنت به فرهنگ اصیل خود است .