شکری سینا گورل وزیر امورخارجه ترکیه بار دیگر تاکید کرد که ترکیه به لحاظ نگرانیهای خود تحولات شمال عراق را از نزدیک دنبال می کند و بر این اساس هر گونه تدبیر نظامی که در مورد شمال عراق لازم بداند ، اتخاذ خواهد کرد . اینگونه اظهارات پس از طرح جدی حمله امریکا به عراق بارها از سوی مقامات ترکیه مطرح شده است . اما این بار این اظهارات پس از آن عنوان می شود که دو مقام عالیرتبه پنتاگون از جمله فرمانده تهاجم امریکا به طالبان از ترکیه دیدار کردند .
گفتنی است هفته گذشته ژنرال تومی فرانکس فرمانده نیروهای مرکزی امریکا و نیز ژوزف رالستون فرمانده نیروهای امریکایی در بخش اروپایی ناتو از آنکارا دیدار کردند . گفتنی است ژنرال رالستون چندی پیش از جمهوری آذربایجان نیز دیدار و تمایل امریکا را برای ایجاد پایگاه نظامی در قفقاز را مطرح ساخت . دو مقام نظامی امریکا در سفر به ترکیه نیز ماموریت داشتند که ضمن تلاش برای جلب ضایت ترکیه برای در اختیار قراردادن پایگاههای بیشتری در ترکیه به امریکا جهت حمله به عراق بار دیگر به شروط ترکیه در زمینه مساله عراق گوش بکنند و با دادن تضمینهایی شاید از تداوم اظهار نگرانیهای مقامات آنکارا که تاثیر منفی برای امریکا دارد ، جلوگیری کنند . اما اظهارات مقامات ترکیه از جمله سینا گورل نشان می دهد که دو ژنرال امریکایی چندان موفق نبوده اند .
واقعیت این است که ترکیه در مساله عراق با شرایط دشواری روبرو است . البته بحران عراق مسایل خاصی برای سایر همسایگان عراق نیز فراهم می سازد . باوجود این ، ترکیه شرایط ویژه ای دارد . ترکیه از یک سو می کوشد در مساله عراق بین سه موضوع حفظ ائتلاف سیاسی با غرب علی الخصوص امریکا ، نوع مناسبات با اعراب و نیز مسایل داخلی نوعی موازانه ایجاد کند . از سوی دیگر ترکیــه می کوشد فرمول مطلوبی بمنظور ایجاد کاستن نگرانیها و تحصیل مطامع خود در مساله عراق پیدا کند .
واقعیت این است که ترکیه بعنوان شریک راهبردی امریکا در خاورمیانه ـ بالکان ـ قفقاز در صورت حمله امریکا به عراق ، بمانند مساله کویت ، امریکا را بطور کامل همراهی خواهد کرد . از اینرو نیز بلنت اجویت نخست وزیر ترکیه چندی پیش تاکید کرد که امریکا ترکیه را را به جنگ ناخواسته ای وارد می کند . با وجود این ترکیه بظاهر با انجام طنازیهای سیاسی در صدد جلوگیری از تخریب شدن بیشتر روابط اش با کشورهای عربی و منطقه است که از سال ۱۹۹۶ و با عقد توافقنانمه همکاری نظامی با رژیم صهیونیستی تشدید یافته است . مانور هفته گذشته بین امریکا ، ترکیه و امارات نیز در این راستا صورت می گیرد .
از سوی دیگر از لحاظ داخلی محافل لاییک ترکیه نگران هستند که بحران عراق و مسایل اقتصادی آن موقعیت اسلامگرایان در انتخابات زودهنگام سوم نوامبر را تقویت کند . البته در این خصوص نیز پس از حذف چهره های محبوب اسلامگرا نظیر اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه احتمال تشدید فشار بر احزاب اسلامی و حتی انحلال آنها در روزهای آینده بعید نیست . در چنین شرایطی بیشتر تمرکز ترکیه بر روی کاستن نگرانیها و تحصیل مطامع خود در مساله عراق است .نگرانیهای ترکیه طیفی از مسایل اقتصادی ، امنیتی و سیاسی را در بر میگیرد .
این نگرانیها در شروط مطرح شده از سوی ترکیه مستتر است . برخی از این شروط عبارتند از :
۱) امریکا با تشکیل هرگونه دولت کرد درشمال عراق مخالفت کند .
۲) امریکا باید تمامی زیانهای اقتصادی ترکیه را جبران کند .
۳) از پناهندگان احتمالی جنگ که به ترکیه می شود ، استقبال شود .
۴) مناطق نفتی کرکوک و موصل تحت کنترل کردهای عراقی نباشد .
باید گفت از لحاظ اقتصادی عراق مهمترین شریک تجاری ترکیه در دهه نود بود . خط لوله نفت عراق به ترکیه مزایای اقتصادی بسیاری برای ترکیه داشته است . هرگونه بحران در عراق نه تنها بر این مسایل ، بلکه صنعت توریسم ترکیه بعنوان شاهرگ اقتصادی ترکیه را بخطر خواهد انداخت . بطوریکه از هم اکنون برخی موسسات توریستی نقشه های راهنمایشان را طوری آماده می کنند که اشاره ای به عراق نشود .
اما مهمترین نگرانیهای ترکیه را مسایل امنیتی تشکمیل می دهد و آن مساله احتمال تشکیل دولت کرد در شمال عراق است . تشکیل پارلمان کردستان عراق و تصویب قانون اساسی حکومت فدرال کردستان عراق در این پارلمان به مرکزیت منطقه نفت خیز کرکوک و هشدارهای احزاب کرد عراقی از جمله حزب دموکرات کردستان عراق به عواقب حضور نظامیان ترکیه در شمال عراق ، مقامات آنکارا را بشدت نگران ساخته است . البته امریکائیان تضمینهایی در این خصوص داده اند ، اما ظاهرا“ این تضمینها ترکیه را قانع نمی کند و ظاهرا سیاست اقناع سازی ترکیه هنوز ادامه دارد .
در این رستا ”صفاگیرای “ که در زمان جنگ خلیج فارس وزیر دفاع ترکیه بود بتازگی تاکید تاکید کرده است امریکا بازی خود در خصوص کردها را تا آخر ادامه خواهد داد . در واقع برخی محافل سیاسی ترکیه به این موضوع بخوبی واقف هستند که امریکا برای کنترل منطقه ای که ۶۵ درصد نفت جهان را دارد ، نیاز به یک دولت دست نشانده کرد در شما ل عراق و حتی توسعه آن را دارد . پیام کالین پاول وزیر امورحارجه امریکا به نشست پارلمان کردستان عراف و سایر اقدامات تامل برانگیز امریکا به شدت نگرانیها فزوده است . بطوریکه با چراغ سبز امریکا هفته گذشته نچیروان بارزانی و هوشیار زیباری دو مسوول ارشد حزب دموکرات کردستان عراق به ترکیه سفر کردند که آنها در صدد تشکیل یک دولت دموکراتیک در چهارچوب تمامیت ارضی عراق هستند .
باید گفت ترکیه بعنوان مقروض ترین عضو صندوق بین المللی پول و نیز کشوری که پنج دهه سابقه تبعیت از امریکا دارد ، با دریافت تضمین های بیشتر و امتیازاتی ، با امریکا همراهی می کند . نباید فراموش کرد که اوایل مرداد ۱۳۸۱ پل ولفوویتز معاون وزیر دفاع امریکا در سفر اش به به ترکیه ، واشنگتن یک کمک ۳۶ میلیاردی به ترکیه شامل ده میلیارد هدیه ، پنج میلیارد دلار وام طویل المدت ، یازده میلیارد دلار بصورت بخشودگی بدهی نظامی و ده میلیارد دلار شامل واردات از ترکیه پیشنهاد داد . بویژه اینکه ترکیه نیز در صدد است تا مطامع خاص خود را در مساله عراق بدست آورد .
کنترل مناطق کرکوک و موصل ، سازماندهی بیشتر به ترکمن های عراقی و پیش بینی نقش مهم برای آنها در نظام سیاسی احتمالی آینده عراق ، سرکوب چریکهای باقیمانده پ ک ک در شمال عراق و استقرار در این منطقه برای ایجاد یک منطقه حایل از جمله مطامع ترکیه در مساله عراق است . باید گفت تداوم طرح نگرانیها از سوی مقامات ترکیه نیز بمنظور کسب رضایت و حمایت کامل امریکا برای رسیدن به این مطامع است . با وجود این برخی معتقدند ترکیه در این روند منفعلانه اسیر برنامه های درازمدت امریکا خواهد شد که می تواند بهای گزافی داشته باشد .