مقدمه :

ترکیه بعنوان کشوری اروپایی ، آسیایی ، قفقازی ، بالکانی و خاورمیانه ای در این مناطق عالیترین سطح روابط با امریکا را دارد . اگر چه روابط دو کشور سابق طولانی دارد ، اما شیرازه روابط باصطلاح استراتژیک ترکیه در پنج دهه گذشته شکل گرفته است . اکنون ترکیه مرکز ثقل و اجرایی اهداف سیاسی ، نظامی و امنیت و اقتصادی امریکا در مناطق فوق الذکر است . این روند پس از حادثه یازدهم سپتامبر و مطرح شدن مساله افغانستان و عراق تشدید یافته است . در این میان وجود مرز طولانی ایران با ترکیه بطول ۴۵۴ کیلومتر ، نبود روابط سیاسی میان ایران و امریکا ، دیدگاه غربگرایانه بدنه حاکمیت ترکیه ، موقعیت و چالشهای اسلامگرایان در ترکیه ، نوع و اهداف روابط نظامی ترکیه – امریکا و رژیم صهیونیستی ، توافق و تزاحم منافع ملی ایران و ترکیه در بسیاری از زمینه ها تاثیرات متعددی بر منافع و امنیت ملی ایران گذاشته است . این موضوع ملاحظات خاصی برای ایران ایجاد می کند .

سابقه روابط :
سابقه روابط ترکیه و امریکا به سه قرن پیش و به دوران عثمانی بر می گردد . ” هری هوارد“ عضو هیات مدیره موسسه خاورمیانه در نشریه خاورمیانه شماره تابستان ۱۹۷۶ نوشته است ، تاریخچه روابط ترکیه و امریکا به اولین سفر تاجران امریکایی در سال ۱۷۶۷ به امپراتوری عثمانی بر می گردد . وقتی کنگره امریکا در سال ۱۷۷۴ جان آدامز که بعدها دومین رئیس جمهور امریکا شد ، بنیامین فرانکلین فیزیکدان معروف و عضو کنگره و توماس جفرسون که بعدها سومین رئیس جمهور امریکا شد را برای تقویت و گسترش روابط خارجی با کشورها مامور کرد ، امپراتوری عثمانی ـ ترکیه امروزی ـ هم نامش در لیست کشورهایی بود که باید مذاکرات با آنهاتوسط این هیات انجام می شد .
در سال ۱۷۸۶ جان آدامز با وزیر امورخارجه وقت فرانسه ورگنز مذاکرات مهمی درباره امپراتوری عثمانی انجام داد . در سال ۱۷۹۹ امریکا ویلیام اسمیت دیپلمات معروف خود را در پرتغال برای امضای یک سری موافقت نامه تجاری و دوستانه به استانبول اعزام کرد . ولی این عزیمت بدلیل اشغال مصر توسط ناپلئون تحقق نمی یابد .
در ۹ نوامبر ۱۸۰۰ برای اولین بار کشتی نظامی جرج واشنگتن به فرماندهی ناخدا ویلیام بنیبریج به استانبول می آید . در دوران جنگهای داخلی امریکا یک تاجر اهل بوستون بنام ویلیام لی پرکنز به ازمیر آمده و در آنجا ساکن می شود . از سال ۱۷۸۵ محصولات ازمیر در بازارهای بوستون عرضه می شود . از اوت ۱۸۱۱ تا نوامبر ۱۸۲۰ هر ساله بطور متوسط ۱۳ تاجر امریکایی به ازمیر می آیند . اولین کشتی امریکای که با عبور از تنگه بسفر به دریای سیاه وارد می شود ، در بوستون به بثبت رسیده بود .
در سال ۱۸۰۲ ویلیام استوارد بعنوان اولین کاردار امریکایی در ازمیر منصوب می شود . در سال ۱۸۳۵ نیکل سرن فریچ به سمت کاردار بورسا منصب می شود . رئیس جمهور جفرسون تصمیم میگیرد که همواره یک ناوگان امریکایی در دریای مدیترانه حضور داشته باشد و بدین ترتیب هسته ناوگان ششم امریکا شکل می گیرد .
در سال ۱۸۲۶ وزیر امورخارجه وقت امریکا ”هنری کلی “ خواهان فراگیری زبان ترکی در کنار زبان عربی توسط دیپلماتهای جوان شده و می خواهد که در کنسولگریهای واقع در حاشیه دریای مدیترانه و همچنین امپراتوری عثمانی مستقر شوند .
در ۷ می ۱۸۳۰ بعد از ده سال مذاکره و گفتگو قرارداد تجارت و سیاحت بین امریکا و عثمانی امضاء می شود . در این سالها امریکا در منطقه آیینالی کاواک یک کارگاه کشتی سازی دایر می کند . اولین ناوچه جنگی در ۱۸ می ۱۸۳۶ به آب انداخته می شود . متعاقب آن یک ناوچه دیگر در ۲۱ اوت ۱۸۳۷ و بعد یک کشتی کوچک مجهز به ۲۰ توپ و دو قایق توپدار به آب انداخته می شود . در نیمه دوم قرن نوزدهم فعالیتهایی در زمینه آموزش در ترکیه داشته است . (۱)
روند کنونی تا فروپاشی امپراتوری عثمانی و تاسیس جمهوری ترکیه در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳ کم و بیش ادامه داشته است . با تاسیس جمهوری ترکیه و روی کار آمدن مصطفی کمال آتاتورک با ایده سرتاپا غربی کردن ترکیه و نگاه به امریکا بعنوان نماد غرب باعث توسعه روابط ترکیه و امریکا شد . بویژه پس از جنگ جهانی دوم و عضویت ترکیه در ناتو در سال ۱۹۵۲ روابط ترکیه بعنوان متفق غرب در پشت مرزهای آهنین شوروی سابق گسترش می یابد . دو کشور درجنگ کره مشارکت داشتند .
بطوریکه در سال ۱۹۵۹ ترکیه و امریکا در خصوص استقرار سلاحهای هسته ای در خاک ترکیه به توافق رسیدند . حضور نیروهای امریکایی در ترکیه منجر به انعقاد ۵۵ معاهده مختلف از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۴ که عمدتا “ دو جانبه و خارج از چارچوپ ناتو بودند ، امضاء شد . (۲)
برغم برخی فراز و نشیبها از جمله در مساله قبرس ، با وقوع انقلاب اسلامی ایران و نیز حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان ، وقوع کودتای ۱۹۸۰ در ترکیه و روی کار آمدن نظامیان برهبری ژنرال کنعان اورن روابط ترکیه با امریکا بیش از پیش گسترش یافت و تا فروپاشی شوروی ادامه داشت .

روابط کنونی و کم وکیف آن :
پس از فروپاشی شوروی با از بین رفتن بلوک شرق و نیز بهم خوردن موازانه امنیتی منطقه در قالب حمله عراق به کویت ، اهمیت امنیتی گذشته و دوران جنگ سرد ترکیه برای غرب کاهش یافت . با وجود این مقامات ترکیه کوشیدند با استفاده از موقعیت استراتژیک خود در مناطقی نظیر قفقاز و استفاده از مسایل انرژی اهمیت خود را نزد غرب افزایش دهند . امریکا به ترکیه بعنوان یک شریک قابل اعتماد نگاه می کند . امریکا دارای چند پایگاه در ترکیه بوده که مهمترین آن انجیرلیک است . دو کشور روابط تنگاتنگ نظامی دارند و امریکا تاکنون میلیارد ها دلار تسلیحات به ترکیه فروخته شده است و دهها قرارداد نظامی میان دو کشور امضاء شده است . امریکا از موقعیت ترکیه برای پیشبرد اهداف خود در بالکان ، قفقاز ، عراق و ایران و خاورمیانه استفاده می کند . در حال حاضر ترکیه یکی از پایگاههای اساسی امریکا برای حمله به عراق شناخته می شود . امریکا می کوشد مدل لاییک ترکیه را بعنوان الگویی برای کشورهای اسلامی بویژه جمهوریهای مسلمان قفقاز و آسیای مرکزی معرفی کند . به جرات میتوان گفت که امریکا نفوذ قابل توجهی بر روند تصمیم گیریها در ترکیه دارد .
اشاره به تعدادی از قراردادهای امریکا و ترکیه :
تعدادی از قرارداد سیاسی و نظامی :
امریکا از جمله کشورهای عضو ناتو است که قراردادهای نظامی فراوانی با ترکیه امضاء کرده است که این موضوع مرتبط با باصطلاح روابط استراتژیک دو کشور است . بویژه پس از جنگ جهانی دوم و عضویت ترکیه در ناتو در سال ۱۹۵۲ روابط ترکیه بعنوان متفق غرب در پشت مرزهای آهنین شوروی سابق گسترش یافت . دو کشور درجنگ کره مشارکت داشتند . در سال ۱۹۵۹ ترکیه و امریکا در خصوص استقرار سلاحهای هسته ای در خاک ترکیه به توافق رسیدند . حضور نیروهای امریکایی در ترکیه منجر به انعقاد ۵۵ معاهده مختلف از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۴ که عمدتا “ دو جانبه و خارج از چارچوپ ناتو بودند ، امضاء شد . ای روند کم و بیش ادامه داشته است .
بمنظور توسعه روابط نظامی دو کشور ، نشست گروه عالی نظامی ترکیه و امریکا بهار هر سال برگزار می شود . این گروه عالی دفاعی در سال ۱۹۸۴ در چارچوب قرارداد همکاریهای دفاعی و نظامی فعالیت خود را آغاز کرده است .
ترکیه و امریکا در سال ۱۳۸۰ قرارداد همکاریهای دفاعی و اقتصادی امضاء کردند . امریکا در چارچوب چنین قراردادهایی دارای چند پایگاه نظامی در ترکیه است که مهمترین آن پایگاه اینجرلیک است که در نزدیکی شهر آدانا در جنوب ترکیه واقع شده است . ارتش ترکیه دارای حدود ۸۵۰ هزار پرسنل وظیفه و ۱۵۰ هزار پرسنل کادر است که بیش از ارتش روسیه و امریکا پرسنل دارد .
ارتش ترکیه از سال ۲۰۰۰ برنامه مدرن سازی را در دستور کار خود قرار داده است . در این خصوص مقامهای ترکیه مذاکراتی با شرکتهای تولید جنگ افزارهای نظامی از جمله امریکا انجام داد ه اند . ترکیه و امریکا بیش از دهها قرارداد در خصوص خرید و نیز تولید جنگ افزار تنها در یک دهه اخیر امضاء کرده اند . امریکا تامین کننده اساسی تسلیحات مورد نیاز ترکیه در حال حاضر هستند .
• ترکیه می کوشد تا برخی از پروژه های صنایع دفاعی که شامل همکاری مشترک این کشور با صنایع نظامی امریکا برای تولید و مونتاژ جنگنده های اف – ۱۶ به انجام رساند .
• طرح ۱/۱ میلیارد دلاری خرید هواپیماهای آواکس از شرکت بوئینگ امریکا در دستور کار ارتش ترکیه قرار دارد . در همین راستا کنگره امریکا اواسط مرداد ۱۳۸۱ فروش چهار فروند هواپیمای آواکس به ترکیه را تایید کرد
• تیر ۸۱ ترکیه متعهد شد برای توسعه هواپیماهای جنگی موسوم به جی اس اف ( جوینت استریک فایتر) مبلغ ۱۷۵ میلیون دلار سرمایه گذاری با امریکا کند . ترکیه هفتمین کشور عضو ناتو است که در این طرح بزرگ که هدف تولید حدود سه هزار هواپیما جی اس اف از نوع مخصوص ناو هواپیما بر ، عمود پرواز و دارای کاربرد متعارف بوده و هرکدام ۳۷تا ۴۷ میلیون دلار برآورد خواهند داشت ، شرکت می کند .
• ارتش ترکیه طرحی برای خرید چهارده بالگرد سی هاوک از شرکت سیکورسکی ایرگرافت امریکا برای نیروی دریایی خود دارد که برای این منظور از وام ۳۲۴ میلیون دلاری بانک صادرات و واردات امریکا (اگسیم بانک ) استفاده خواهد کرد .
• بهمن ۱۳۸۰ وزارت دفاع امریکا دو فروند ناوچه مجهز به موشکهای هدایت شونده به قیمت ۱۱۰ میلیون دلار به ترکیه فروخت . گفته می شود نیروی دریای ترکیه اکنون هفت فروند ناوچه از نوع الیور پری در اختیار دارد .
• ارتش ترکیه در حال حاضر بشدت بدنبال حضور در ارتش مستقل شصت هزار نفری اروپاست و در این خصوص سندی سه جانبه با با امریکا و انگلیس امضاء کرده است .
• شرکت سهامی سیستمهای دفاعی مستقر در شهر آرلینگتون ویرجینیای امریکا و شرکت نیورول هولدیگ در آنکارا ، در پیوند با یکدیگر طرح چند میلیاردی ارتش امریکا برای ساختن ۱۷۰۰ دستگاه خودرو زرهی میان وزن برای ترکیه را به اجرا در می آورد . .

تعدادی از قراردادهای اقتصادی ترکیه و امریکا :
• تاریخچه عقد قراردادهای اقتصادی ترکیه و امریکا به اولین سفر تاجران امریکایی در سال ۱۷۶۷ به امپراتوری عثمانی بر می گردد . گفتنی است از لحاظ اقتصادی نیز امریکا بزرگترین شریک تجاری ترکیه می باشد . دو کشور در زمینه های مختلف اقتصادی چندین پروتکل ، تفاهنامه ، قرارداد و توافقنامه اقتصادی امضاء کردده اند .
• در ۷ می ۱۸۳۰ بعد از ده سال مذاکره و گفتگو قرارداد تجارت و سیاحت بین امریکا و عثمانی امضاء می شود .
• برخی قراردادهای اقتصادی ترکیه و امریکا جنبه منطقه ای دارد . نظیر مشارکت دو کشور در طرح باکو – جیحان .
• ترکیه و امریکا در مورد طرح بلند پروزانه کشت و صنعت جنوب شرق چندین قرارداد اقتصادی دارند .
• در سفر سال ۱۳۸۰ اجویت نخست وزیر ترکیه به امریکا دو کشور در زمینه تسهیلات گمرکی چندین قرارداد امضاء کردند .

کمک های مالی امریکا به ترکیه


ترکیه از جمله کشور هایی است که طی پنجاه سال گذشته از کمک های مالی امریکا بهر مند بوده است . امریکا نه تنها بطور مستقیم کمک مالی در اختیار ترکیه قرار می دهد بلکه از نفوذ خود در بانک جهانی و صندوق بین المللی پول برای پرداخت وامهای خارج از نوبت به ترکیه استفاده می کند . بویژه این روند پس از دیماه ۱۳۷۸ (دسامبر ۱۹۹۹ ) که ترکیه و صندوق بین المللی پول هفدهمین قرارداد استندبای را تصویب کردند ، افزایش یافته است . هدف این قرارداد اجرای یک برنامه تثبیت اقتصادی سه ساله برای رهایی از تورم مزمن در ترکیه بود که موفق نبوده است . متعاقب این قرارداد باحمایت امریکا ، صندوق بین المللی پول اعطا ء اعتباری سه ساله معادل چهار میلیارد دلار را برای بازسازی خرابیهای ناشی از زلزله تصویب کرد . یک ماه قبل از آن نیز بانک جهانی یک وام ۷۵۷ میلیون دلاری بخاطر زلزله برای ترکیه داد ، منتها بخاطر فشار امریکا این وام بیش از اعتبارات عادی بود . بازپرداخت این وام از سال ۲۰۰۲ بمدت پانزده سال خواهد بود . امریکا چند بار از آغاز سال ۲۰۰۲ تاکنون از اعطاء وام اضطراری به ترکیه حمایت کرده است . تحت فشار کاخ سفید و علیرغم نظر منفی اعضاء شورای اجرایی صندوق بین المللی پول، اواسط سال ۲۰۰۲ این صندوق اعلام کرد ۲/۱۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ به ترکیه وام می دهد. گفتنی است که ترکیه تا پایان سال ۲۰۰۲ باید ۷/۱۰ میلیارد دلار و در سال ۲۰۰۳، ۹/۱۱ میلیارد دلار از بابت وامهای دریافتی، پول باید بدهد و شکی نیست که اگر این وام داده نشود، دولت ترکیه با ورشکستگی روبرو می شد. در عین حال دولت ترکیه تاکنون بیش از پانصد میلیون دلار اوراق قرضه از نوع دلار در بازار سرمایه امریکا عرضه کرده است . ( ایرنا ، ترکیه از بازارهای سرمایه جهان ۴/۳ میلیارد دیار استقراض کرد ، ۱۰/۸۰/۷۸ )
کمک های مالی امریکا به ترکیه یا وعده آنها پس از حادثه یازدهم سپتامبر و طرح مساله حمله امریکا به عراق افزایش یافته است . ترکیه نیز با توجه به بحران اقتصادی شدیدا“ به این کمک ها نیازمند است . گفته می شود در سفر اوایل مرداد ۱۳۸۱ پل ولفوویتز معاون وزیر دفاع امریکا به ترکیه ، واشنگتن یک کمک ۳۶ میلیاردی به ترکیه شامل ده میلیارد هدیه ، پنج میلیارد دلار وام طویل المدت ، یازده میلیارد دلار بصورت بخشودگی بدهی نظامی و ده میلیارد دلار شامل واردات از ترکیه پیشنهاد داده است تا در مقابل ترکیه بطور کامل با امریکا در حمله نظامی به عراق همراهی کند .
علل همگرایی ترکیه با امریکا

ـ علایق نظامی :
یکی از مهمترین دلایل ترکیه برای گسترش همکاری با امریکا دلایل نظامی است . این موضوع ناشی از رقابت های تسلحاتی ترکیه با یونان ، اختلافات عدیده با همسایگانش از جمله عراق ، یونان و سوریه ، بحران قبرس ، تقویت جایگاه در اروپا ، نفوذ شدید ارتش در ارکان سیاسی و تمایل به ایفای نقش ژاندرمی منطقه است . ترکیه همواره در پی تسلیح خود با استفاده از کمک های امنیتی و نظامی امریکا است . ترکیه در صدد برآوردن نیازهای نظامی خود از امریکا و کاهش آن نسبت به اروپا که بر خلاف امریکا انتقادات تندی از ترکیه می کنند ، است . از اینرو ترکیه و همکارا برای اهداف سیاسی نه تنها همکاریهای مستقیم نظامی نظیر برگزاری مانور مشرک می کنند ، بلکه برای ساخت تسلیحات بصورت مشترک تلاش می کنند . این موضوع از دهه اخیر با در پیش گرفته شدن برنامه مدرنیزه کردن ارتش ترکیه مورد توجه قرار گرفته است .
بعنوان نمونه شرکت سهامی سیستمهای دفاعی مستقر در شهر آرلینگتون ویرجینیای امریکا و شرکت نیورول هولدیگ در آنکارا ، در پیوند با یکدیگر طرح چند میلیاردی ارتش امریکا برای ساختن ۱۷۰۰ دستگاه خودرو زرهی میان وزن برای ترکیه را به اجرا در می آورد . (۳) در همین راستا کنگره امریکا اواسط مرداد ۱۳۸۱ فروش چهار فروند هواپیمای آواکس به ترکیه را تایید کرد.
در عین حال ترکیه سعی در استفاده از توانایی نظامی و امنیتی امریکا برای پیشبرد اهداف خود است . چنانچه ”آنتونی بیلنکن “ مشاور امنیتی بیل کلینتون رئیس جمهور سابق امریکا چندی پیش فاش ساخت ، امریکا در دستگیری عبدا… اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه در کشور افریقایی کنیا در سال ۱۹۹۹ نقش محوری داشت .
گفتنی است بمنظور توسعه روابط نظامی دو کشور نشست گروه عالی نظامی ترکیه و امریکا بهار هر سال برگزار می شود . این گروه عالی دفاعی در سال ۱۹۸۴ در چارچوب قرارداد همکاریهای دفاعی و نظامی فعالیت خود را آغاز کرده است .
ترکیه نه تنها راغب به گسترش همکاریهای نظامی دوجانبه با امریکا است . بلکه ترکیه و امریکا از سال ۱۹۵۲ همکاری نزدیک و گسترده ای در چارچوپ پیمان ناتو دارند . گفتنی است بر اساس بند پنجم پیمان آتلانتیک شمالی ، کشورهای عضو ناتو متعهد هستند در صورت در خواست امریکا ، به این کشور در هر ضد حمله ، آنها را یاری دهد و استفاده از حریم هوایی و پایگاههای نظامی نیز در پیمان ناتو پیش بینی شده است . ترکیه و امریکا بخوبی این بند را اجرا کردند . در حال حاضر با توجه به مطرح بودن ارتش ۶۰ هزار نفری مستقل اروپا و مخالفت اروپا با عضویت ترکیه در این ارتش مستقل ، ترکیه می کوشد با حمایت امریکا حتی بصورت محدود در این ارتش اروپایی مشارکت کند . در این خصوص چندی پیش سند سه جانبه ای میان ترکیه – امریکا و انگلیس امضاء شد . این سند با مخافت دیگر کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و یونان مواجه شده است . آنها حضور ترکیه در این ارتش اروپایی را با توجه به نوع روابط ترکیه و امریکا ، نقض غرض این ارتش مستقل می دانند .
در هرحا ل باید گفت امریکا از توان تغییرات قابل توجه در ارتش ترکیه برخوردار است و حتی برخی از کارشناسان تغییرات گسترده در سطوح بالای ارتش ترکیه از جمله بازنشسته کردن حسین کیوریک اوغلو رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه درسال ۲۰۰۲ که یادآور ماجرای ژنرال گوندوم در ۱۹۹۰ است ، در آستانه تحولات عراق را از این دریچه قابل ارزیابی می دانند .

ـ علایق سیاسی :
ترکیه همواره کوشیده است از سطح گسترده روابط خود با امریکا برای رسیدن به بسیاری از اهداف سیاست خارجی و داخلی خود استفاده کند . در این راستا نزدیک به پنج دهه است که برای عضویت در اتحادیه اروپا تلاش می کند . اما اکنون با گذشت زمان برغم پذیرش نامزدی عضویت ترکیه در نشست هلسینکی ۱۹۹۹ دورنمای تاریکی برای ارتقاء روابط ترکیه و اتحادیه اروپا با توجه به تشدید بحران اقتصادی ترکیه و مساله قبرس وجود دارد ۰ چرا که غیر از مساله قبرس و بحران اقتصادی ، فاکتورها متفاوت جمعیت ، مسایل فرهنگی و نیز نوع روابط امریکا و ترکیه بر روند همگرایی تر کیه و اتحادیه اروپا تاثیر می گذارد ۰در خصوص قبرس اتحادیه اروپا هشدار داه است که در صورت عدم تغییر مواضع سنتی ترکیه این اتحادیه حداکثر تا سال ۲۰۰۴ بخش یونانی نشین قبرس را به عضویت اتحادیه اروپا درخواهد آورد . اتحادیه اروپا به دلایل سیاسی نظیر نوع روابط واشنگتن –آنکارا ،مسایل فرهنگی وجمعیتی ترکیه خواهان پذیرش کامل عضویت ترکیه حداقل تا یک دهه آینده نیست۰در این رستا آنکار روی حمایت سیاسی آنکار حساب می کند . امریکا هم بارها از مساله عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا حمایت کرده است .
بیل کلینتون رئیس جمهور سابق امریکا در سفر نوامبر ۱۹۹۹ خود به ترکیه تاکید کرد ، ” اروپا تنها متشکل از کوهها و رودخانه ها نیست . اروپا یک ایده است که در آن فرهنگها و مذاهب مختلف باید جای خود را حفظ کنند . اروپا یک الگوی حقوق بشری و دموکراســی است . عضو شدن ترکیه در اتحادیه اروپا نشانه محکمی برای تحقق ایده اروپایی است . (۴)
در عین حال ترکیه در مساله بغرنج قبرس نیز روی حمایت امریکا حساب مب کن . بویژه اینکه جامعه جهانی و اتحادیه اروپا و کشورهای اسلامی موضع مشخصی در قبال قبرس داشته و ترکیه را در قضیه قبرس متجاوز می دانند . اما امریکا کم و بیش در مساله قبرس موضع ملایم تری اتخاذ کرده است . در سفر مهر ۱۳۷۸ و نیز سفر ۱۳۸۰ اجویت نخست وزیر ترکیه به امریکا ، رئیس جمهور امریکا تاکید کرد امکان بازگشت به شرایط قبل از ۱۹۷۴ در قبرس وجود ندارد . در حال حاضرتوماس وستون نماینده ویژه امریکا در امور قبرس است . پیش از وی آلفرد موزس این سمت را بعهده داشت . نمایند ویژه امریکا در قبرس بنوعی عملکرد آلوارو دسوتو نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در مساله قبرس را خنثی می سازد.
در عین حال دولت لائیک ترکیه علاقمند به کسب حمایتهای امریکا در زمینه سرکوب اسلامگرایان و سایر گروههای مخالف داخلی است . ترکیه سالها با حمایت امریکا در دهه هفتاد و هشتاد گروهای مخالف چپ را سر کوب کرد . پس از وقوع انقلاب اسلامی روند سرکوب گرایشهای اسلامی در ترکیه افزلیش یافته است و ترکیه هرگونه اقدام ایران در این خصوص حساس است . بطوریکه در فروردین ۱۳۶۸ در پی شرکت سفیر وقت ایران در آنکارا ( منوچهر متکی ) در یکی از اجتماعات حزب اسلامگرای رفاه و حمایت از حجاب اسلامی ، ترکیه با فراخوانی سفیر اش از تهران ، یک هفته به سفیر ایران مهلت داد تا خاک ترکیه را ترک کند . امریکا نیز در این روند کاملا “ سیستم لائیک ترکیه را همراهی می کند . امریکا بهنگام رسیدن نجم الدین اربکان اسلامگرا به نخست وزیری صراحتا “ همسو با ارتش ترکیه ابراز نگرانی شدید کرد . در سال ۱۹۹۷ در زمان نخست وزیری اربکان ، اقدام وی در تاسیس گروه دی – ۸ متشکل از هشت کشور اسلامی و سفر دوره ای وی به کشورهای اسلامی در افریقا ، خاورمیانه و آسیای دور ، هدف سنتی ترکیه برای همگرایی با اتحادیه اروپا را زیر سوال برد ، در آوریل سال ۱۹۹۷ گروه کاری غرب به بهانه پیگیری تخطی دولت از اصول قانون اساسی با همکاری مشترک لائیک ها و امریکا تاسیس و نهایتا حکومت اربکان – چیللر را ساقط کرد . (۵)
در خصوص سرکوب سایر مخالفان از جمله کردها نیز ترکیه و امریکا همکاری داشتند . در این خصوص میتوان بهمکاری سیا ، موساد و میت در تاسیس سازمان تروریستی موسوم به حزب ا.. ترکیه اشاره کرد که یک گروه موازی با پ ک ک بود و با تامین مالی و نظامی امریکا و ترکیه نزدیک به دودهه علیه پ ک ک ایستاد . تا اینکه با دستگیری اوجالان و طرح آشتی پ ک ک تاریخ مصرف آن تمام شد و میت و سیا با علنی کردن فعالیت این سازمان تروریستی ، کوشیدند با اسلامی خواندن این گروه چهره اسلامگرایان را تخریب و برای سرکوب بیشتر آنها بهانه لازم را کسب کنند .

ـ علایق اقتصادی :
علایق اقتصادی ترکیه و امریکا را میتوان در منافع روابط اقتصادی دو جانبه ، مشارکت در طرحهای کلان منطقه ای نظیر انتقال انرژی با حمایت امریکا و نیز بهره مندی از نوذ امریکا در موسسات مالی بین المللی عنوان کرد . در شرایط کنونی ترکیه از لحاظ اقتصادی ؛با یک بحران عمیق مالی –اقتصادی دست وپنجه نرم می کند. این بحران تاکنون برغم اختصاص چندین نوبت وام کلان از سوی صندوق بین المللی پول و بانک جهانـــــــی مهار نشده است ۰در پی این بحران تعدادی زیادی از بانک ها ؛ صنایع و کارخانجات ترکیه ورشکست شده وتورم فوق العاده افزایـش پیدا کرد۰ارزش لیر ترکیه در مقابل دلار امریکا به پایین تر حد خود رسیده است ۰دولت اجویت برای فایق آمدن بر این بحران به توصیه امریکا وصندوق بین المللی پول ؛کمال درویش معاون سابق بانک جهانی را به عنوان وزیر مشاور امور اقتصادی قرارداد۰کمال درویش ۲۳ سال اخیر را در امریکا گذرانده است . وی با ارائه یک برنامه ده ماده ای با هدف مقابله با افزایش تورم در سیستم ارز شناوربه مبارزه با بحران اقتصادی ترکیه رفت که تا کنون نتیجه خاص و قابل توجه عملی نداشتـــه است . در چنین شرایطی برغم در یافت وامهایی خارجی ؛ترکیه همچنان در بحران اقتصادی غوطه ور است ۰گفته می شود در یافت این وامها هر چه بیشتر ترکیه را به صندوق بین المللی پول و کشورهای غربی وابسته کرده و وضعیت اقتصادی ترکیه را دشوار تر خواهدساخت ۰چراکه از یک سو پرداخت سر رسید این وامها موضوعی قابـل توجه است ۰گفته می شود ترکیه بیش از ۱۱۰میلیارد دلار بدهی خارجی و بیش از ۸۰میلیارد دلاربدهی داخلی دارد . در هر حال باید گفت ترکیه از لحاظ اقتصادی در شرایط کنونی وضعیت دشواری را پشت سر می گذارند۰حتی ترکیه اگربزودی بر این بحران اقتصادی فایق آید ؛ برای رسیدن به رشد اقتصادی سال ۱۹۹۹ گفته می شود حداقل به سه ؛چهار سال زمان نیاز دارد۰نباید فراموش کرد که کسری بودجه سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ ترکیه حدود ۲۵ میلیارد دلار بود . بودجه سالانه ترکیه حدود ۸۰ میلیارد دلار است . در چنین شرایطی ترکیه هرچه بیشتر نیازمند حمایت امریکا برای دریافت وامهای کلان است . در این راستا امریکا بر خلاف رژیم صهیونیستی از آغاز سال ۲۰۰۲ تاکنون چندین با ر از اعطاء وام اضطراری به ترکیه حمایت کرده است . تحت فشار کاخ سفید و علیرغم نظر منفی اعضاء شورای اجرایی صندوق بین المللی پول، اواسط سال ۲۰۰۲ این صندوق اعلام کرد ۲/۱۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ به ترکیه وام می دهد. گفتنی است که ترکیه تا پایان سال ۲۰۰۲ باید ۷/۱۰ میلیارد دلار و در سال ۲۰۰۳، ۹/۱۱ میلیارد دلار از بابت وامهای دریافتی، پول باید بدهد و شکی نیست که اگر این وام داده نشود، دولت ترکیه با ورشکستگی روبرو می شد.
از سوی دیگر ترکیه خواهان مشارکت امریکا در پروژه گاپ است . پروژ عظیم کشت و صنعت جنوب شرق ترکیه موسوم به گاپ شامل چندین سد بزرگ ، نیروگاه های آبی ، زمین های زراعتی و مناطق صنعتی باهدف عمران و آبادی مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه اجرا می شود . ترکیه تاکنون برای اجرای این طرح بلند پروزانه ۱۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است . در عین حال دو کشور مواضع بسیار مشترکی در مساله انتقال انرژی حوزه خزر و قفقاز جنوبی دارند . امریکا از لحاظ اقتصادی ترکیه را محور اجرای طرحهای سیاسی انتقال انرژی حوزه خزر می داند . سپتامبر ۲۰۰۲ با حضور روسای جمهور ترکیه ، گرجستان و جمهوری آذربایجان و وزیر انرژی امریکا اسپنسر آبراهام ، مراسم آغاز احداث خط لوله باکو – جیحان در منطقه سنگچال باکو آغاز شد ، این موضوع حاکی از روند صعودی مناسبات اقتصادی ترکیه و امریکا در سالهای آینده است . گفتنی است از لحاظ اقتصادی نیز امریکا بزرگترین شریک تجاری ترکیه می باشد . در عین حال شرکتهای امریکایی نظیر شرکت خصوصی سرمایه گذاری ماورای بحار امریکا حدود دومیلیارد دلار برای ساخت نیروگاههای گازی در شهرهای گبزه ، ازمیر ، آنکارا و آداپازاری ترکیه سرمایه گذاری کرده است . این موضوع پیوندهای اقتصادی دو کشور را عمیق تر می کند .

علل همگرایی امریکا با ترکیه :

ـ ژئوپلتیک دایره وارترکیه
بجرات میتوان گفت اهمیت استراتژیک ترکیه مهمترین دلیل تلاش امریکا برای تعمیق روابط با ترکیه است . چنانچه چندی پیش روزنامه فرانکفورتر آلگماینه نوشت ریچارد هالبروک نماینده ویژه امریکا از ترکیه بعنوان یک متحد استراتژیک در سه حوزه قفقاز ، بالکان و خاورمیانه نام برده است . (۶) امریکا همواره بدنبال افزایش حضور نظامی و امنیتی در ترکیه بوده و هست . در این میان پایگاه اینجرلیک پایتخت همکاریهای باصطلاح استراتژیک منطقه ای امریکا با ترکیه است . شاید از اینرو نیز بیل کیلنتون رئیس جمهور سابق امریکا در سفر نوامبر ۱۹۹۹ خود به ترکیه یک شب در این پایگاه اقامت کرد . در بیان اهمیت این پایگاه از نقطه نظر واشنگتن می شود فرض کرد که در دایره ای به شعاع ۱۵۰۰ کیلومتر که در مرکز آن اینجرلیک باشد ، پنج دایره دیگر که هر یک معرف یک منطقه استراتژیک همانند حلقه های پرچم المپیک قرار گرفته اند :
۱ـ حوزه بالکان ، ۲ ـ حوزه شمال دریای سیاه ، ۳ ـ حوزه قفقاز و خزر ، ۴ ـ حوزه سوریه ، عراق و ایران ، ۵ ـ حوزه مصر و اسرائیل
امریکا از این پایگاه در جریان کوزوو ، بوسنی ، جنگ خلیج فارس ، افغانستان استفاده کرد . در واقع باید گفت ترکیه در نزدیکی مناطقی نظیر خلیج فارس و خزر واقع شده است که بیش از ۷۰ درصد نفت و ۴۰ در صد ذخایر قطعی گاز جهان را دارد . دورترین نقطه این مناطق استارتژیک به پایگاه اینجرلیک حدود ۱۰۰۰ کیلومتر است . این موضوع بویژه با توجه به وضعیت کنونی عراق اهمیت و علل تمایل امریکا برای گسترش باصطلاح روابط استراتژیک با ترکیه ر انشان میدهد . پایگاه اینجرلیک همچنی مرکز استراق سمع امریکا در منطقه و نیز محل استقرار نیروهای موسوم به نگهبان شمال عراق است .
شاید بخاطر همین اهمیت استراتژیک ترکیه برای امریکا ، چندی پیش دانیل ماریاشین مدیر گروه یهودی معــروف BANI BRITH که در واشنگتن است تاکید کرد ، در اینکه در خیلی از سازمانهای ملی امریکا روابط ترکیه – امریکا و ترکیه – اسرائیل موضوع روز است ، هیچ کس نباید شک کند . (۷) در عین حال ترکیه نقش مهمی در پیشبرد اهداف استراتژیک امریکا در منطقه دارد . به خواسته امریکا ترکیه در حال حاضر فرماندهی نیروهای ایساف در افغانستان را بعهده دارد .

ـ همسایگان مساله دار از نظر امریکا :
ترکیه ۴۵۴ کیلومتر مرز مشترک با ایران ، ۳۳۱ کیلومتر با عراق و ۸۷۷ کیلو متر با سوریه مرز مشترک دارد . این سه کشور در اصطلاح امروزی امریکایی باصطلاح جزء اعضا اصلی یا همراه باصطلاح محور شرارت هستند . امریکا همواره به تناسب این کشور ها از ابزارهای اقتصادی ، امنیتی ، سیاسی و نظامی برای فشار به این کشورها استفاده می کند . در این میان ترکیه مرکز ثقل برنامه های امریکا در خصوص این کشورها می باشد .
ـ بازار اقتصادی و تسلیحاتی ترکیه :
چنانچه گفته شد امریکا اولین شریک تجاری مهم ترکیه است . امریکا از لحاظ اقتصاد سیاسی علاقمند است که نفت و گاز منطقه از طریق ترکیه منتقل شود تا نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در منطقه تقویت شود . امریکا نگران است در غیر اینصورت کشورهای قدرتمندی همچون روسیه ، ایران و چین در آید . ترکیه یک بازار مصرف بزرگ برای کالاهای امریکایی محسوب می شود . در عین حال ترکیه یکی از خریداران بزرگ تسلیحات از امریکا است . ترکیه در بین پنج کشور اول جهان از لحاظ خرید تسلیحات است و سالانه چندین میلیارد دلار در این خصوص هزینه می کند ، که بسیاری از آن نصیب شرکتهای امریکایی می شود .

ـ نوع روابط با رژیم صهیونیستی :
محور سیاستهای خاورمیانه ای امریکا حمایت از رژیم نامشروع صهیونیستی می باشد . در این راستا
امریکا همواره سعی کرده است تا برقراری روابط مستحکم بین اسرائیل و ترکیه ، از فشارهای منطقه ای به رژیم صهیونیستی کاسته شود . این موضوع با توجه به خصلت سازش گرایانه سیستم لائیک ترکیه سالهاست که تحقق یافته است . همین موضوع باعث شده است کاخ سفید هر چه بیشتر ترکیه را مورد توجه قراردهد . امریکا بارها از ترکیه و رژیم صهیونیستی بعنوان دومتحد مهم منطقه ای اش در خاورمیانه نام برده است . بخاط همین موضوع نیز سلیمان دمیرل رئیس جمهور سابق ترکیه به عضویت کمیته حقیقت یاب رژیم صهیونیستی در آذرماه سال ۱۳۷۹ انتخاب شد .
ترکیه ؛ مجری برنامه های منطقه ای امریکا :
ترکیه نه تنها محور طرحهای سیاسی انتقال انرژی امریکا درمنطقه نظیر باکو – جیحان و باکو –تفلیس – ارزروم است ، بلکه در سایر طرحها ی ماه نظیر تراسیکا یا دالان شرق – غرب نیز چنین نقشی را به نفع غرب ایفاء می کند . در عین حال ترکیه با تویت روند های امنیتی مورد خواست امریکا در مناطقی نظیر قفقاز نظیر تقویت پیمان نظامی گرجستان ، جمهوری آذربایجان ، اوکراین و مولداوی موسوم به گوام حامی منافع و علایق امریکا در اینگونه مناطق استراتژیک است . نقش ترکیه در فراهم کردن حضور ناتو در این مناطق استراتژیک و نیز نقش آن در تضعیف حضور قدرتهایی نظیر ایران ، چین و روسیه در قفقاز و آسیای مرکزی مورد توجه واشنگتن است و این موضوع پس از حادثه یازدهم سپتامبر مورد توجه زیادی قرار گرفته است .
نگرانی از قدرت یابی اسلامگرایان :
با فروپاشی شوروی تقابل ایدئولوژیک غرب با مارکسیسم پایان یافت . اما اسلام بعنوان قدرت جدیدی که ۱۴ قرن سابقه درخشان داشت و پشتوانه یک میلیارد نفر را بدنبال دارد ، در مقابل غرب مطرح شد. حوادث دوران اربکان بخوبی برای امریکا ثابت کرد که نیروهای اسلامگرا بخوبی می توانند منافع امریکا در اینکشور و مناطق حساس اطراف ترکیه را به یک چالش جدی فراخوانند . در چنین شرایطی برای تقویت جبهه لائیک در داخل ترکیه ، امریکا علاقمند به گسترش روابط با این کشور و منکوب کردن اسلامگرایان واقعی است . امریکا حتی پا را فراتر نهاده و طی دهه اخیر کوشیده ندل لائیک حکومتی ترکیه را بعنوان الگوی کشورهای مسلمان آسیای مرکزی و قفقاز معرفی کند و در این راستا قدم هایی برداشته است . بویژه پس از حادثه یازدهم سپتامبر و با استقرار هزاران نیروی نظامی امریکا در این مناطق زمینه سرکوب اسلامگرایان فراهم تر شد ه است . بطوریکه دیگر خبری از حوادث جنوب قرقیزستان و ازبکستان و تلاشهای اسلامگرایان در دره فرغانه نیست .

اختلافات موجود در روابط دو کشور :

ـ مساله ارامنه :
مساله کشتارهای ارامنه توسط ترکهای عثمانی بویژه در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ با روابط ترکیه با برخی از کشورهای غربی تاثیر گذاشته است . در سال ۲۰۰۰ کمیسیون روابط بین الملل و کمیسیون فرعی حقوق بشر مجلس نمایندگان مساله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را بعنوان یک نسل کشی تارخی مورد تایید قرارداد و در نتیجه زمینه تاید آن توسط کنگر امریکا فراهم شد . متعاقب این موضوع ترکیه ، امریکا را تهدید به کاهش سطح روابط و تحریم معامله با شرکتهای نظامی و اقتصادی امریکا کرد . در نهایت بیل کلینتون رئیس جمهور وقت امریکا از کنگره خواست تا این مساله بررسی نکند . باوجود این موضوع همچنان لاینحل است و در هر مقطعی می تواند بر مناسبات ترکیه و امریکا تاثیر گذار باشد . از نظر مقامات ترکیه تایید کشتار ۱۹۱۵ ارامنه در امریکا و کشورهای اروپایی نه تنها مساله دریافت غرامت بوسیله ارمنستان را مطرح می سازد ، بلکه می تواند به ادعاهای ارضی توسط محافل تندرو ارمنی نظیر داشناکها منجر شود .
ـ برخی موضع گیریها ی امریکا از جمله در قبال قبرس :
بموقع تهاجم ترکیه به بخش ترک نشین قبرس در سال ۱۹۷۴ به بهانه حمایت از ترک تباران در مقابل کودتای سرهنگ های یونانی ، غرب و امریکا از یونان حمایت کرد . بطوریکه امریکا از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۸ ترکیه را تحریم تسلیحاتی کرد . اکنون نیز برغم موضع محتاط امریکا در قبال قبرس ، برخی مواقع موضع گیریهای امریکا موجب تاثیر منفی بر روابط دو کشور می گذارد . برخی مواقع انتقادات امریکا از وضعیت حقوق بشر و کردها در ترکیه نیز موجب واکنش منفی دولتمردان ترکیه شده است . در سال ۲۰۰۰ اقدام واشنگتن در برگزار کنفرانس کردها در جستجوی هویت خشم مقامات آنکارا را در برداشت .

ـ استفاده خودسرانه از پایگاههای ترکیه :
در حمله امریکا به افغانستان ، ترکیه بطور رسمی اجازه استفاده امریکا از حریم هوایی و پایگاههای نظامی این کشور را داد . امریکا چنین درخواستی را کرده بود ، اما پیش از این در چندین مورد حمله به عراق و پرواز نیروهای نگهبان شمال عراق بدون در جریان گذاشتن مقامات ترکیه بود ، که خشم آنها را بدنبال داشت . بویژه اینکه چنی اقدامات امریکا در زمینه نظامی سابقه داشته است . بعنوان نمونه بهنگام بحران موشکی کوبا (۱۹۶۲ ) در پی توافق امریکا با شوروی ، امریکا بدون اطلاع ترکیه اقدام به جمع آوری موشکهای ژوپیتر از ترکیه نمود که خشم آنکارا را بدنبال داشت .
ـ نگرانی از تسلط اقتصادی و مخابراتی
در سال ۲۰۰۱ دولت ترکیه لایحه خصوص سازی تله کوم را تصویب کرد . بر اساس این لایحه شرکتهای خارجی می توانند ۴۵ درصد سهام را بخرند . برخی محافل ترکیه از تسلط امریکا و رژیم صهیونیستی بر این طرح و پیامدهی امنیتی آن نگران هستند . چنانچه از خریداری زمین توسط اسرائیل در جنوب شرق ترکیه تحت پو شش پروژه گاپ ، در سواحل اژه نگران هستند .

ـ مساله عراق :
به جرات میتوان گفت در حال حاضر مهمترین اختلاف ترکیه و امریکا ب سر مساله حمله احتمالی امریکا به عراق است . در حمله امرکا به افغانستان ، ترکیه بطور کامل با امریکا موافقت کرد ، اما مساله عراق بسیار متفاوت است . چنانچه تجربیات جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ نشان داد، ترکیه در صورت تحقق حمله آمریکا به عراق از لحاظ اقتصادی متضرر خواهد شد. مقامات آنکارا مدعی اند که در طی یک دهه گذشته بر اثر تحریم عراق، بیش از ۳۵ میلیارد دلار متضرر شده اند . حتی برخی مواقع رقم ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار نیز در این خصوص از طرف مقامات ترکیه عنوان می شود . بر همین اساس ترکیه از سال ۲۰۰۱ با تعیین سفیر در عراق، کوشیده است سطح تبادلات بازرگانی را افزایش دهد. در عین حال مقامات ترکیه از احتمال تجزیه عراق و تشکیل دولت کرد در شمال عراق نگران هستند. بویژه اینکه آمریکا کمکهای مالی خود را به گروههای کرد شمال عراق از جمله اتحادیه میهنی و حزب کارگران کردستان عراق قطع نکرده است. در این میان آمریکا خواهان ایفای مشابه نقش پاکستان در حمله آمریکا به افغانستان، توسط ترکیه در حمله آمریکا به عراق است. ظاهرا“ ترکیه خود رابرای همکاری با امریکا در حمله به عراق آماده کرده و در این زمینه طرح فوق العاده ای آماده و شروطی مطرح کرده و امریکا وعده هایی به ترکیه داده است . گفته می شود در سفر اوایل مرداد ۱۳۸۱ پل ولفوویتز معاون وزیر دفاع امریکا به ترکیه ، واشنگتن یک کمک ۳۶ میلیاردی به ترکیه شامل ده میلیارد هدیه ، پنج میلیارد دلار وام طویل المدت ، یازده میلیارد دلار بصورت حذف بدهی نظامی و ده میلیارد دلار شامل واردات از ترکیه پیشنهاد داده است . (۸) در طرف مقابل جبران ضرر میلیارد دلاری از بابت توریسم و اقتصاد ، حفظ تمامیت ارضی عراق و نقش آفرینی ترکمن ها در شمال عراق ، جلوگیری از سیطره کردها بر موصل و کرکوک از جمله شروط موافقت ترکیه با حمله امریکا با عراق است .
آنچه مسلم ات اینکه ظاهرا“ نگرانی ترکیه از مساله عراق پایان ناپذیر است . ”صفاگیرای “ که در زمان جنگ خلیج فارس وزیر دفاع ترکیه بود تاکید کرده است امریکا بازی خود در خصوص کردها را تا آخر ادامه خواهد داد . وی تاکید کرد ترکیه باید با دقت با این موضوع برخورد کند . (۹) این موضوع چیز جدید نیست . اقدام واشنگتن در اوایل ۱۳۷۹ در برگزاری کنفرانس کردها در جستجوی هویت و نواخته شدن سرود ملی کردستان در این کنفرانس موجب تسلیم یادداشت اعتراض وزارت امورخارجه ترکیه به سفارت امریکا در آنکارا شد . (۱۰) در واقع برخی محافل سیاسی ترکیه به این موضوع بخوبی واقف هستند که امریکا برای کنترل این منطقه که ۶۵ درصد نفت جهان را دارد ، نیاز به یک دولت دست نشانده کرد در شما ل عراق و حتی توسعه آن به ایران و ترکیه را دارد . چندی پیش سرمایه داران معروف امریکایی نظیر دیوید راکفلر رئیس افتخاری شورای روابط خارجی امریکا از مناطق کردنشین عراق دیدار کردند .


بر اساس آخرین موارد ترکیه هفت شرط برای همراهی امریکا در حمله به عراق دارد :


۱) جنبش ، اولین درخواست امریکا از ترکیه تشکیل یک جنبش است .
۲) مسایل مربوط به بین الملل ، امریکا بر اساس اصول سازمان ملل گام بر دارد .
۳) دولت کرد ، امریکا با تشکیل هرگونه دولت کرد درشمال عراق مخالفت کند .
۴) تضمینها ، امریکا باید تمامی زیانهای اقتصادی ترکیه را جبران کند .
۵) پناهندگان ، از پناهندگان احتمالی جنگ که به ترکیه می شود ، استقبال شود .
۶) ضرورت ایجاد محدودیتها در جنبش
۷) مناطق نفتی کرکوک و موصل تحت کنترل کردهای عراقی نباشد .
تاکید بر این شروط که در مهر ۱۳۸۱ مطرح شدند ، نشان میدهد که اختلافات ترکیه و امریکا در خصوص عراق هنوز حل و فصل نشده است . در عین حال سند سیاست ملی ترکیه که مهر ۱۳۸۱ توسط وزارت امورخارجه ، ستاد مشترک ارتش و رایزنی میت آغاز شده است ، بر نه موضوع در خصوص عراق تاکید می کند :
۱) هدف عراقی است که با سازمان مللی و همسایگانش مشکلی نداشته باشد .
۲) تمامیت ارضی عراق باید حفظ شود .
۳) حاکمیت دولت مرکزی باید در کل کشور تامین شود .
۴) ترکمن های عراق باید بعنوان شهروندان دارای حقوق مساوی حفاظت شوند .
۵) باید توجه کرد که اقلیت های قومی در عراق دارای دولتی مستقل نباشند ، باید تلاش کرد که ویژگی ساختار واحد دولت در بعد از صدام حسین نیز حفظ شود . سناریویی که پذیرش آن تحت هیچ شرایطی در مورد شمال عراق ممکن نیست ، اعلام یک دولت مستقل کرد است . اگر چنین بیانیه ای صادر شود ، دلیل آغاز جنگ خواهد بود.
۶) عراق نباید تهدیدی نظامی علیه ترکیه تشکیل دهد .
۷) عراق باید تا حد ممکن از لحاظ اقتصادی به ترکیه وابسته شود .
۸) بدنبال اصلاحات لازم در مرز هابور ، مرز دوم نیز باز شود .
۹) باید از تحولات و راه حل هایکه مداخله قدرتهای خارج از منطقه در عراق را به حداقل کاهش می دهد ، حمایت شود .
در عین حال عدم رعایت تحریمهای عراق توسط ترکیه موجب انتقاد مقامات امریکا شده است . گفتنی است حجم تبادلات بازرگانی عراق و ترکیه در قبل از جنگ خلیج فارس ۵/۲ میلیارد دلار بود که پس از جنگ در سال ۱۹۹۵ به حدود دویست میلیارد دلار رسید . (۱۲)

منابع :


۱)” هری هوارد“ عضو هیات مدیره موسسه خاورمیانه در نشریه خاورمیانه شماره تابستان ۱۹۷۶
۲) صابر قاسمی ، کتاب سبز ترکیه ، نشر مطالعات سیاسی و بین المللی ، صفحه ۲۱۲
۳) نشریه دیفنس نیور ، چاپ امریکا ، ۱/۲/۷۹
۴) نشریه پرسه ، چاپ اتریش ، سیاستهای امریکا در قبال ترکیه ، ۲۶/۸/۷۸
۵) تعامل دین و دولت در ترکیه ، محمدرضا حیدرزاده نایینی ، نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی ،
صفحه ۲۶۰
۶) فرانکفورتر آلگماینه ، چاپ بن ، ۲۳ نوامبر ۱۹۹۹
۷) روزنامه جمهوریت ، چاپ آنکارا ، ۲۱ اکتبر ۲۰۰۲
۸) ایرنا ، سفر معاون وزیر دفاع امریکا به ترکیه ، ۷/۵/۸۱
۹) روزنانه واکیت ، چاپ آنکارا ، ۱۶/۷/۸۱
۱۰) ایرنا ، یادداشت اعتراض ترکیه به امریکا ، ۲۰/۱/۷۹
۱۱) رورنامه حریت ، اسناد محرمانه در جعبه اسرار آمیز دولت ، ۱۵/۷/۸۱
۱۲ ) روزنامه آکیت ، چاپ ترکیه ، ۲۹/۱/۸۰
۱۳) روزنامه الحیات چاپ لندن ، ۱۳/۳/۸۱