سران اتحادیه اروپا در نشست روز پنج شنبه هفدهم اردیبهشت خود در پراگ سند جنجالی موسوم به مشارکت با شرق را امضاء کنند. ابتکار برنامه “مشارکت با شرق” در تاریخ چهارم دسامبر۲۰۰۸ از سوی کمیسیون اروپا مورد تصویب قرار گرفت. این ابتکار توسط لهستان و سوئد اعلام و هدف تقویت روابط شش جمهوری شوروی سابق شامل اوکراین، مولداوی، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و بلاروس با اتحادیه اروپا را مد نظر دارد. لغو روادید، ایجاد مناطق آزاد تجاری ،امضای قراردادهای استراتژیکی، تبادل دانشجو، حفظ محیط زیست و طرحهای تأمین انرژی از جمله محورهای این برنامه هستند. برغم برخورد محتاطانه بلاروس به عنوان متحد روسیه ، هر سه کشور قفقاز اشتیاق زیادی به عضویت در برنامه مشارکت با شرق از خود نشان داده و آن را در راستای سیاست اروپا گرایی خود ارزیابی می کنند. در این میان این سوال مهم در محافل سیاسی وجود دارد که اهداف اتحادیه اروپا از طرح برنامه مشارکت با شرق چیست و این برنامه چه تاثیراتی بر قفقاز خواهد داشت؟ در پاسخ به این سوال بنیتا فررو والدنر مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا گفته است “پس از جنگ گرجستان و تنش گازی بین اوکراین و روسیه ما شاهد ضرورتی روشن برای گسترش “بازی” در همجواری شرق هستیم”. در واقع بنظر می رسد برنامه مشارکت با شرق طرح جدید اتحادیه اروپا برای افزایش نفوذ خود در اوراسیا و قفقاز است. منطقه ای که روسها آن را حیاط خلوت خود می دانند. موقعیت استراتژیک قفقاز بعنوان حایل میان دریای سیاه و دریای خزر ، همسایگی آن با روسیه و وجود منابع قابل توجه انرژی در منطقه از جمله دلایل علاقمند اروپائیها به نفوذ در این منطقه است. اتحادیه اروپا تاکنون سه طرح را بمنظور نفوذ در حوزه قفقاز و اوراسیا اجرا کرده است. طرح تاسیس tacis یا طرح کمک های مالی و فنی اتحادیه اروپا به کشورهای مشترک المنافع که از سال ۱۹۹۲ اجراء می شود، اولین طرح در این روند بود. طرح مشارکت و همکاری اتحادیه اروپا با کشورهای قفقاز از سال ۱۹۹۷ و برنامه همسایگان جدید اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۴ دومین و سومین طرحی هستند که این اتحادیه برای نفوذ در قفقاز اجرا کرده است . از این منظر برنامه مشارکت با شرق چهارمین طرح اتحادیه اروپا برای نفوذ در حوزه استراتژیک قفقاز و اورآسیا محسوب می شود. از اینرو نیز این طرح بشدت با واکنش روسیه مواجه شده است. بطوریکه مسکو این برنامه را “سیاستی با نتیجه صفر و گزینه بیجا” عنوان کرده است. سرگئی لاوروف وزیرخارجه این روسیه بشدت به این برنامه حمله کرده و آن را ضد روسی خوانده است. ضمن اینکه همزمانی نهایی شدن این برنامه در پراگ و برگزاری رزمایش ناتو در گرجستان پیام سیاسی ونظامی همزمان ناتو ، اتحادیه اروپا و امریکا به کاخ کرملین محسوب می شود و همین موضوع موجب ناخرسندی مسکو شده است، بطوریکه لاورف اعلام کرده است در نشست آتی شورای روسیه و ناتو شرکت نخواهد کرد . تصمیم اتحادیه اروپا به اجرای برنامه مشارکت باشرق در شرایطی است که این اتحادیه تاکنون در حل معضلات امنیتی قفقازاز جمله مناقشه قره باغ و آبخازیا موفق نبوده است. ضمن اینکه طرحهای انرژی این اتحادیه در قفقاز نیز تحت تاثیر اغراض سیاسی امریکا قرار داشته . بهمین جهت یا مانند ترانس خزر اجرا نشده اند و یا اینکه مانند باکو – جیحان سودی قابل توجه برای کشورهای منطقه نداشته اند . در این میان بنظر می رسد که مهمترین طرح اتحادیه اروپا در چارچوب برنامه مشارکت با شرق طرح انتقال گاز حوزه خزر موسوم به نابوکو است که مهمترین موضوع نشست سران اتحادیه اروپا در روز جمعه هیجدهم اردیبهشت است. اما آنچانچه بسیاری از مقامات اروپایی و مقامات ترکیه و حتی روسی نیز اذعان کرده اند نابوکو بدون گاز ایران پرنخواهد شد و از اینرو نیز کشورهایی نظیر آلمان ، ترکیه ، اتریش ، سوئیس و یونان بر مشارکت ایران در نابوکو تاکید می کنند . بی شک تحقق چنین موضوعی و اساسا حضور موفقیت آمیز اتحادیه اروپا در قفقاز به تغییر رویکرد این اتحادیه در مسایل کلان منطقه از جمله توجه به لزوم حمایت از تمامیت ارضی کشورهای منطقه قفقاز و نیز همکاری با قدرتهای مطنقه ای نظیر ایران بستگی خواهد داشت .