درگذشت حیدرعلی اف سیاستمدار برجسته جمهوری آذربایجان طی روزهای اخیر از مهمترین بسیاری از رسانه های جهان قرار گرفت چرا که وی بیش از چهار دهه نه تنها در تحولات جمهوری آذربایجان تاثیر مستقیم داشته است ، بلکه بعنوان تنها آذربایجانی که به پولیت بورو دفتر سیاسی حزب کمونیست راه یافته بود ، فردی متنفذ در دوران اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد . حضور چشمگیر مردم جمهوری آذربایجان در مراسم تشییع حیدر علی اف نشان داد که برغم تمامی مسایل و مواضع مخالفان ، وی در میان مردم حدی از مشروعیت را داشته است . حضور رهبران و مقامات عالیرتیه بسیاری از کشور از جمله ایران ، روسیه و گرجستان در مراسم خاکسپاری حیدر علی اف حاکی از احترامی است که آنها به حیدر علی اف داشته اند . بسیاری معتقدند در بررسی عملکرد رئیس جمهوری فقید جمهوری آذربایجان باید شرایط داخلی و شرایط منطقه و عرصه بین الملل را بطور همزمان در نظر گرفت . آنچه مسلم است اینکه یکی مهمترین دستاوردهای روی کارآمدن حیدر علی اف در سال ۱۹۹۳ پایان بی ثباتی سیاسی در جمهوری آذربایجان بود که در اثر ناپختگی سیاستمداران شوونیست جبهه خلق ایجاد شده بود ، اگر چه چندین شهر بزرگ جمهوری آذربایجان در ماههای اول روی کارآمدن حیدر علی اف به اشغال شبه نظامیان ارمنی درآمد، اما بسیاری آتش بس ۱۲ می ۱۹۹۴ را مرهون تلاشهای وی می دانند . اغلب کارشناسان معتقدند وی برای حل مناقشه قره باغ کوشید از یک سو از ابزار نفت استفاده کند و از سوی دیگر نوعی موازنه در مناسبات با روسیه و امریکا از یک سو و ایران و ترکیه از سوی دیگر ایجاد کند . اما مجموع تحولات نشان داد که که برغم بهره مندی کشورهای غربی در پروژه های نفتی جمهوری آذربایجان ، نگرش صلیبی آنها و نیز با توجه به نفوذ دیاسپورای ارمنی در این کشورها ، آنها گامی عادلانه و عملی برای حل مناقشه قره باغ برنداشتند .بلکه با گذشت زمان بر میزان کمک های مالی آنها به جدایی طلبان قره باغ و ارمنستان افزوده میشود . باوجود این بسیاری معتقدند در مقایسه با شخصیتی چون شوارد نادزه که اخیراً قربانی بازیهای سیاسی امریکا در منطقه شد ، رئیس جمهوری فقید جمهوری آذربایجان در برقراری نوعی توازن سیاسی در مناسبات با روسیه و امریکا موفق بوده و برغم تاکید برناتوگرایی و مناسبات راهبردی با امربکا ، ‌از سال ۲۰۰۰ بویژه مناسبات باکو با مسکو نیز شرایطی نرمالی را طی می کرد ،‌ اما اکنون در نبود حیدرعلیف و باتوجه به بحث احتمال اسستقرار نیروهای امریکایی درجمهوری آذربایجان پس از سفر اخیر رامسفلد وزیر دفاع امریکا به باکو بنظر می رسد این توازن در حال بهم خوردن است . بطوریکه گفته می شود پوتین رئیس جمهوری روسیه در حاشیه مراسم خاکسپاری حیدر علی اف ، در دیدار با رئیس جمهوری جدید آذربایجان مواضع صریح روسیه را در این خصوص اعلام کرده است که پس از آن مقانات آذری با سنجش افکار عمومی اخبار مربوط یه استقرار پایگاههای امریکایی را رد کردند . از ابعاد سیاسی عضویت جمهوری آذربایجان در شورای اروپا در سال ۲۰۰۱ از دستاوردهای سیاسی رئیس جمهوری فقید آذربایجان محسوب می شود ، اما انتقاداتی که این شورا از وضعیت جمهوری آذربایجان کرده است و می کند ، از مشکلات حزب حاکم در سالهای اخیر بوده است . در زمسنه انرژی بهره برداری از خط لوله انتقال نفت باکو – سوپسا از نقاط قوت کارنامه اقتصاد ی علی اف است .اما در خصوص طرحهای کلان باکو – جیحان و باکو – ارزروم که باگذشت زمان مشکلات بیشتری مییابند ، حرف و حدیث بسیار زیاد است . در هرحال درنهایت باید گفت که به اذعان مقامات جمهوری آذربایجان و چنانچه آقای خرازی وزیر امورخارجه ایران نیز اخیراً گقفته است ، حیدر علی اف برای توسعه مناسبات دو کشور می کوشید ، امیداست که در دوران الهام علی اف مناسبات دو کشور همسایه و برادر ایران وجمهوری آذربایجان عمق راهبردی یلبد .