شکری سینا گورل وزیر امور خارجه ترکیه که بتازگی جای اسماعیل جم وزیر امورخارجه مستعفی و سابق ترکیه را گرفته است ، در ادامه سفر رسمی خود به ایران روز یکشنبه ( دهم شهریور ) با مقامات عالیرتبه ایران از جمله سید کمال خرازی دیدار و در مورد مسایل دوجانبه و منطقه ای بحث و تبادل نظر کرد . ظاهرا“ در این سفر که به اصرار ترکیه انجام شده است ، مسایل مهمی مطرح شده است که مهمترین آن مساله عراق و نگرانیهای خاص ترکیه از این موضوع است . واقعیت این است که ترکیه خود رابرای همکاری با امریکا در حمله به عراق آماده کرده و در این زمینه طرح فوق العاده ای آماده و شروطی مطرح کرده و امریکا وعده هایی به ترکیه داده است . گفته می شود در سفر اوایل مرداد ۱۳۸۱ پل ولفوویتز معاون وزیر دفاع امریکا به ترکیه ، واشنگتن یک کمک ۳۶ میلیاردی به ترکیه شامل ده میلیارد هدیه ، پنج میلیارد دلار وام طویل المدت ، یازده میلیارد دلار بصورت حذف بدهی نظامی و ده میلیارد دلار شامل واردات از ترکیه پیشنهاد داده است . در طرف مقابل جبران ضرر ۱۵ میلیارد دلاری از بابت توریسم و اقتصاد ، حفظ تمامیت ارضی عراق و نقش آفرینی ترکمن ها در شمال عراق ، جلوگیری از سیطره کردها بر موصل و کرکوک از جمله شروط موافقت ترکیه با حمله امریکا با عراق است . اما ترکیه دو نگرانی دارد .
اول اینکه ترکیه از یک سلسله پیامدهای حمله امریکا به عراق از جمله مساله آوارگان ، افزایش تحرکات کردهای شمال عراق برغم تضمین های امریکا نگران است . ترکیه طرحهای کلانی برای شمال عراق دارد و گفته می شود از هم اکنون کنترل فرودگاه بامرنی در نزدیکی منطقه دوهوک را در دست گرفته است . حدود پنج هزار نیروی ترکیه در شمال عراق مستقر هستند . دوم اینکه با توجه به افزایش انتقادات جهانی از تکروی و توسعه طلبی امریکا ، ترکیه نگران است که مشارکت اش در این حمله با عث انزواء این کشور شود . ترکیه علاقمند به گشوده شدن یک جبهه جدید قبل از حل و فصل مساله فلسطین نست . از اینرو ترکیه علاقمند به همکاری با کشورهایی نظیــــر ایران و سوریه است . چرا که سه کشور نگرانیهای مشترکی در خصوص تحرکات کردها دارند . حتی ترکیه تمایل به امضاء موافقتنامه همکاری اقتصادی با عراق دارد . بعبارت روشنتر کشورهای ایران ، سوریه ، عراق و یونان در یک چیز منافع مشترکی دارند و آن داشتن اختلافات عمیق با ترکیه است . ترکیه در سال ۱۹۷۴ با تهاجم به قبرس تر ک نشین که تاکنون ادامه دارد ، نشان داد که خوی زیاده خواهی دارد . ترکیه با عراق نیز بر سر پ ک ک مشکل دارد و ارتش ترکیه بارها وارد شمال عراق شده است . با سوریه نیز ترکیه بر سر اسکندرون اختلاف مرزی دارند و در سال ۱۹۹۸ بر سر مساله حضور اوجالان رهبر پ ک ک در آستانه جنگ قرار گرفتند . این کشورها در حال حاضر روابط قابل توجهی دارند . روابط سوریه و عراق تیرگی دوران جنگ ایران و عراق را پشت سر گذاشته است . وجود اختلافات مشترک همواره زمینه ائتلاف اعلام نشده و موثر این کشورها علیه ترکیه را فراهم ساخته است . با توجه به تصمیم ترکیه به مشارکت با امریکا در حمله به عراق ، آنکارا نگران تاثیر گذاری این موضوع بر تشکیل یک بلوک ضد ترکیه ای است . بویژه اتحادیه عرب بارها در این خصوص به ترکیه هشدار داده است . از اینرو در این مقطع ترکیه به همکاری با ایران تمایل دارد . این موضوع دلیل اساسی سفر سینا گورل به ایران است . بطور کلی باید گفت وقوع تحولات اساسی پس از حادثه یازدهم سپتامبر نظیر حمله امریکا به افغانستان و مطرح بودن حمله به عراق تا حدودی باعث توجه ترکیه به همکاری امنیتی و نظامی با کشورهای همسایه اش شده است . چنانچه این موضوع باعث شده است که ترکیه توافقنامه نظامی با سوریه امضاء کند. در راستای افزایش تحرکات نظامی ترکیه ، اواخر خرداد گذشته روسای ستاد ارتش ترکیه سوریه به طور غیر مترقبه ای دو توافقنامه نظامی در زمینه آموزش نیروهای متخصص و تبادل اطلاعات علمی و فنی ، تبادل افسران و برگزاری تمرین های مشترک امضاء کردند .
در عین حال در خصوص افغانستان نیز ترکیه در حال حاضر فرماندهی نیروهای بین المللی کمک به صلح ( ایساف ) را بعهده دارد . با توجه به جایگاه ایران در افغانستان و نیز مرز طولانی ایران با افغانستان مولفه مهمی که ترکیه فاقد آن است ، آنکارا علاقمند به همکاری با ایران برای جلب کمک های ایران در این زمینه است .
علاوه بر مسایل فوق که به همکاری ایران و ترکیه در ایمن مقطع تاثیر می گذارند ، وجود مهاجرت غیر قانونی ، جنایات سازمان یافته و قاچاق مواد مخدر که همواره بعنوان تهدیدات مشترک هستند باعث تمایل دو کشور به همکاری شده است . درعین حال ایران و ترکیه در بسیاری از مسایل اقتصادی باهم پیوند منافع داشته و این موضوع با آغاز انتقال گاز ایران به ترکیه هرچه بیشتر اهمیت یافته است . هر دو کشور دارای جغرافیای استراتژیک هستند که همدیگر را تکمیل می کنند . ایران دروازه ورود ترکیه به آسیای میانه و خلیج فارس و ترکیه نیز دروازه ورود ایران به اروپا است . مجموع این عوامل همراه با مرزی طولانی ، اشتراکات تاریخی و فرهنگی باعث شده است دو کشور میزانی از همکاریها را در هر شرایطی تقریبا“ مد نظر داشته باشند . در خصوص افزایش تمایل ترکیه به همکاری با ایران در مقطع کنونی این نکته مهم را باید گفت که جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین و تشدید آن پس از آغاز انتفاضه جدید مردم فلسطین تا حدودی در روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی نیز تاثیر گذاشته است . در واقع در فضای ضد صهیونیستی موجود این زمینه برای دولتمردان ترکیه فراهم آمده است که با توجه به دلایل فوق الذکر تمایل بیشری برای همکاری با ایران داشته باشند .
در یک جمعبندی کلی باید گفت طی سالهای گذشته مسایل متعددی نظیر طرح ادعای حمایت ایران از پ ک ک ، مساله حمایت ترکیه از گروهک تروریستی منافقین ، نوع تعاملات ترکیه با امریکا و اسرائیل ( تحرکات برنامه ریزی شده موساد و سیا ) که در مقاطعی موجب تحرکات خطرناک مرزی ترکیه شده است ، رقابت دو کشور در قفقاز بویژه در زمینه انتقال انرژی و نحوه شکل گیری مدل امنیتی این منطقه ، تبلیغات ایران ستیزانه در ترکیه نظیر ادعای تلاش ایران برای براندازی رژیم لائیک ترکیه ، باعث تاثیر گذاری بر روابط ایران و ترکیه و به بهانه ای در برخی مقاطع جهت بدرفتاری با ایرانیان شده که مجموع این عوامل به کم و کیف روابط ترکیه و ایران تاثیر می گذارند . باوجود این شرایط منطقه پس از حادثه یازدهم سپتامبر بویژه تحولات عراق و افغانستان ، آغاز انتقال گاز ایران به ترکیه از تابستان گذشته ، مسجل شدن عدم حمایت ایران از پ ک ک و نز بی ثباتی سیاسی در ترکیه تاحدودی موجب توجه ترکیه به کشورهای همسایه از جمله ایران شده است که نقطه عطف آن سفر سزر در خرداد ماه گذشته به ایران بود و سفر سینا گول نیز حاکی از تداوم آن است .