پاسخ به سوالات مصاحبه ویژه شماره ۱۵۸ ماهنامه پیام پژوهش
احمد کاظمی
مدیر پژوهش های کاربردی برون مرزی

سوال شماره ۱: ارزیابی خود در خصوص نقش حوزه پژوهش در ایجاد اتاق فکر رسانه ملی و افزایش کیفیت محصولات رسانه ای در برابر محصولات رقیب (بیگانه ) بیان فرمایید .

تصور اطاق فکر بدون بکارگیری و استفاده از پژوهش و پژوهشگرغیرعلمی می باشد.شکل گیری و کارآمدی اطاق های فکر در سراسر جهان با تکیه بر پژوهش می باشد. اساسا اتاق فکر (Think tank) به سازمانهایی اطلاق می شود که نظریه پردازان و اندیشمندان را به خدمت می گیرند تا برای مسائل کلان، تحلیل ها و دستورالعمل هایی برای سیاست گذاری فراهم کنند. اتاق فکر یک سازمان متشکل از گروهی از پژوهشگران خبره صاحب فکر و نوآور است که بر اساس روش‌های جمع اندیشی و بهره‌گیری حداکثری از خرد جمعی و شبکه مشاوران تخصصی به ارائه راه حل‌های خلاقانه برای حل ریشه‌ای مشکلات موجود و تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های کلان می‌پردازند. امروز اغلب شبکه های بین المللی دارای اطاق فکرهای هستند که با نگاهی آینده پژوهشی ، به پیش بینی روند ها ، فرصت ها و چالش ها پرداخته و با ارایه بموقع ایده ها و پیشنهادات، به تاثیرگذاری آن شبکه کمک می کنند. در این روند رسانه ملی ویژگی متمایزی که دارد تنوع و گستردگی شبکه های آن است که تاسیس و مکانیسم اطاق فکر آن را پیچیده تر می کند و علی القاعده در گام اول باید پژوهش های جامعی درباره نوع و شکل اطاق فکر کارآمد در رسانه ملی انجام گیرد.

سوال دوم : با توجه به اینکه صداوسیما رسانه ای اسلامی با رسالت جهانی محسوب می شود ، این سازمان باید از چه ظرفیت ها و توانمندی های مطالعاتی و پژوهشی در خصوص تحقق این رسالت برخوردار باشد .

وقتی از رسانه ای اسلامی با رسالت جهانی سخن می گوییم ، به این موضوع تاکید می شود که وجه متمایز رسانه ملی، اسلامی بودن آن و جامعه مخاطب اش ، جامعه جهانی می باشد. برای رسیدن به این رسالت و دیگر وظایف و اهدافی که در متن انتصاب جناب آقای دکتر سرافراز به ریاست سازمان از سوی رهبر معظم انقلاب تاکید شده است ، حوزه پژوهش سازمان باید از ظرفیت ها و توانمندیهای ذیل برخوردار باشد .
• تعریف پژوهش به عنوان لازمه و زیرساخت تصمیم گیریها و برنامه سازیها، همانطوریکه مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) فرموده اند : عنصر تحقیق و پژوهش در همه جا بصورت یک اصل در مجموعه کارها باید مورد توجه قرار گیرد .
• داشتن نقشه راه از نیازهای پژوهشی سازمان با محوریت آینده پژوهشی
• نیروی پژوهشی مجرب و کارآمد که ضمن رعایت متد های علمی، توانایی پاسخ به نیازهای پژوهشی حوزه های سازمان در سریعترین زمان را داشته باشند.
• ایجاد شبکه از پژوهشگران در حوزه های مختلف با توجه به تنوع نیازهای پژوهشی سازمان و برقراری ارتباط علمی میان آنها
• تعامل با مراکز پژوهشی برجسته کشور و بهره برداری از نتایج تحقیقات آن در تولیدات رسانه ای و نیز استفاده تعریف شده و معقول از برون سپاری پژوهش برای ایجاد چابکی در این بخش
• بهره گیری از پتانسیل های فضای مجازی برای پژوهش در کنار سایر متدهای مرسوم

سوال سوم : راهکارهای ارتقای ساختار فعلی حوزه پژوهش و وضعیت مطلوب برای نیروی انسانی در این حوزه را بیان فرمایید.

در حوزه پژوهش سازمان نیروهای مجربی وجود دارند اما آنچه که مسلم است اینکه آموزش نیروها به طور متناوب باید به عنوان یک اصل در نظر گرفته و اجرا شود، رسانه‌ها با ابزار علوم شناختی که ترکیبی از دانش‌های گوناگون است، می توانند بر مخاطبان تاثیرگذار باشد و در نتیجه متولیان و برنامه سازان رسانه باید بر این علوم شناختی اشراف داشته باشند. همانطوریکه ریاست محترم سازمان نیز تاکید کردند جهان عصرارتباطات را پشت سرگذاشته و به عصر پردازش اطلاعات وارد شده است این عصر ویژگی های خاص خود را دارد که پژوهشگران رسانه ملی باید بر آن واقف باشند و آموزش در این روند موثر خواهد بود. از سوی دیگر متاسفانه بخش قابل توجهی از کارمندان سازمان که عنوان شغلی پژوهشگر دارند در مراکز و مشاغل پژوهشی حضور ندارند که علی القاعده در این خصوص ساماندهی لازم باید صورت و بمانند دیگر سازمان ها ، حق کارشناسی برای آنها در نظر گرفته شود .

سوال چهارم : پژوهش و مطالعه در رسانه ملی به چه نحو می تواند در جذب مخاطبان و افزایش میزان تماشای برنامه های رسانه ملی موثر واقع شود .

رسانه تاثیرگذار ، رسانه ای است که پژوهش مدار باشد ، امروز شاهد هستیم که شبکه های موفق بین المللی قبل از تولید ، در حین تولید و پس از تولید و پخش محصول رسانه ای خود از پژوهش استفاده می کنند . استفاده از عوامل حرفه‏ای برای تولید یک اثر ، شناخت سلیقه و نیاز مخاطب و نظر خواهی از مردم ، برنامه‏ریزی‏ها و سیاست‏های خرد و کلان از عواملی است که می تواند در افزایش مخاطبان تاثیرگذار باشد در هر کدام از این فاکتور پژوهش می تواند به کمک رسانه بیاید .

سوال پنجم : نقش حوزه پژوهش سازمان را در خصوص حفظ و ارتقای استقلال فرهنگی و هویت اسلامی – ایرانی ، به عنوان یکی از مسئولیت های رسانه ملی بیان فرمایید .

حوزه پژوهش ها سازمان باید مولفه های حفظ و ارتقای استقلال فرهنگی و هویت اسلامی و ایرانی را تعریف و محورهای و مصادیق آن را مشخص و با پیش بینی چالش های پیش رو ، پیشنهادات لازم را در قالب آثار پژوهشی ارایه دهد . حفظ و ارتقای استقلال فرهنگی و هویت اسلامی و ایرانی که در حکم انتصاب ریاست محترم سازمان از سوی مقام معظم رهبری (مد ظله العالی )مورد تاکید قرار گرفته است ، طیف گسترده ای از مسایل کلان را در برمی گیرد که می توان دهها عنوان پژوهش برای آن تعریف کرد ، این پژوهشها باید مبتنی بر شناسایی فرصت ها و تهدیدها، محوریابی تحرکات رسانه های معاند و مخالف در این موضوع ، اتخاذ رویکرد ابتکاری ، ارایه ایده های برنامه سازی و محورهای تبلیغات رسانه ای در تلویزیون ، رادیو و فضای مجازی باشد .

سوال ششم : پیشنهادهای عملی خود را برای تعامل هر چه بیشتر حوزه های پژوهش وبرنامه سازی بیان فرمایید .

در کنار مسایل بودجه ای، امروز بزرگترین دغدغه در موضوع پژوهش دررسانه ملی ، فاصله پژوهش و تولید می باشد، از یک سو برنامه سازمان دغدغه رساندن تولید به آنتن را دارند که اصطلاحا تب آنتن خوانده می شود و از سوی دیگر پژوهش علمی نیازمند زمان کافی است، شاهد بودیم که محصولات رسانه ای بدون پژوهش گاه مشکلات جدی را ایجاد کردند ، بنظر من ، راهکار عملی از یک سو احیاء و اجباری کردن کد پژوهش در برنامه سازی و از سوی دیگر بازنگری در مکانیسم های انجام پژوهش در بخش های مختلف سازمان است، پژوهشها در عین حال که از اصول مشترک علمی برخوردار هستند اما با توجه به تنوع بخش ها و کارکردهای رسانه ، نوعی بومی سازی پژوهش در هر بخش به منظور چابک کردن روند پژوهش و کاهش بورورکراسی اداری لازم است .

سوال هفتم : درباره موثرترین اقدام صورت گرفته در جهت نهادینه شدن امر پژوهش در حوزه کاری خود از سال گذشته تاکنون توضیح فرمایید .

به حمدلله با عنایتی که جناب آقای دکتر سرافراز به حوزه پژوهش با محوریت کاربردی بودن آن داشته اند ، حوزه پژوهش در برون مرزی بویژه از بعد به محصول رسانه ای تبدیل شدن پژوهش ها خوب بوده است، در واحد پژوهش های کاربردی برون مرزی، هر سال نیازهای پژوهشی شبکه های رادیویی و تلویزیونی را اخذ و پس از جلسات متعدد شورای پژوهشی ، اولویت ها مصوب و با دستور معاون محترم ، پژوهش ها انجام می شوند. پژوهش ها پس از تولید برای ساخت برنامه مستند در اختیار شبکه ها قرار می گیرند، از امسال برای بهره بهرداری بیشتر ، تهیه متن رادیویی از پژوهش ها نیز در دستور کار قرار گرفته است.
در کنار این موضوع ، بمنظور تقویت هرچه بیشتر جایگاه پژوهش در معاونت برون مرزی از مهر ماه و هر ماه دو مجموعه پژوهشی با عنوان مجموعه راهبردهای پژوهشی رسانه ای و کاربردی تهیه می شود . این مجموعه که با هدف رفع فاصله بین پژوهش و تولید تهیه می گردد، بر انجام پژوهش های زودبازده تولیدمحور درباره تحولات مهم بین المللی با محوریت تحلیل راهبردی رویدادها، تبیین مواضع کشورمان و ارائه راهبردها و پیشنهادهای رسانه ای و کاربردی برای برنامه سازان ۳۴ رادیو و ۷ شبکه تلویزیونی برون مرزی استوار است. در این راستا، تاکنون مجموعه های راهبردی و رسانه ای با عناوین «بررسی تحولات یمن و چشم انداز آن»، «تحلیل روندی و محتوایی مذاکرات هسته ای و چشم انداز آن» و «بررسی چشم انداز داعش؛ اهداف و پیامدهای ائتلاف بین المللی علیه آن» و « پیامدهای سیزده سال حضور اشغالگران در افغانستان » منتشر گردیده است .
همچنین در راستای تقویت هرچه بیشتر جایگاه پژوهش در این معاونت ، اولین گردهمایی پژوهشگران برون مرزی با سحنرانی جناب آقای دکتر اخگری معاون محترم این حوزه و دکتر سعید رضا عاملی معاون دانشگاه تهران برگزار می شود. ضمن اینکه با طراحی و راه اندازی سایت اینترنتی واحد پژوهش های کاربردی به آدرس arc.irib.ir تلاش شده است که هر چه بیشتر از پتانسیل های فضای مجازی در تعامل با پژوهشگران و امر پژوهش استفاده شود .