دکتر احمد کاظمی استاد حقوق بین الملل دانشگاه در نشست تخصصی «بازخوانی اندیشه رهبر انقلاب اسلامی در باب حقوق اقلیتها » با اشاره به اینکه عنوان اقلیت های قومی متاثر از تجارب یک سده اخیر کشورهای اروپایی و پدیده دولت – ملت ها است، گفت: « بکار بردن عنوان اقلیت قومی برای اقوام ایرانی، اجحاف در حق آنها می باشد چرا که واژه اقوام ایرانی ناظر بر تفاوت های فرهنگی و محلی است وگرنه همه اقوام ایرانی، ملت واحد ایران را تشکیل می دهند».
وی افزود : به همین دلیل نیز رهبر انقلاب اسلامی تاکید کرده اند که اقوام در ایران، حقیقتاً فرصت هستند نه تهدید؛ چون برخلاف کشورهایی مانند شوروی، ایران همواره در طول تاریخ یکپارچه بوده است »
این استاد حقوق بین الملل دانشگاه همچنین با اشاره به حقوق اقلیت های دینی افزود: «تاکید و تمجیدی که رهبری درباره بصیرت تحسین برانگیز اقلیت های دینی ایران در فراز و نشیب های تاریخی دارند، صفت بارزی برای اقلیت های دینی کشور است که ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران دارد؛ امروزه، دغدغه در عرصه حقوق بین الملل در خصوص پایبندی اقلیت ها به مبانی کشورشان بحدی، جدّی است که در اسناد بین المللی حقوق اقلیت ها، وفاداری به کشور، یکی از مولفه های تعریف اقلیت و شرط وارد شدن به دایره حمایتی اقلیت محسوب می شود؛ اساسا اسناد حقوق بین الملل اقلیت ها، گروهی را که وفاداری به کشور متبوع را نداشته باشد، در تعریف اقلیت نمی گنجاند؛ حال آنکه در ایران هرگز دغدعه ای در خصوص وفاداری اقلیت ها نبوده است و این به دلیل تاریخ همزیستی هزاران ساله ملت واحد ایران می باشد. حتی اقلیت های دینی درخواست دارند که از آنها به عنوان «غیر مسلمانان ایرانی» نامبرده شود نه اقلیت دینی. در همین راستا نیز شاهد بودیم اقلیت های دینی ایران، در جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان، از همان ابتدا، وفاداری و همبستگی ملی خود به عنوان جزئی از ملت ایران را مجدد به نمایش گذاشتند.»
نشست تخصصی «بازخوانی اندیشه رهبر انقلاب اسلامی در باب حقوق اقلیتها؛ راهبردی برای همزیستی مسالمت آمیز» روز دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴ در مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها در تهران برگزار شد.
مشروح سخنرانی دکتر کاظمی در این نشست به شرح ذیل است :
بسم الله الرحمن الرحیم، سلام و عرض ادب خدمت همهی اساتید و عزیزان حاضر در جلسه و همهی علاقمندانی که از طریق فضای مجازی پیگیر این جلسه هستند. خیلی خوشحالیم که در باب بحث حقوق اقلیت ها که بحث اصلی فعالیت مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها است، شاهد یک نشست جدید هستیم. تشکر می کنم از پژوهشکده شورای محترم نگهبان که شرایط همکاری مشترک و مشارکت در این نشست را فراهم کردند. عنوان نشست، “بازخوانی اندیشه مقام معظم رهبری در باب حقوق اقلیت ها به عنوان راهبردی برای همزیستی مسالمت آمیز” است که در ذیل پیش نشست های همایش حقوق و آزادی های مشروع در منظومه فکری مقام معظم رهبری برگزار می شوند. من قبل از اینکه مقدمه ای راجع به بحث مطرح بکنم، اشاره کوتاهی می کنم به فعالیت مرکز پژوشی حقوق اقلیت ها که ذیل معاونت پژوهشی وزارت علوم در سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی در باب حقوق اقلیت و مفهوم اقلیت فعالیت می کند. این مرکز علاوه بر اینکه در خصوص مباحث داخلی و ملی مرتبط با حقوق اقلیت ها فعالیت دارد، در سطح منطقه ای و بین المللی هم به دلیل سابقه ی طولانی تمدنی و دستاوردهایی که در واقع الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در باب حقوق اقلیت ها داشته است، فعالیت های بسیار خوبی دارد که هم از منظر همکاری با سازمان های بین المللی در حوزه ی حقوق اقلیت ها و هم با مراکز دانشگاهی و پژوهشی و حضور در کنفرانس ها و مشارکت در نشست های مربوطه قابل توجه است. طبیعتاً در داخل ایران وقتی صحبت از بحث اقلیت ها می کنیم، همانطور که در اصل سیزده قانون اساسی آمده است، اقلیت های دینی مطرح می باشد؛ قانون گذار در کشور ما بحث اقلیت ها را معطوف به اقلیت های مذهبی دانسته است. به دلیل اینکه در کشوری مثل ایران که سابقه تمدنی طولانی دارد، عموماً صحبت از اقلیت قومی اجحاف در حق اقوام محسوب می شود. زیرا، این نکته بسیار مهمی است که وقتی ما صحبت از اقوام می کنیم در داخل کشور، به معنی اقلیت قومی نیست، بلکه صرفا اشاره به تفاوت زبان های محلی و فرهنگ های بومی است. تقریبا از دهه شصت میلادی به بعد که کمیسیون فرعی منع تبعیض و حمایت از اقلیت ها، واژه قوم را بجای واژه نژاد تعریف کرده، در بحث حقوق بینالملل بشر واژه قوم مفهومی موسعی از نژاد ، عادات و سنن فرهنگی و محلی را دارد. به همین علت، در اینجا اطلاق اقلیت قومی، به نوعی اجحاف در حق اقوام ایرانی محسوب می شود. دلیلش هم این است که ایران همیشه یک ملت واحد بوده است و دقیقاً به خاطر همین است که مقام مظلم رهبری هم در صحبت های خود موکد تاکید کرده اند که ما به اقوام حقیقتاً به عنوان یک فرصت نگاه می کنیم. به دلیل اینکه همانطوریکه ایشان هم تأکید کرده اند ایران یک کشور یکپارچه است و مثلا مانند شوروی نبوده که متشکل از ملت های مختلف باشد. به همین علت، وقتی که صحبت از اقوام در ایران می کنیم، در واقع همان ملت واحد ایران است که قوم و نژاد ایرانی است و این بسیار مهم است. ایرانی بودن در مباحث اقلیت ها و اقوام آنقدر اهمیت دارد که حتی برخی از نمایندگان اقلیت های دینی در مراوداتی که با ما (مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها) دارند، مستمرا یکی از درخواست هایی که مطرح می کنند، این است «ما را به عنوان اقلیت دینی نام نبرید» بلکه به عنوان «غیرمسلمانان ایرانی» نام ببرید. این نگاه، همگرایی و یکپارچگی است که حتی در حوزه دینی نیز به همین شکل نگاه می کنند و این نشان می دهد که ما به برکت الگوی ایرانی اسلامی یک محتوای بسیار فاخر و ارزشمند در حوزه ی اقلیت ها داریم. اما وقتی که در عرصه ی بین المللی و حقوق بین الملل اقلیت ها صحبت می کنیم، بر اساس آن چیزی که در اعلامیه ی ۱۹۹۲ مجمع عمومی سازمان ملل در خصوص اقلیت ها آمده، با چهار طیف اقلیت مواجه هستیم؛ یعنی اقلیت های مذهبی، اقلیت های قومی، اقلیت های زبانی و اقلیت های ملی. حقوق بین الملل معاصر در این عرصه بیشتر متاثر از دولت ملت های مدرن در اروپا بوده است. یعنی وجود مرزهای تحمیلی، مرزهایی که حاصل جنگ ها بوده و باعث شده که در واقع جدایی های نژادی پیش بیاید و نگاه به اقلیت ها بر همان اساس شکل بگیرد. به خاطر همین است که خیلی از تئوریسین های برجسته ی غربی مثل همین آقای آنتونی اسمیت و کیمیلیکا تأکید می کنند که اصلاً مفهوم اقلیت و خصوصاً در بحث اقلیت قومی در کشورهای باستانی مثل ایران جایگاه ندارد. زیرا، آنها در طول تاریخ یک ملت واحده را تشکیل داده اند. اما در سطح بین المللی وقتی ما صحبت از اقلیت ها می کنیم چهار اقلیت به نوعی بطور عرفی شناخته شده است و طبیعتاً در سطح منطقه و بین الملی مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها هم در مطالعات خود این چهار زمینه را بررسی می کند، براساس اسناد بین المللی حقوق اقلیت ها که در راس آنها اعلامیه ی ۱۹۹۲ و میثاقین ۱۹۶۶ قرار دارد و نیز برخی اسناد عام حقوق بشری که مرتبط با بحث حقوق اقلیت ها می باشند.
اما آن چیزی که امروز در این جلسه در واقع بحث اصلی ماست بحث جایگاه حقوق اقلیت ها در اندیشه و منظومه فکری مقام معظم رهبری است و طبیعتاً اقلیت های دینی مد نظر هستند. البته این هم باید مطرح بشود که در حقوق بین الملل اقلیت ها، باید توجه داشت که اقلیت های مذهبی ریشه دارترین اقلیت ها محسوب می شوند. یعنی از زمانی که پیمان آوگسبورگ که در واقع در آلمان در ۱۵۵۵ میلادی امضا می شود و بحث حقوق فرقه لوترانیسم در مقابل کاتولیک ها مطرح می شود، بحث حقوق اقلیت مذهبی مدنظر بوده است. این یک بحث ریشه دار است. ولی آن چیزی که من بطور کوتاه از منظر مطالعاتی که مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها انجام داده، مطرح می کنم، این است که ما آرا و اندیشه هایی در منظومه فکری رهبر انقلاب راجع به بحث اقلیت ها داریم که در بیانات ایشان به کرات مطرح شده و تأکید بر حقوق برابر و امنیت آنها و تأکید بر بر کرامت انسانی آنها و اصولی که طبیعتاً در حقوق بشر اسلامی مطرح است، دارند ولی نکته ای که به نظرم جای اشاره ویژه دارد، بحث رویه ی معظم له در باب حقوق اقلیت هاست، یعنی اقداماتی که ایشان در این خصوص انجام داده اند. بررسی سخنرانی ها، اندیشه ها، سیره عملی و رویه رهبر انقلاب اسلامی در قبال اقلیت های دینی، نشان می دهد که ایشان هیچ تمایزی میان ایرانیان اعم از مسلمان و غیرمسلمان قایل نیستند و همگان را اجزای ملت واحد ایرانی می دانند. حضرت آیت الله خامنه ای تاکید بر حقوق برابر ملت از جمله پیروان سایر ادیان و مذاهب دارند و بارها بر برابری و امنیت و کرامت انسانی آنها تاکید کرده اند. دیدارهای سالانه ایشان با نمایندگان و خانواده های اقلیت های دینی نشان می دهد که این سیره رهبری چراغ راه برای سیاست گذاری ها و تصمیمات دولت و جامعه در قبال اقلیت هاست. از جمله، ورودی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۱ برای حل مساله دیه و تحقق خواسته های اقلیت های دینی در زمینه برابری دیه داشته اند و حکم حکومتی که برای حل این مساله صادر کرده اند، برای حل سایر مسایل نیز راهگشاست. بویژه اینکه اقلیت های دینی در خصوص مسایل مربوط به قصاص، ارث و حذف برخی کلمات در قوانین مدنی و مجازات اسلامی، درخواست هایی از نظام اسلامی دارند و همچنین درخواست هایی از این مرکز پژوهشی، برای بررسی موضوع داشته اند. بنظرم این نشست ها و در واقع ایده هایی که عزیزان فعال در حوزه اقلیت ها مطرح می کنند و مراوداتی که با نمایندگان اقلیت ها وجود دارد، می تواند مثل همان تجربه سال ۱۳۸۱ در حل مساله دیه اقلیت ها (دیه برابر)، دیگر درخواست های اقلیت های دینی نیز، با عنایت رهبری و طرح های حقوقدانان حل بشود و مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها آمادگی کامل برای پیگیری و به سرانجام رساندن این ابتکارات و طرح ها را دارد.
تاکید و تمجیدی که رهبری درباره بصیرت تحسین برانگیز اقلیت های دینی ایران در فراز و نشیب های تاریخی دارند، صفت بارزی برای اقلیت های دینی کشور است که ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران دارد؛ امروزه، دغدغه در عرصه حقوق بین الملل در خصوص پایبندی اقلیت ها به مبانی کشورشان بحدی، جدّی است که در اسناد بین المللی حقوق اقلیت ها، وفاداری به کشور، یکی از مولفه های تعریف اقلیت و شرط وارد شدن به دایره حمایتی اقلیت محسوب می شود؛ اساسا اسناد حقوق بین الملل اقلیت ها، گروهی را که وفاداری به کشور متبوع را نداشته باشد، در تعریف اقلیت نمی گنجاند؛ حال آنکه در ایران هرگز دغدعه ای در خصوص وفاداری اقلیت ها نبوده است و این به دلیل تاریخ همزیستی هزاران ساله ملت واحد ایران می باشد. حتی اقلیت های دینی درخواست دارند که از آنها به عنوان «غیر مسلمانان ایرانی» نامبرده شود نه اقلیت دینی. در همین راستا نیز شاهد بودیم اقلیت های دینی ایران، در جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان، از همان ابتدا، وفاداری و همبستگی ملی خود به عنوان جزئی از ملت ایران را مجدد به نمایش گذاشتند. علی رغم دستاوردهای نظری و عملی بسیار مهم که ایران در حوزه ی اقلیت ها دارد، تبلیغات نظام مند و سیستماتیکی علیه کشور ما در این حوزه جریان دارد. اما، همیشه و در هر مقطعی شاهد موضع گیری اقلیت های دینی در این خصوص بوده ایم و جدیدترین موردش همین جنگ دوازده روزه تحمیلی علیه کشورمان بود که دیدیم از همان روز اول اقلیت های مذهبی در داخل کشور موضع یکپارچه ای را در کنار سایر آحاد ملت ایران اتخاذ کردند. در واقع این بصیرت ریشه در همان تاریخ و فرهنگ کهن ایران دارد.
پیام بگذارید