برغم تلاشهای چک بعنوان ریاست دوره ای اتحادیه اروپا برای حل بحران گازی روسیه با اوکراین، اختلافات دو کشور درست زمانی که تصور می شد، با امضای تفاهمنامه سه جانبه حل شده است، ابعاد جدیدی یافت. روسیه صبح سهشنبه ۲۴ دی ، تحویل گاز به اروپا را از مسیر اوکراین آغاز کرد، اما جریان گاز فقط پس از چند ساعت دوباره متوقف شد و اروپاییان را مجددا شوک زده کرد. شرکت گازپروم، اوکراین را متهم به قطع انتقال گاز به اروپا میکند، اما اوکراین تاکید دارد که گاز به گونهای عرضه شده است که پمپاژ آن به اروپا ممکن نیست.
روسیه حدود چهل درصد گاز کشورهای اروپایی را تامین می کند که ۸۰ درصد از این میزان گاز از طریق اوکراین به اروپا منتقل می شود. روسیه جریان گاز به اوکراین را از اول ژانویه ۲۰۰۹ با این عنوان که قرارداد جدید گازی میان دو کشور به علت خودداری کی یف از پرداخت بدهی ۴/۲ میلیارد دلاری و اختلاف بر سر قیمت امضاء نشده است، قطع کرد. گازپروم همچنین از چهارشنبه ۱۸ دی با متهم کردن اوکراین به سرقت گاز ، انتقال گاز به اروپا را نیز قطع کرد.
با تعمیق بحران گازی این دیدگاه تقویت می شود که گذشته از مسایل فنی و مالی دلایل دیگری نیز دراین بحران دخالت دارد. یکی از این دلایل به اوضاع داخلی اوکراین و اختلافات میان یوشنکو رئیس جمهوری با تیموشنکو نخست وزیر این کشور بر می گردد . چنانچه نخست وزیر روسیه نیز به این موضوع اشاره کرده است .
ناظران سیاسی معتقدند تلاشهای اوکراین برای عضویت در ناتو و سیاست های غربگرایانه کی یف در بعد از انقلاب نارنجی دسامبر ۲۰۰۴ در این ادامه و تشدید بحران تاثیر گذار می باشد . روسیه از این طریق به دنبال تنبیه اوکراین است . روسیه گرجستان را که سیاست مشابه کی یف را دنبال می کند با استفاده از فرصت “تهاجم تفلیس به اوستیای جنوبی” به شدت تنبیه کرد و زیرساخت های نظامی و اقتصادی گرجستان را هدف قرار داد. اوکراین نیز که از نظر مقامات کاخ سفید الگوی کشورهای مشترک المنافع برای دوری از روسیه است و دسامبر گذشته سند ضد روسی همکاری راهبردی با امریکا را از جمله در بخش انرژی امضاء کرده است، به وسیله حربه گازی تنبیه می شود.قراین نیزنشان می دهد که روسیه دراین سیاست تا حدودی موفق بوده است. چرا که از بعد داخلی نظرسنجی سازمان ابتکارهای دموکراتیک نشان می دهد که محبوبیت یوشنکو به ۴/۲ درصد رسیده است.از بعد خارجی نیز برخی از کشورهای اروپایی نظیر اسلواکی علیه اوکراین موضع گیری کردند.
مجموع تحولات دو هفته اخیر نشان می دهد که مسکو کوچکترین عقب نشینی از مواضع خود نداشته و در پنج پیش نویس تفاهمنامه ای که تهیه شد، گام به گام دیدگاههای روسیه مورد توجه قرار گرفت. اگر چه بنا به اعلام رسمی، گاز پروم هر روز ۱۲۰ میلیون یورو به خاطر توقف انتقال گاز متضرر می شود، اما مسکو در شرایطی که سرمای شدید اغلب اروپا را فرا گرفته ، با “سیاست تاخیر و تعلل” دو هدف مهم را دنبال می کند. اول تنبیه برخی از کشورهای اروپایی نظیر چک که از سیاست امریکا برای طرح سپر دفاع موشکی حمایت کرده و یا اینکه در جریان جنگ پنج روزه اوستیای جنوبی مسکو را مورد حملات شدید لفظی قرار دادند. همچنین ارسال این پیام به کشورهای اروپایی که روسیه برای پیشبرد اهداف خود درمقابله با طرحهای توسعه طلبانه امریکا و ناتو در منطقه از همه ابزارهای خود استفاده خواهد کرد. دوم اینکه روسیه از این طریق تلاش دارد شرایط را برای افزایش قیمت گاز انتقالی به اروپا به دست آورد . چنانچه پوتین در اجلاس کشورهای صادر کننده گاز در مسکو بدرستی بر این موضوع تاکید کرد که دوران گاز ارزان به پایان رسیده است . بویژه در شرایطی که بحران مالی جهانی ضربات شدیدی به اقتصاد روسیه زده است، افزایش قیمت گاز می تواند تا حدودی از صدمات این بحران بکاهد .
از اینرو نیز تداوم بحران گازی روسیه با اوکراین و اروپا چندان دور از ذهن نیست. این بحران پیامدهای گسترده ای داشته است . این بحران اعتبار گاز پروم به عنوان یک شرکت مورد اعتماد برای تامین گاز اروپا زیر سوال برده است. شرکت های بزرگ انرژی اروپا اعلام کرده اند که از روسیه و اوکراین شکایت خواهند کرد . این بحران همچنین بر قیمت نفت تاثیر گذاشته است . اما مهمترین تاثیر این بحران ، قرار دادن اروپا در آستانه یک بحران اجتماعی و اقتصادی است. تحت تاثیر این موضوع دهها کارخانه و مدارس در اغلب کشورهای اروپایی تعطیل شده اند.
به همین دلیل نیز اروپا تلاش گسترده ای دارد تا از میزان وابستگی خود به گاز روسیه بکاهد. در این روند ایران ، ترکمنستان ، ازبکستان و جمهوری آذربایجان و الجزایر به عنوان منابع تامین گاز اروپا مطرح هستند. اما ایران با داشتن ذخیره ای حدود ۲۸ تریلیون مترمکعب گاز؛ که دومین کشور جهان پس از روسیه است می تواند نقش اساسی تر در تامین گاز مورد نیاز اروپا در چارچوب پروژه ناباکو داشته باشد .بویژه اینکه با توجه به کم بودن منابع گازی جمهوری آذربایجان ومساله ناامنی در مسیر گرجستان محافل اروپایی نیز ایران را بزرگترین منبع قابل اعتماد تامین گاز قاره سبز می دانند . ضمن اینکه راه برای گسترش همکاریهای راهبردی گازی ایران و روسیه بویژه سوآپ گازی نیز بازاست.
دیدگاه خود را بنویسید