دیمیتری مدودیف رئیس جمهوری روسیه اخیراً از جمهوری آذربایجان دیدار کرد . در سفر رئیس جمهوری روسیه به جمهوری آذربایجان چند سند همکاری میان دو کشور امضاء شد . این اسناد شامل توافقنامه همکاری وزارتخانه های امور خارجه روسیه و جمهوری آذربایجان در امور آرشیو، تفاهمنامه فعالیت مشترک وزارتخانه های کشور در زمینه تامین امنیت حمل و نقل ترانزیتی، موافتنامه گمرگ روسیه و جمهوری آذربایجان درمبارزه با تخلفات گمرکی و نیز یادداشت تفاهم همکاری کمیته های دولتی مدیریت اموال دولت دو کشور می باشد. همچنین درپایان دیدار دو جانبه دیمیتری مدودیف و الهام علی اف، بیانیه مشترک دوستی و همکاری استراتژیک روسیه و جمهوری آذربایجان توسط سران دو کشور صادر شد. در این بیانیه، روسیه و جمهوری آذربایجان پایبندی خود به مقررات حقوق بین الملل موجود در دریای خزر را بار دیگر اعلام و دیگر دول ساحلی این دریا را نیز به رسیدن به توافق برای بهره برداری از بستر این دریا دعوت کردند. در ادامه بیانیه، دو کشورهمچنین متعهد شدند همه توافقات حاصله در دومین گردهمایی سران کشورهای ساحلی دریای خزر در سال ۲۰۰۷ تهران، برای رسیدن به راه حل جامع رژیم حقوقی دریای خزر را به پی گیری و اجرا کنند. بیانیه مذکور با تاکید بر حل مناقشه قره باغ بر مبنای اصل تامین تمامیت ارضی کشورها افزود که روسیه و جمهوری آذربایجان درصدد گسترش همکاری های نظامی هستند.
نگاهی به مذاکرات و نتایج سفر مدودیف به جمهوری آذربایجان که به فاصله کوتاهی بعد از تصدی پست ریاست جمهوری صورت می گیرد ، نشان می دهد که مسکو به دنبال برقراری روابط راهبردی با جمهوری آذربایجان است . در این راستا نیز مدودیف، جمهوری آذربایجان را همکار استراتژیک روسیه در قفقاز اعلام کرد.
واقعیت این است که مناسبات روسیه و جمهوری آذربایجان تا ۱۷ ژانویه ۲۰۰۱ که ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری وقت روسیه از جمهوری آذربایجان و متقابلاً حیدر علی اف رئیس جمهوری فقید جمهوری آذربایجان از باکو دیدار کرد، سرد بود. ریشه این اختلافات به مسایلی نظیر تلاش جمهوری آذربایجان برای عضویت در ناتو و نهادهای غربی ، تلاش باکو برای نظامی کردن پیمان گوام، خروج جمهوری آذربایجان از پیمان امنیت دسته جمعی ، ادعای روسیه مبنی بر حمایت باکو از شورشیان چچنی ، اتهام باکو مبنی بر حمایت روسیه از جدایی طلبان قره باغ، تلاش باکو برای پایان دادن به حضور روسیه در پایگاه قبله و فشار روسیه بر اتباع جمهوری آذربایجان در روسیه برمی گردد . در این میان تبعیت جمهوری آذربایجان از طرحهای امریکایی برای انتقال انرژی از جمله احداث خط لوله باکو ـ تفلیس ـ جیحان نقش مهمی در اختلافات دو کشور داشت . با وجود این بویژه پس از روی کار آمدن الهام علی اف در جمهوری آذربایجان عوامل مختلفی باعث شده است که مناسبات دو کشور رو به بهبود باشد . مهمترین این عوامل شکست سیاست غربگرایی جمهوری آذربایجان از یک سو و تمایل مسکو از اتکای صرف به ارمنستان در قفقاز از سوی دیگر می باشد . وقوع انقلاب رنگین در گرجستان زنگ های خطر و توطئه برای جمهوری آذربایجان را به صدا در آورد و جالب اینکه اندکی بعد از سفر مدودیف به مسکو، کاندولیزا رایس که به گرجستان سفر کرده بود در مصاحبه با رادیو آزادی دولت باکو را به اتخاذ روشهای قرن هیجدهمی در حکومت متهم کرده و تاکید کرد باکو تنها برای مدت کوتاهی با قدرت نفت می تواند غرب را بازی دهد اما سرانجام باید به دموکراسی روی آورد . در چنین شرایطی نیز سفر مدودیف به باکو آنهم حدود سه ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان اهمیت پیدا می کند و همین موضوع از جمله دلایل رویکرد باکو به احیای مناسبات با مسکو است . ضمن اینکه تقویت منافع اقتصادی دو جانبه و منطقه ای دو کشور در چارچوب طرحهای منطقه ای نظیر دالان شمال ـ جنوب ، اتصال خطوط آهن و شبکه برق ایران ـ جمهوری آذربایجان و روسیه در این همگرایی موثر بوده است. با توجه به تهاجم همه جانبه امریکا به قفقاز بویژه گرجستان و جمهوری آذربایجان، روسیه برای حفظ نفوذ خود در این منطقه تمامی تلاش خود را بکار بسته است. سفر مدودیف به باکو نیز از این زاویه قابل ارزیابی است. اما آنچه مسلم است اینکه مناسبات راهبردی میان دو کشور منوط به تغییر سیاست نگاه به ناتو باکو از یک سو و تغییر عملی سیاست مسکو در مناقشه قره باغ از سوی دیگر است .