کتاب «سیاست خارجی ترکیه در مناطق پیرامونی» توسط نشر پژوهش های معاونت برون مرزی صداوسیما در اردیبهشت ۱۴۰۳ منتشر شد.

کتاب «سیاست خارجی ترکیه در مناطق پیرامونی» از شش فصل شامل اصول و مبانی سیاست خارجی ترکیه، نقش عوامل داخلی در سیاست خارجی ترکیه، پیشینه سیاست خارجی ترکیه در مناطق پیرامونی، سیاست خارجی ترکیه در حوزه های پر تنش، سیاست خارجی ترکیه در خلیج فارس و سیاست جمهوری ترکیه در مدیترانه شرقی تشکیل یافته است.

کتاب «سیاست خارجی ترکیه در مناطق پیرامونی» توسط دکتر سیامک کاکایی پژوهشگر ارشد مطالعات ترکیه  نگاشته شده و با نظارت علمی دکتر احمد کاظمی و ویراستاری محمد روحی و فریبا آنی در ۳۰۷ صفحه به زیور طبع آراسته شده است.

  علاقه مندان برای تهیه این کتاب می توانند به سایت پژوهش های کاربردی به آدرس arc.irib.ir مراجعه نمایند.

در بخش سخن ناشر این کتاب به قلم دکتر احمد کاظمی می خوانیم:

در بررسی علمی سیاست خارجی کشورها، ترکیه از جمله کشورهایی است که سیاست خارجی آن دارای پیچیدگی های خاصی است. این موضوع بویژه پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه از سال ۲۰۰۲ ، هرچه بیشتر مشهود است. بطوریکه تغییرات و چرخش های مکرر در بردار سیاست خارجی این کشور بویژه در مسائل منطقه ای و جابجایی مرز تاکتیک و راهبرد، فاصله شعار تا عمل که بویژه در سیاست آنکارا نسبت به رژیم صهیونیستی مشهود است، در آن همواره مورد توجه کانون های علم سیاست بوده است. می توان گفت در کل سیاست خارجی ترکیه از زمان تاسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ ، تا صدسالگی آن (۲۰۲۳) در میان رئالیسم تدافعی تا رئالیسم تهاجمی در حال حرکت بوده است. ترکیه از سال ۲۰۰۲ ، وارد برهه جدیدی شد که در آن گفتمان ملی گرایی مبتنی بر لائیسم، گفتمان اسلام گرایی اخوانی توسط حزب عدالت و توسعه در دستور کار قرار گرفت.

دهه اول زمامداری حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان (۲۰۰۲ – ۲۰۱۱) دوره طلایی در ترکیه از منظر اقتصادی و سیاست خارجی محسوب می شود. چرا که در این دوره سیاست تنش صفر با همسایگان در کانون سیاست خارجی این کشور قرار گرفت. این موضوع از آن جهت اهمیت داشت که ترکیه به عنوان وارث امپراتوری عثمانی با انبوهی از اختلافات سیاسی و ژئوپلیتیکی با برخی از همسایگان خود بویژه یونان، قبرس، سوریه، عراق و ارمنستان مواجه بود، ضمن اینکه در داخل با مساله کردی، علوی و ارمنی مواجه می باشد. با وجود این از سال ۲۰۱۱ ، و شروع بحران داخلی سوریه، سیاست خارجی ترکیه دچار تغییرات جدی شد. طرح گشایش علوی و گشایش کردی در داخل تضعیف و متوقف شد. در سوریه و عراق، ترکیه با حمایت از گروه های افراطی و تکفیری و تبدیل شدن به معبر ترانزیتی برای انتقال تروریست ها به سوریه و ایجاد نابهنجاری های ژئوپلیتیکی به نقض حاکمیت سوریه و عراق انجامید و در همین مقطع سیاست خارجی ترکیه از همکاری تا تقابل با عربستان سعودی پیش رفت.

در حوزه قفقاز، ترکیه ازسال ۲۰۲۰ (جنگ دوم قره باغ)، در راستای رویای صدساله باصطلاح جهان ترک، ایجاد کریدور موسوم به کریدور جعلی زنگزور را دردستور کار قرار داد که در آن تجزیه جنوب ارمنستان به منظور یکپارچگی جغرافیایی باصطلاح جهان ترک هدف گذاری شده است. از نظر ترکیه تحقق این کریدور که می توان از آن به عنوان دالان تورانی ناتو نام برد باعث خواهد شد قرن ۲۱ قرن ترک ها شود. شکست سیاست های اخوانی ترکیه در سوریه، لیبی، مصر، تونس و همچنین بن بست در رویکرد عضویت در اتحادیه اروپا، قفقاز را به آخرین منطقه برای آزمودن شانس سیاست خارجی ترکیه تبدیل کرده است که شکست آن نیز به دلیل مخالفت ایران، روسیه و چین با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه از طریق ایجاد دالان قومی قابل پیش بینی است.

در حوزه دریای مدیترانه شرقی، راهبرد میهن آبی ترکیه، ابعاد تنش های ژئوپلیتیکی این کشور با یونان و قبرس را تشدید کرده است. مجموع رفتار سیاست خارجی ترکیه از سال ۲۰۱۱ ، نشان می دهد که سیاست خارجی این کشور منطبق با نظریه سازه انگاری و از منظر جستجوی هویت، بر چهار پایه اخوانی گری، پان ترکیسم (پان تورانیسم)، نئوعثمانی گری و همچنین دیپلماسی اقتصادی قرار گرفته است. سه پایه این راهبرد سیاست خارجی به همراه رفتارهای ترکیه و مواضع مقامات ارشد آن نشان می دهد که آنکارا نظم مبتنی بر معاهده لوزان ۱۹۲۳، که طی آن مرزهای خشکی و دریایی این کشور مشخص شده است را قبول ندارد، موضوعی که در صورت تداوم می تواند موجد تنش های جدی در منطقه در چشم انداز آینده باشد.

ضرورت آگاهی درباره سیاست خارجی ترکیه، از اهمیت ژئوپلیتیک این کشور به‌عنوان بازیگر منطقه‌ای سرچشمه می‌گیرد. به همین دلیل شناخت و تحلیل استراتژی و برنامه‌های سیاست خارجی ترکیه و آثار و پیامدهای آن بر رفتار کشورهای هم‌جوار و به‌ویژه ایران مهم است. البته که مطالعات پایداری درباره سیاست خارجی ترکیه، به شکل کتاب، مقالات، سمینارها و در عرصه تحلیل رسانه‌های جمعی در جریان بوده است. همه این آثار و تولیدات ارزشمند، چراغ‌راه بررسی‌های کنونی و پیش‌روی است. اما نویسنده محترم این کتاب با بیش از ۲۰ سال سابقه مطالعات ترکیه از کارشناسان برجسته کشور در این حوزه می باشند، در جستجو و واکاوی پیوستگی لایه‌های تصمیم‌سازی در سیاست خارجی ترکیه، از سطوح امنیتی گرفته تا اندیشه‌های پرنفوذ ملی‌گرایی و نقش فرهنگ و جغرافیا، در بسامدی تاریخی، تا به امروز است. امروز که سخن از آغاز قرن دوم جمهوری در ترکیه است، سیاستگذاران و اندیشه‌ورزان حوزه سیاست خارجی این کشور به مولفه‌های ذاتی همچون ژئوپلیتیک، تمدن ترک، پان تورانیسم، پیشینه اسلام‌گرایی و برسازی گفتمان نوین ملی‌گرایی و همچنین شناخت و درک ساختار نظام بین‌الملل در عرصه شتابان دانش و سیاست، پایبندند.

خوانش این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران حوزه مطالعات ترکیه و مطالعات منطقه‌ای پیشنهاد می‌گردد. هم از این روی که تلاش شده است در نگارش آن از کاربست نظریه‌های روابط بین‌الملل در بیان اهداف و راهبردهای سیاست خارجی ترکیه در دوره‌های مختلف استفاده گردد. همچنین به جنبه‌های معنایی و گفتمانی در بررسی دیدگاه رهبران سیاسی برای پیشبرد ایدئولوژی و طرح‌های مورد نظر توجه شده است. هم اینکه باتوجه به همسایگی ایران و ترکیه، درک علمی سیاست خارجی ترکیه و چشم انداز آن برای رسانه های برون مرزی صداوسیما از اهمیت مضاعف برخوردار است؛ چراکه بسیاری از معادلات منطقه ای متاثر نوع تعاملات این دوکشور می باشد.

فصل‌های کتاب بر اساس مفاهیم مبانی پایه‌ای در سیاست خارجی ترکیه و همچنین حوزه‌های تخصصی در مناطق پیرامونی دسته‌بندی شده است. نویسنده، در تعیین موضوع‌های مورد بحث و محدود کردن بررسی سیاست خارجی ترکیه در حوزه‌های پیرامونی حساسیت داشته و پیوستگی‌های تاریخی، فکری و ژئوپلیتیک و حتی همانندی‌های فرهنگی را مد نظر داشته است. ترکیه، کشور مهمی است و روند تحولات آن مورد رصد طیف زیادی از شهروندان غرب آسیا و حوزه قفقاز و آسیای مرکزی  و ایران است.

این سخن با این نکته، پایان می‌یابد: ترکیه همسایه‌ای پیچیده، بازیگری فعال، رقیبی مغرور و چندلایه، کشوری دارای موقعیت ژئوپلیتیک و قدرتی نوظهور با تاریخی پرفراز و نشیب است که نشانه های نفوذ فرهنگ، ادبیات، سنن و میراث معنوی و آثار باستانی و تمدن ایرانی در آن همچنان مشهود است.

انتشارات پژوهش‌های کاربردی به آدرس http://arc.irib.ir در کنار تبدیل پژوهش‌های فاخر به کتاب، آمادگی دارد که برای کمک به تولید محتوای علمی در حوزه‌های برون‌مرزی با محوریت دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای و مطالعات روابط، سیاست، ارتباطات و حقوق بین‌الملل و همۀ آثار مرتبط با این زمینه‌ها را به چاپ برساند که با مأموریت‌‌های موضوعی رسانه‌های برون‌مرزی ارتباط داشته باشند و هزینه‌های مالی آن نیز از سوی متقاضیان تأمین گردد.

امید است که انتشار کتاب «سیاست خارجی ترکیه در مناطق پیرامونی» با بهره‌مندی از نظرات صاحب‌نظران و مراکز دانشگاهی و پژوهشی، دریچه‌ای نو در توسعه مطالعات علمی-رسانه‌ای درخصوص شناخت سیاست خارجی همسایگان و تقویت مطالعات منطقه ای ایجاد نماید.